نبرد "تن با چهارلول" در نیمه شب سرد فاو/پناهنده‌ای که عملیات را لو داد

در تاریخ دفاع مقدس هشت ساله مردم ایران و فراز و نشیب‌های آن، نام "عملیات کربلای 4" یادآور مظلومیت فرزندان این آب و خاک در برابر معادلات ناعادلانه و پیچیده جهانی است. بازخوانی مختصر ابعاد و نتایج این عملیات و آنچه با کمک‌های اطلاعاتی و تسلیحاتی مدعیان حقوق بشر به رژیم بعث، بر فرزندان این مرز و بوم رفت، گوشه‌ای از داستان جنگ نابرابر تحمیل شده بر انقلاب نوپای ایران را یادآوری می‌کند.

به گزارش خبرنگار مهر، عملیات کربلای 4 در ساعت 22:30 دقیقه سوم دی‌ماه 65 با رمز "یا محمد (ص)" درمحدوده شلمچه و ابوالخصیب آغاز شد. هدف از طرح‌ریزی و اجرای این عملیات که در ماه‌های ابتدایی هفتمین سال جنگ انجام شد، "تصرف شهر بصره و تهدید جاده صفران – بصره" بود که برای از کار انداختن ماشین جنگی دشمن متجاوز در مناطق جنوبی عراق و نیز تهدید روند صدور نفت این کشور و در نهایت، زمینه‌سازی برای پیروزی در جنگ تحمیلی انجام می‌شد.

بر اساس اسناد موجود، شمال منطقه عملیاتی در حوزه استحفاظی سپاه سوم و جنوب آن در حوزه استحفاظی سپاه هفتم عراق قرار داشته و لشکر 11 پیاده از سپاه سوم و لشکر 15 پیاده از سپاه هفتم عراق در این منطقه حضور داشته‌اند. در این نبرد نابرابر، یگان های پیاده، زرهی، مکانیزه و گارد ریاست جمهوری عراق به همراه نیروهای مخصوص کماندو و یگان‌هایی از جیش‌الشعبی در برابر نیروهای ایرانی صف کشیده بودند. در جبهه خودی نیز چهار قرارگاه "نجف، قدس، کربلا و نوح" به این شرح هدایت یگان‌های عملیاتی را برعهده گرفتند؛

-قرارگاه نجف، از شمال پنج ضلعی شلمچه تا جزایر بوارین، برای پیشروی در عمق شلمچه.

-قرارگاه قدس، انجام حرکت اصلی عملیات با عبور از تنگه ام‌الرصاص – بوارین و پیشروی در محور پتروشیمی و ابوالخصیب.

-قرارگاه کربلا، مقابله با پاتک دشمن از مقابل جزیره ام‌الرصاص، تأمین کل منطقه و پیشروی تا جاده دوم و سوم.

-قرارگاه نوح، تأمین جناح چپ و پیشروی در مقابل جزیره مینو.

تکرار خاطره تلخ "والفجر مقدماتی" در نیمه شب سرد شلمچه و ام‌الرصاص

بر اساس طراحی صورت گرفته توسط فرماندهان در قرارگاه‌های عملیاتی سپاه، این عملیات باید در ساعت 22:30 روز سوم دی‌ماه آغاز می‌شد؛ به همین دلیل غواصان صف‌شکن از ساعاتی قبل، به درون آب رفته و به سمت خط دشمن حرکت کردند. اما گویا شرایط آنطور که پیش‌بینی شده بود، پیش نرفت! ستون پنجم نفوذ کرده در میان یگان‌ها و سطح میانی، پیش از آن با انتقال اطلاعات مربوط به عملیات به دشمن، زمینه تکرار خاطره تلخ عملیات والفجر مقدماتی در بهمن 61 را فراهم کرده بود. به گفته سردار سرلشگر سیدیحیی رحیم صفوی جانشین وقت فرمانده کل سپاه، طرح عملیات کربلای 4 توسط یک فرد نفوذی که بعدها پناهنده شد، لو رفته بود!.

همزمان با رسیدن غواصان به مواضع تعیین شده یا نزدیک آنها و اعلام رمز عملیات، نیروهای دشمن هم که کاملا آماده و هوشیار بوده‌اند، با پرتاب منور و آتش تیربار و خمپاره به طرف یگان‌های عمل‌کننده شلیک می‌کنند. به این ترتیب و با شدت گرفتن آتش همه‌جانبه دشمنف نیروهای عمل کننده فقط توانستند در جزایر سهیل، قطعه، ام‌الرصاص، ام‌البابی و بلجانیه نفوذ کرده و در بعضی مناطق نیز به صورت موضعی رخنه کنند. اما در مقابل، نیروهای دشمن با پرتاب پی در پی منور و اجرای چند مورد بمباران سنگین در کنار نهر عرایض (عقبه برخی از یگان ها) و اجرای آتش موثر بر روی رودخانه اروند، عملا سازمان غواص‌ها و نیز نیروهای موج دوم و سوم را به هم زدن. به طوری که نیروهای یگان‌های مجاور به ناچار پراکنده شده و اغلب نمی‌توانستند بر روی هدف‌های از پیش تعیین شده عمل کنند.

به گفته فرماندهان و طراحان این عملیات، یکی از مناطق حساس عملیات، جزیره ام‌الرصاص و بوارین بود که با وجود تلاش بسیاری که برای تصرف آن شد، به خاطر آمادگی و آتش سنگین دشمن، عملاً امکان ادامه درگیری از میان رفت. یگان‌های توپخانه‌ای ارتش عراق، با شلیک پرحجم تیربار بر روی آب، از عبور نیروها از تنگه ام‌الرصاص – بوارین جلوگیری کردند. علاوه بر آن به خاطر حساسیتی که دشمن نسبت به ام‌الرصاص داشت، در پدافند آن از 9 رده مانع طبیعی و مصنوعی بهره برده بود؛ به طوری که از هر خطی که عقب رانده می‌شد، در خط بعدی و با اشراف نسبت به خط از دست رفته مقاومت می‌کرد.

نبرد سر و تن با چهارلول!

در میان روایت‌های نقل شده از روایان این عملیات، نبرد "چهارلول" با رزمندگان بی‌دفاع بر روی آب‌های منطقه عملیاتی، از همه جانسوزتر و برای پی‌بردن به عمق سبعیت دشمن متجاوز کافی‌تر به نظر می‌رسد؛ جنگ‌ابزاری که برای هدف قرار دادن هواپیما به کار می‌رود، در آن نیمه شب سرد شلمچه، فاو و ام‌الرصاص بر روی سطح آب متمرکز شده و پیکر بی‌دفاع فرزندان روح خدا را هدف قرار می‌داد! تا جایی که خاطره دست‌ها و پاها و بدن‌های قطعه قطعه شده شناور بر روی آب، از خاطره رزمندگان حاضر در این عملیات پاک نمی‌شود.

به این ترتیب، با توجه به هوشیاری برنامه‌ریزی شده دشمن که به برکت کمک‌های تسلیحاتی گسترده و به ویژه کمک‌های اطلاعاتی و جاسوسی فراهم شده بود، امکان ادامه عملیات میسر نشد و برای حفظ قوای موجود و طراحی مجدد عملیات آینده، از ادامه نبرد خودداری شد.

سردار صفوی در این رابطه می‌گوید: «برای این عملیات 30 هزار پاسدار رسمی به جنوب اعزام شده بودند، اما عملیات کربلای 4 در همان نیم روز مجبور به توقف شد. زیرا بررسی ما در همان چند ساعت شروع عملیات نشان داد که نیروهای عراقی به تمام محورهای مورد نظر عملیاتی ما آگاهی کاملی داشته‌اند».

جبران شکست در هنگام مرخصی ژنرال‌های عراقی

خاطره تلخ عملیات کربلای 4، کمتر از 15 روز بعد از آن شب غم‌انگیز و با آغاز عملیات گسترده و در نهایت پیروزمند "کربلای 5" در منطقه شلمچه و شرق بصره جبران شد. در شرایطی که دشمن سرمست از پیروزی نابرابر خود در آوردگاه کربلای 4 تصور عملیات دوباره‌ای را از سوی نیروهای ایرانی نداشت، با طراحی دقیق عملیات کربلای 5 و با وجود تقدیم شهدای بسیار در این عملیات که فقط 400 نفر از آنها از فرماندهان رده‌های مختلف بودند، بخش قابل توجهی از اهداف بر زمین مانده درکربلای 4 جبران شد و دست برتر رزمندگان اسلام در شرق بصره تثبیت شد.

به گفته سردار رحیم صفوی، «با توجه به نتایج عملیات کربلای 4 و شرایط خاص آن زمان، طی 15 روز عملیات کربلای 5 طرح‌ریزی شد و در ساعت یک و 30 دقیقه بامداد 19 دیماه 1365 در حالی که فرماندهان عراقی در مرخصی بسر می‌بردند، در یک غافلگیری راهبردی از منطقه‌ای که به هیچ عنوان دشمن تصور حمله از آن نقطه را نداشت، این عملیات شروع شد. دشمن در آن زمان به هیچ عنوان تصور نمی‌کرد که بعد از شکست عملیات کربلای 4 در طی 15 روز عملیات دیگری با شرایط و ویژگی‌های خاص انجام شود. منطقه کانال پرورش ماهی، جایی بود که دشمن با کمک کارشناسان نظامی غربی مستحکم‌ترین خطوط دفاعی را در شلمچه برای حفاظت از شهر بصره ایجاد و اعلام کرده بود که ایرانی‌ها به هیچ عنوان نمی‌توانند از این موانع عبور کنند».

گزارش: حامد حسین عسکری