ادبیات دفاع مقدس نیازمند باورپذیری است/توجه به زبان ادراک مخاطب

به گزارش خبرنگار مهر، نصرالله قادری عصر سه شنبه در کارگاه تخصصی ادبیات نمایشی و کارگردانی دفاع مقدس تصریح کرد: یکی از عمده معضلات نمایشنامه های دفاع مقدس بی توجهی به تفاوت مفاهیم چهار حوزه ادبیات دفاع، ادبیات پایداری، ادبیات مقاومت و ادبیات جنگ است.

وی موضوع مهم دیگر را که در اغلب آثار به فراموشی سپرده شده است، مخاطب دانست و افزود: این ادعا که تئاتر ویژه مخاطبان خاص است و باید به زبان خاص و نه همه فهم سخن گوید، ادعای دروغ و نادرستی است.

منتقد سینما و تئاتر تاکید دارد که بر خلاف برخی ادعاها در ادبیات پست مدرن بازگشت به دنیای سنتی و خط داستانی کلاسیک دیده می شود و اینطور نیست که باید تئاتر به زبان گنگ در دنیای امروز با مخاطب سخن بگوید.

قادری معتقد است نویسنده باید بتواند در روساخت داستان فضای دراماتیک را منتقل کند و طوری بنویسد که مخاطب به خوبی زبان وی را درک کند و با داستان ارتباط بگیرد.

وی معضل اصلی تئاتر دفاع مقدس را عدم فهم درست دفاع مقدس می داند و تاکید دارد که همواره دفاع مقدس و نه جنگ مقدس طرح موضوع شده است و این دو مقوله کاملا جدای از هم است.

کارگردان تئاتر معتقد است دفاع مقدس در همه جای دنیا تنها مربوط و مختص به جبهه جنگ نیست و تمامی مسائل جانبی و مرتبط پیرامون آن را نیز شامل می شود و این نکته در ادبیات نمایشی دفاع مقدس کشور به قوت مورد توجه نبوده است.

قادری تصریح کرد: اتفاقا در وضعیتی که تهاجم فرهنگی یک تهدید است باید بتوان مفاهیم موجود را به درستی انتقال داد و دفاع مقدس را محدود به جنگ نساخت.

وی در تقسیم بندی ادبیات نمایشی دفاع مقدس به چهار دوره با رویکرد مجزا اشاره کرد و گفت: در دوره اول همزمان با جنگ نمایشنامه ها جنبه تبلیغاتی داشت و در دوره سازندگی شک و تردید نسبت به درستی یا نادرستی جنگ در آثار مشاهده می شود.

نویسنده تئاتر کشور ادامه داد: در دوره سوم تولیدات تردید رزمندگان نسبت به مقوله جنگ با قوت بیشتری مشاهده می شود و نهایتا در دوره چهارم دوره سرگردانی را شاهدیم.

وی تاکید دارد که در تمامی دوره ها کم توجهی به مقوله مخاطب مشاهده می شود و این درحالی است که مخاطب علت غایی ایجاد درام است.

بی توجهی به ادراک هوشمندانه زنان در ادبیات دفاع مقدس

قادری در ادامه صحبت های خود یکی دیگر از خلأهای ادبیات دفاع مقدس را دخالت ندادن زنان و بی توجهی به ادراک هوشمندانه آن ها در طول دفاع مقدس دانست.

وی افزود: با این تصور که جنگ در جبهه و فعالیتی مردانه است حضور زنان در دفاع مقدس حذف شده است و پرداخت مناسبی به نقش زنان در این برهه تاریخی در تولیدات مشاهده نمی شود.

این کارگردان تئاتر بخشی از این رویکرد را به تاریخ تعزیه در ایران مرتبط می داند که نتوانسته است مقام و منزلت حضرت زینب(ع) را آنطور که باید توصیف کند.

به گفته قادری محدود کردن نقش این شیرزن در گریه و مویه بی توجهی به ادراک هوشمندانه وی بود که وقتی سوال شد در کربلا چه دیدی پاسخ داد" آنچه دیدم همه زیبا بود".

منتقد تئاتر و سینما معتقد است برای نوشتن از کاراکتر مردان، شناخت لازم در زنان نویسنده وجود ندارد و برعکس آن نیز صادق است.

وی با تاکید مجدد به این موضوع که ادبیات دفاع مقدس فراتر از جبهه جنگ است معتقد است باید به کاراکتر زنان در ادبیات نمایشی دفاع مقدس توجه شود.

کارگردان تئاتر در عین حال تصریح کرد: متاسفانه هر واقعیتی در نمایشنامه واقعیت نمایی ندارد و بر همین اساس باورپذیر نیست.

وی در توضیح این دیدگاه ادامه داد: آنچه در ادبیات نمایشی دفاع مقدس تولید می شود اغلب واقعیت دارد اما واقعیت نما نیست و نمی تواند برای مخاطب باور پذیری داشته باشد.

ضرورت بازنگری در زبان ادبیات نمایشی دفاع مقدس

منتقد سینما و تئاتر تاکید دارد که زبان ما به دلیل ورود واژگان بیگانه آلوده است و در اغلب تولیدات تئاتری نیز به این مقوله توجه نمی شود.

قادری بازنگری در زبان ادبیات نمایشی دفاع مقدس را یک ضرورت دانست و بیان داشت: این البته به معنی خلق یک زبان بیگانه و یا کپی برداری از زبان عامیانه مردم نیست.

وی به کاربست ظرافت های زبانی با رویکرد باورپذیری تاکید دارد و معتقد است شخصیت داستان نیز باید در وضعیت و موقعیت مختص خود سخن بگوید و از فضای دراماتیک فاصله نگیرد.

کارگردان تئاتر کشور این تصور را که زبان کاراکترهای دفاع مقدس به دلیل تقدس جایگاه آن ها باید رنگ و فرم بسته و مقدس داشته باشد را نادرست خواند و افزود: کاراکتر با زبان خود با مخاطب ارتباط می گیرد و باید این زبان باورپذیر باشد.

قادری در ادامه صحبت های خود از دیگر خلأهای نوشتاری ادبیات نمایشی دفاع مقدس را بی توجهی به پرداخت شخصیت ضد قهرمان و کم توجهی به آن دانست.

وی افزود: در تمامی ادبیات مشهور و موفق دنیا ضد قهرمان به اندازه قهرمان پرداخت شده و حتی ساخت آن به مراتب سخت تر از قهرمان بوده است.

این منتقد تاکید دارد که ساخت کاراکتر سرباز عراقی که تماما بد است و سرباز ایرانی که تماما خوب است صحیح نیست و باید نگاه انسانی به هر دو حوزه شده و قهرمان و ضد قهرمان آنطور که هست معرفی شود.

نویسنده تئاتر تصریح کرد: در بیشتر تولیدات تکنیک رعایت می شود اما روح لازم بر تولید حاکم نیست چراکه به جای هنر، نویسنده به خلق یک صنعت متمرکز بوده است.

وی در نهایت به ضرورت ترویج فرهنگ بومی در آثار نویسندگان اشاره کرد و افزود: فرهنگ بومی در واقع حرف جدیدی برای جهان است اما در نوشتن از فرهنگ غیر بومی شناخت لازم را نداریم و جذابیت لازم ایجاد نخواهد شد.