آرایش منافع ملی در مذاکرات هسته‌ای

خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، - یادداشت روز

احسان معنوی - دانشجوی دکترای علوم سیاسی

مقدمه: به نظر می‌آید پرونده هسته‌ای ایران به نقطه عطف تاریخ خود رسیده است؛ نقطه عطف به واقع نشانگان دوره نوین در کنش‌های میان ایران و 1+5 است. سازوکار نوین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران معطوف به تحصیل هوشمندانه منافع ملی است. فرایند و تمدید مذاکرات هسته‌ای را می‌توان از زاویه دیگری نیز به تحلیل نشست ازین منظر کارگزاران سیاست خارجی ایران توانسته اند با هوشمندی و تحرک دیپلماتیک فضای مناسبی برای تحقق منافع ایران فراهم آورند.

تداوم مذاکرات؛ تحقق منافع ملی

حرکت دولت در حوزه سیاست خارجی معطوف به حداکثرسازی منافع ملی طراحی شده است. جلوه‌هایی از این طرح در جریان مذاکرات هسته‌ای آشکار شد. در آخرین گام از مذاکرات کارگزاران سیاست خارجی درصدد موازنه‌سازی درون و برونگرا بودند؛ یعنی موازنه‌سازی، همراهی و تلفینی بیشتر در فضای بین‌المللی و نیز متعادل‌سازی روابط خارجی.

ظرفیت سیاست خارجی ایران در پرونده هسته‌ای به ظرافت منطق ایران بازمی‌گردد. می‌توان در لابلای اخبار و فضاسازی رسانه‌ها ، بخشی از منافع تحقق یافته ایران را برشمرد؛ منافعی که حاصل شده است اما کمتر بدان پرداخته می‌شود. منافعی که با هوشمندی و تحت مدیریت عالی نظام ایران طراحی و اجراء شده است. حصول منافع در همه حال صورت می‌گیرد.

اراده ایرانی و جامعه جهانی

همزمان با سفر رئیس‌جمهور روحانی به سازمان ملل متحد شوری از بیم و امید فضای عمومی جامعه ایران را در برگرفت. ملت از خلال این سفر، روحانی را سفیری برای گشایشگری می‌پنداشتند. در گذر این یکسال، تحولات سیاست خارجی منظره‌ای نوین از امیدسازی را گشود. ادبیات و دیپلماسی رئیس‌جمهور روحانی موجی از حساسیت امیدوارنه را در فضای عمومی برانگیزاند. دراین مدت جوهر رفتار سیاست خارجی ایران از جنس تدبیر-عقلانیت بود. به طور کلی بایست عنوان داشت دولت ایران در مقام کارگزار منافع ملی از باب تعامل سازنده با جامعه بین المللی درآمد نه تقابل فرساینده؛ شواهد نشان می‌دهد که در مذاکرات هسته‌ای دولت تدابیر گشاینده را دنبال می‌کرد. در جریان یکسال مذاکرات هسته‌ای دولت ایران همه بازیگران بین‌المللی را به مفاهمه و تعامل فراخواند. عیان است که دولت ایران تمام تلاش خویش را برای گشایشگری و ایجاد فضای متعادل برای حصول نتیجه پایدار به کار بسته بود. صرف نظر از توافق احتمالی میان طرفین بازی، ایران توانسته است پیام آشکاری به جامعه جهانی و افکارعمومی بین‌المللی ارسال کند، مبنی برآن‌که دولت و ملت ایران اراده‌ای شفاف و جدی برای متعادل سازی روابط داشته و دارد. در همین فضا «واشنگتن اگزمینر» سخنان رئیس‌جمهور ایران را این‌گونه بازتاب می‌دهد : «ایران درباره حق خود برای توسعه هسته ای تسلیم نخواهد شد؛در عین حال در مذاکرات هسته ای شفافیت را رعایت خواهد نمود» . در این مطلب به نقل از روحانی آمده است: «اگر جهان خواستار روابط خوب با ایران است، باید راه تسلیم در برابر حقوق ایران، احترام به ملت ایران و قدردانی از دانشمندان ایرانی را انتخاب کند».

تمدید مذاکرات ؛ فرصت تولید قدرت

می‌توان از منظری نوین به فرایند مذاکرات نگریست؛ فارغ از نتایج و پیامدهای مترتب براین دور از مذاکرات میتوان مدعا داشت که ایران منافع خاصی به دست آورد؛ این منافع حاصل منطق خاص سیاست خارجی ایران است. می‌توان برخی دستاوردها برای ایران برشمرد که در نگاه اول در هیاهوی نتایج و پیامدهای حقوقی و سیاسی پنهان می‌ماند.

آخرین دور مذاکرات هسته‌ای فرصتی بود برای شناساندن ظرفیت بی بدیل ایران به همه مخاطبان بین‌المللی؛ و نیز مجالی برای ارسال پیام به مخاطبان حاضر در میدان سیاست امروز جهان. می‌توان این‌گونه نوشت که این دور از مذاکرات مجالی استثنایی برای ایران فراهم آورد. هوشمندی کارگزاران سیاست خارجی ایران آوردگاه وین 1393 را ، تبدیل به فرصت کردن؛ فرصتی برای آشکار سازی منطق و قدرت ایران پیش چشم همه بازیگران و قطب های قدرت منطقه‌ای و جهانی.

الگوی رفتاری ایران: اجماع داخلی؛ تولید قدرت ملی

در جریان یکسال مذاکرات ، کمال حمایت مقام معظم رهبری از دولت، نشان داد نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران چشم به رویکرد گشایگرانه دولت دارد؛ گشایش در فضای بین‌المللی تنها در صورتی به نفع ایران شکل می گیرد که دولت بتواند سیاست های موثر پی ریزد؛ در این فضا هم‌افزایی همه اراده‌ها می‌تواند گشایش موثر در حوزه سیاست خارجی حاصل آورد. موثر حکمرانی کردن تابعی است از اجماع و انسجام ملی. منافع ملی ایران از معبر هم آهنگی و هم آوایی نخبگان حکومتی و همه شهروندان می‌گذرد. موج حمایت مقامات و شهروندان از فرایند مذکرات اثبات این مدعاست.1

الگوی رفتاری ایران در جریان مذاکرات را می‌توان این‌گونه تبیین کرد: در هنگامه مذاکرات هسته‌ای و در جریان تعامل با جامعه جهانی، حمایت ملی پشتوانه کارگزاران سیاست خارجی ایران به شمار می‌آمد. در حال جاضر «اجماعِ ملیِ موثری» در حمایت از دیپلماسی دولت شکل گرفته است. جلوه فضای همدلی، حمایت و انسجام ملی بر همه جهانیان آشکار گشته است؛ این آَشکار شدن بر معادلات اثر گذارده، و در نتیجه وزن ایران در مذاکرات به نحوی محسوس افزایش پیدا کرد.

در همین ارتبط بایست تصریح داشت که اتخاذ راهبردهای کلان ایران، در عالیترین سطوح و در چارچوب تدابیر مقام معظم رهبری شکل می‌گیرند. رئیس‌جمهور روحانی در حوزه بین‌المللی فرایندهای ترمیمی روابط را بر اساس «عزت، حکمت و مصلحت» راهبری می‌کرده و می‌کند. دراین مدت آهنگ «حکمت» در سیاست خارجی، «عزت» و امید ملی را برانگیزاند.

امید می‌رود رهاورد مذاکرات هسته‌ای، «گشایش افزونتر» و«تولید حداکثری قدرت» ایران باشد. همه این‌ها در حالیست که آشوب‌زدگی خاورمیانه باعث شده است تا محرک‌های رفتاری قدرت‌های جهانی اینک بر مدار مصالحه-گشایش تنظیم گردد نه تقابل-انسداد. خاورمیانه هم اینک نماد دست برتر ایران در جریان مذاکرات شده است؛ نمود قدرت ایران در تحولات خاورمیانه برهمگان آشکار شده است، تجسم قدرت ایران از خلال «نماد و نمودها» احترام جامعه جهانی را برانگیخت. در همین فضا است که رهبر معظم انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در «کنگره جهانی جریانهای تکفیری از دیدگاه علمای اسلامی» ضمن اشاره به ناکامی های دشمنان اسلام در منطقه بویژه در عراق، سوریه و لبنان ،فرمودند: «یک نمونه دیگر از ضعف دشمن، قضیه هسته‌ای ایران است. امریکا و کشورهای استعمارگر اروپایی دور هم جمع شدند تا جمهوری اسلامی ایران را در قضیه هسته‌ای به زانو درآورند اما نتوانستند و در آینده نیز نخواهند توانست».

در نهایت این‌که هرچند مذاکرات تمدید شد اما بایست عنوان داشت قدرت ایران در وضعیت تداوم تصاعدی قرار دارد. ایران هم اینک در قامت قدرت منطقه ای تفاهم و تعادل را مطلوب می‌دارد.

1- لاریجانی: تمدید مذاکرات، اقدامی عاقلانه بود؛ باهنر: نظام به این نتیجه رسیده که ادامه مذاکرات ایرادی ندارد؛ حجت‌الاسلام ابوترابی فرد: از عملکرد تیم مذاکره کننده هسته‌ای تقدیر می‌کنیم ؛سرلشکر فیروزآبادی: رئیس‌جمهوری محبوب ما هم با اتکا بر قدرت داخلی ملت حرکت می‌کند ؛نماینده ولی فقیه در سپاه پاسداران: تیم مذاکره کننده هسته‌ای، اصول را رعایت کرده است .

انتهای پیام