لزوم فشار رسانه‌ای بر مفاسد اقتصادی / به هم خوردن نظم اجتماعی با توزیع ناعادلانه ثروت

یک کار‌شناس ارشد اقتصادی گفت: فساد مانند موریانه‌ای است که از درون نظام اجتماعی را تهی می‌کند و می تواند در بلند مدت منجر به فروپاشی افراد و حتی فروپاشی نظام سیاسی و اجتماعی شود لذا بایستی کنترل شود و به حداقل میزان ممکن خود کاهش پیدا کند.

علی دینی، کار‌شناس ارشد اقتصادی در پاسخ به این پرسش که چرا ما نمی‌توانیم فساد را به طور کلی از اقتصاد کشور ریشه کن کنیم و برای جلوگیری از رانت درکشور باید به دنبال چه را هکارهایی باشیم؟، اظهار داشت: این نکته درستی است که فساد نمی‌تواند صفر شود، ولی می‌تواند در حداقل میزان خود باشد. همانطور که جرائم اجتماعی نمی‌تواند صفر باشد ولی می‌تواند خیلی خیلی کمتر باشد.

از نظر فساد با روسیه در یک گروه قرار داریم

وی افزود: بر مبنای شاخص فساد و برآوردهای بین المللی که بانک جهانی و سازمان بین المللی با شفافیت آن را ارائه می‌کنند ما کشور وضعیت خوبی نداریم و جزء کشورهای خیلی بد محسوب می‌شویم حتی از نظر فساد با روسیه در یک گروه قرار می‌گیریم که به نوعی شهره آفاق است بنابراین به صرف اینکه فساد در همه جای دنیا وجود دارد نبایستی به گونه‌ای برخورد کرد که یک پدیده عام است و باید پذیرفت مسئله این است که وقتی فساد افزایش پیدامی کند سلامت اجتماعی جامعه را از بین می‌برد.

دینی تصریح کرد: فساد مانند موریانه‌ای است که از درون نظام اجتماعی را تهی می‌کند ومی تواند در بلند مدت منجر به فروپاشی افراد و حتی فروپاشی نظام سیاسی و اجتماعی شود لذا بایستی کنترل شود و به حداقل میزان ممکن خود کاهش پیدا کند و تلاش‌ها باید در این جهت باشد که فساد صفر شود و ممکن است در عمل جاهایی کمبودی هم وجود داشته باشیم و در یک مرزهای قابل قبولی نیز باشیم.

وی در پاسخ به این پرسش که این موضوع چگونه امکان پذیر است؟، افزود: به نظر من بایستی در درجه اول مشکل اساسی که من آن را تو درتوی نهادی می‌نامم رفع شود این تو در توی نهادی یا دولت در دولت و نهاد در نهادن بودن نظام اداری ما به معنای اعم کلمه موجب می‌شود که سه اتفاق مهم شکل بگیرد.

مسیر‌ها شفاف و روشن باشد

دینی ادامه داد: موازی کاری تا جایی که ممکن است زیاد شود مسئولیت پذیری و پاسخگویی تا جایی که ممکن کم شود و بی‌ثباتی‌ها تا جایی که ممکن است زیاد شود این‌ها اجازه نمی‌دهند فضای شفافی در جامعه وجود داشته باشد و اجازه نمی‌دهد مسیر‌ها شفاف و روشن باشدو اجازه می‌دهد که افراد دور زدن‌ها و در رفتن‌ها را یاد بگیرند و بنابراین مادامی که این وضعیت تو در توی نهادی وجود داشته باشد شفاف سازی کار خیلی سختی می‌شود.

وی تصریح کرد: در این راه بالا بردن مسئولیت پذیری کار بسیار سختی می‌شود و نکته دوم بر می‌گردد به توزیع نابرابر بیش از اندازه ثروت و در آمد که موجب می‌شود که نظم اجتماعی بهم بخورد وقتی یک عده‌ای وجود دارند که یک شبه ره صد ساله می‌روند حالا به دلایل وصل شدن به منابع رانتی و رابطه‌هایی که وجود دارد باعث می‌شود بخش کثیری از جامعه هم آن‌ها را به عنوان گروه مرجع در نظر بگیرند و سعی بکنند که خود را به آن‌ها برسانند و چون از راههای معمولی رسیدن به چنین چیزی ممکن نیست بنابراین راهکارهای غیر قانونی و راهکارهایی که همراه با زد وبند است و همراه با پرداخت رشوه است استفاده کنند.

توزیع ثروت عادلانه‌تر شود

وی ادامه داد: این موضوع در مخیله افراد و در واقع به صورت یک جریان اجتماعی در می‌آید، یک راهکار این است که توزیع ثروت عادلانه‌تر شود و آنهایی که به شکلهای غیر مترقبه و نامشروع دست به ثروت اندوزی زده‌اند تعیین تکلیف شوند و مسئله سوم که در ارتباط با مسئله دوم است عدالت قانونی و قضایی است یعنی اگر عدالت قانونی وقضایی وجود نداشته باشدو با همه کسانی که از طریق رانت‌ها دست به ثروت اندوزی زده‌اند برخورد یکسانی صورت نگیرد این افراد فکر می‌کنند که فضایی وجود دارد که ایمن هستند و لذا اگر درگیر شوند با مسئله فساد مطمئن هستند مشکلی برای ایشان بوجود نمی‌آید.

دینی خاطر نشان کرد: عدالت قانونی و قضایی رکن مهمی در برخورد با فساد است شما ببینید در کشور ایتالیا نخست وزیر در گیر فسادمی شود خیلی شفاف بیان می‌شود و با آن برخورد می‌کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا این به اعتماد مردم به دولت کمک می‌کند؟، گفت: صد درصد، وجود رسانه‌های آزاد که بدون دغدغه بتوانند هر چیزی را بیان کنند وهر جا فسادی وجود دارد آن را افشاء کنند کمک می‌کند به اینکه هم پیشگیری شود هم ریسک ابتلای به فساد را بالا می‌برد یعنی افراد می‌دانند که اگر درگیر شوند یک جایی هست که آن‌ها را افشاء کند.

در مبارزه با رانت، فشار رسانه‌ای کمک کند

وی گفت: از طرف دیگر هم فشار رسانه‌ای کمک می‌کند به اینکه نهادهای ذیربط موضوع را پیگیری کنند و زیر سوال ببرند و لذا بحث رسانه‌های آزاد هم یک مسئله خیلی مهمی است شاید یکی از مصادیق خیلی خوب و بارز در این زمینه برنامه ۹۰ آقای فردوسی‌پور است که فساد در زمینه فوتبال را به سهم خود تا جایی که اجازه دارد رو می‌کند حال این برنامه باید به همه حوزه‌ها تعمیم پیدا کند که رسانه‌ها و برنامه‌هایی وجود داشته باشند که همه جا را رصد کنند که اگر مورد یا تخلفی وجود دارد درگیری فسادی وجود دارد آن را رو کند و البته بایداین فضای امن هم برای آن‌ها وجود داشته باشد که بدانند که اگر افشاگری و پیگیری کردند هم مورد حمایت افکار عمومی قرار می‌گیرند و هم نهادهای بالا‌تر که قوه قضاییه هستند به عنوان ضابط اجرای عدالت قانونی باید به گونه‌ای عمل کند که اگر رسانه‌ها به مسائل مرتبط با فساد پرداختند مشکلی برای آن‌ها پیش نیاید.

دینی در پاسخ به این پرسش که چرا در کشور ما مردم به آسانی به دولت اطمینان نمی‌کنند با توجه به اینکه دولت آقای روحانی ۱۸ میلیون را ی آورده‌اند؟، افزود: این موضوع به خاطر کج کاری‌های دولت در دوره‌های گذشته است یعنی برمبنای یک سابقه‌ای که از قبل وجود دارد مردم بدبین شده‌اند برای مثال در ارتباط با بحث هدفمندی یارانه‌ها نگاه مردم این است که اگر انصراف دهند تا منابعی آزاد شود واز این منابع سوءاستفاده شود چه دلیلی دارد که بخواهند این کار را بکنند و وقتی این سوال درذهن افراد مطرح می‌شود اگر سوء استفاده شود از لفت و لیس‌هایی است که وجود دارد از همین فساد‌ها و رانتهایی است که وجود دارد در نظر بگیرید یک فردی که می‌خواهد یک وام با مبلغ بسیار پایین بگیرند نمی‌تواند اما فرد دیگری می‌تواند وام‌های چند میلیارد تومانی بگیرد.

وی ادامه داد: این‌ها باعث می‌شود که اعتمادی که مردم نسبت به دولت داشتند از بین برود البته اگر کج کاری‌های دولت و نظام حاکمیتی اصلاح شود می‌تواند بازسازی شود این اعتماد برای مثال درهمین برنامه هدفمندی یارانه‌ها اگر منابعی که آزاد شده در جای مناسب خود استفاده شود و دولت گزارش دهد که این منابع آزاد شده را درکدام حوزه استفاده کرده ونتایج وپیامدهای آنچه بوده و این‌ها را درست ارائه و گزارش دهد یعنی مردم با آن چیزی که می‌بینند و می‌شوند فاصله‌ای نبینند ممکن است در دفعه بعدی که دولت از مردم دعوت بکنند برای ثبت نام انصراف بدهند همکاری بیشتری وجود داشته باشد همین بحث در برخورد با فساد هم وجود دارد در برخورد با فساد البته مسئله دولت نیست مسئله کلی حاکمیت است یعنی قوه قضاییه باید وظیفه خود را به درستی انجام دهد و نشان دهد که پایبند به عدالت قانونی و قضایی است و مشکل تو درتوی نهادی باید رفع شود و اگر نشود این مسئله بدون پاسخگویی رفع نمی‌شود.

مشکلات بدون پاسخگویی رفع نمی‌شود

دینی در پاسخ به این پرسش که چطور امکان دارد اطمینان مردم به دولت بازگردد گفت: مسئله‌ای که وجود دارد این است فعالیتهای تولیدی کارخانجات ایران در دهه چهل می‌خواست به سمت صنعتی شدن حرکت کند که کم وبیش این اتفاق افتاده بود اما با روی کار آمدن دولتهای نهم و دهم فعالیتهای تولیدی واحدهای صنعتی را از ۸۰ درصد به ۳۰ درصد و یا شاید کمتر رساند و خیلی‌ها هم اصلا صنعت کشور را‌‌ رها کردند امروزدلگرمی این‌ها این است که چطور دولت می‌تواند بیاید و از این افراد حمایت کند؟ نکته دیگر این است که امروز باید از چه صنعتی حمایت کنیم که برای کشور مفید باشد؟ اگر ما بخواهیم در این راستا حرکت کنیم چه کاری باید انجام دهیم؟

وی گفت: ما بخش صنعت و تولیدمان گرفتار یک سری مشکلات هستیم که ساختاری و بلند مدت است و همه این‌ها بر می‌گردد به اینکه ما طی سالهای گذشته نظام حکمرانی خوبی را سامان ندادیم و حتی در جایی که سیاستهای خوبی را طراحی کردیم آن‌ها را به شکلهای خیلی بد اجرا کردیم ونتیجه آن این شده که ناتوازنی‌های ساختاری ایجاد شود برای مثال در بخش کشاورزی و مستغلات ناتوازنی‌ها بسیار زیاد شده ناتوازنی‌های منطقه بسیار زیاد شده بین کلان شهر‌ها و شهرهای دیگر میزان بازدهی سرمایه گذاری در بخش صنعت وکشاورزی خیلی کمتر از بخش مستغلات است بنابراین بخش مستغلات تبدیل شده به موتور جذب سرمایه و آن سرمایه‌ای که وجود دارد بیشتر در بحث مستغلات و یا در ارز و طلا جذب می‌شود.

وی گفت: به دلیل اینکه در بخش صنعت و کشاورزی بازدهی کم و زمان بازگشت سرمایه خیلی طولانی‌تر است و ریسک سرمایه هم خیلی بیشتر است و ریشه یابی آن بر می‌گردد به اینکه سیاست صنعتی مشخصی ما در سالهای گذشته نداشتیم و بدون برنامه و پشت سر هم مجوز دادیم و شهرک‌های صنعتی را راه اندازی کردیم وبنگاههای زیادی را دراین شهرک‌ها تاسیس کردیم و تعداد بنگاه‌ها خیلی زیاد است و ساماندهی آن‌ها خیلی سخت است و این‌ها چون در مقیاسهای کوچک راه اندازی شده‌اند سرمایه نسبت به مقیاس ندارند و متوسط هزینه تولید بالا‌تر است.

دینی ادامه داد: از طرف دیگر پروژه‌های خیلی زیادی را در سالهای گذشته راه اندازی کردیم و بودجه را برای آن‌ها تخصیص دادیم ولی با اتمام سرمایه در اواسط راه نیمه کاره‌‌ رها شدند و با مشکل پروژه‌های نیمه کاره روبرو شدیم و در ارتباط با آن مشکل مطالبات معوقه بانکی پیش آمد و همه این‌ها در واقع اجزای مختلف پک واحد است که بر می‌گردد به اینکه سیاستگذاری‌های ما در سالهای گذشته نادرست بوده والان هم اگر انتظار داشته باشیم که همه چیز یک شبه درست شود انتظار بیهوده‌ای است روی این متنی که وجه مشخص اساسی آن مشکلات ساختاری است بحث تحریم‌ها هم مطرح می‌شود و بحث کاهش در آمدهای نفتی هم به آن اضافه شده و مشکلات را بیشتر و بیشتر کرده برای مثال هدف استراتژیک دولت این است که پروژه‌های سرمایه گذاری ناتمام را تعیین تکلیف کند و اولویت بندی کند منتهی بحث کمبود بودجه پیش آمده و دولت الان در بحث تامین بودجه جاری خود مشکل دارد چه برسد به اینکه بخواهد بودجه‌ای داشت باشد که تخصیص دهد به پروژه‌های عمرانی ناتمامی که روی دست مانده و باید تعیین تکلیف شود لذا همه این‌ها مجموعه عواملی است که باعث می‌شود در بخش صنعت مشکلات لاینحل باقی بماند.

خبرنگار: ندا جعفری