ميانجيگری قطر: مرز بين جاه طلبی و موفقيت

به گزارش خبرگزاری مهر، مدير پژوهش موسسه بروكينگز شعبه قطر در گزارشی نوشت مراكز تحقيقاتی به مثابه پل ارتباطی، حوزه نظر و عمل ديپلماسی را به هم متصل می کنند و در عصر پيچيدگی و گسترش ارتباطات و اطلاعات نقش مهمی را در ديپلماسی كشورها ايفا می کنند.

همچنين گزارش های منتشر شده اين مراكز برای آگاهی كارشناسان و صاحب نظران مسائل بين المللی مفيد هستند. البته برای استفاده بهينه از اين گزارش ها بايد به عدم قطعيت معرفت شناختی اين گزارش ها و منافع و ارزش های ذهنی انتشاردهندگان آن نيز دقت کرد.

گزارش ذيل توسط مدير پژوهش موسسه بروكينگز آمريكا كه شعبه ای از آن را در قطر تاسيس کرده منتشر شده که در آن آمده است:

در طول 10 سال گذشته دولت كوچک قطر تلاش های ميانجيگرايانه زيادی را به منصه ظهور رسانده است. اين تلاش ها شامل ميانجيگری بين يمن و گروه حوثی در سالهای 2008-2007 ، ميزبانی مذاكرات برای پايان درگيریها در لبنان، ايجاد تسهيلات برای مذاكره بين حكومت سودان و جنبش های مخالف در دارفور می شود. در حالیکه موفقيت قطر در انجام اين ميانجيگری ها متفاوت بوده است ولی نشان دهنده اين است كه اين كشور قادر است به عنوان ميانجی در مناقشات منطقه ای ايفای نقش كند.

به عقيده برخی از كارشناسان تلاش های ميانجيگرانه قطر به منظور برندسازی سياسی و افزايش شهرت جهانی آن كشور انجام می گیرد. به عقيده اين كارشناسان اقدامات ميانجيگرايانه قطر مانند سرمايه گذاری اين كشور در شبكه الجزيره و يا ميزبانی مسابقات آسيايی 2006 و يا جام جهانی 2022 است.

از اين منظر تلاش های ميانجيگرايانه قطر به منظور ايجاد اعتبار ديپلماتيک و تصويرسازی به عنوان يک بازيگر مهم منطقه ای تلقی می شود. با اين حال مقامات اين كشور به مزايای گسترده راهبردی اين اقدام دركنار تعهد اخلاقی خودشان در اين خصوص تاكيد می کنند.

برخی از اين عوامل برای پی بردن به انگيزه های متفاوت قطر كمک می كند. امير حمد بن خليفه آل ثانی از زمانیكه در سال 1995 به قدرت رسيد سياست خارجی فعالی را پایه ریزی كرد و با تمام گروهها ارتباط خودش را حفظ کرد. اين ارتباط به اين كشور كمک كرد تا به عنوان ميانجی مورد پذيرش قرار گيرد.

به عنوان مثال روابط خوب قطر با كليه گروهها از جمله حزب الله لبنان باعث شد كه اين كشور به عنوان ميانجی در آن كشور عمل كند. از طرف ديگر منابع مالی اين كشور برای ميزبانی، جابجايی هيئت ها برای زمان طولانی و قول سرمايه گذاری و كمک های بشردوستانه برای حمايت از قرارداد صلح نيز كمک زيادی را برای ايفای نقش منطقه ای ميانجی به آن كشور کرد.

مهمتر آنكه ساختار تصميم گيری بسيار شخصی به برخی از تصميم گيرندگان اين كشور به خصوص امير، نخست وزير و يا وزير خارجه سابق اين كشور اجازه می دهد تلاش های ميانجيگرايانه داشته و با نفوذ و روابط شخصی از توافق نامه ها حمايت كند.

به هر حال قبل از سال 2011 اين تلاش ها به نتايج متفاوتی منجر شد و بيشتر اين تلاش ها برای خنثی سازی كوتاه مدت بحران ها به كار رفت تا راه حلی بلند مدت برای حل بحران. در واقع جزئيات موارد مورد منازعه در اختيار مذاكره كنندگان قطری نبود و از طرف ديگر اين كشور ظرفيت نظارت برای اجرای اين توافق نامه ها را نداشت.

بهار عربی نقطه عطفی در بازی منطقه ای قطر بود و آن تغيير تمركز از ميانجيگری به مداخله فعال بود. شبكه الجزيره پوشش گسترده ای از شروع قيام در كشورهای تونس و مصر و ديگر كشورهای عربی را آغاز کرد. اين كشور همچنين تلاش های بسیاری را برای برگزاری جلسات اتحاديه عرب به منظور مداخله در ليبی و سوريه انجام داد.

همچنين حمايت های سياسی و مالی زيادی از گروههای یه قدرت رسيده مانند اخوان المسلمين مصر پس از به قدرت رسيدن مرسی صورت گرفت. حتی پس از آنكه نظاميان مصری با كودتا عليه مرسی به قدرت رسيدند حمايت اين كشور از اخوان المسلمين مصر ادامه يافت و اين سياست باعث اختلاف در ميان كشورهای شورای همكاری خليج فارس و قطر شد و كشورهای امارات متحده عربی، بحرين و عربستان سعودی سفرای خود را در مارس 2014 از دوحه فراخواندند.

در مجموع چالش های قطر برای ايفای نقش ميانجی زياد است. يكی از اين چالش ها، روابط تيره اين كشور با عربستان و مصر است. در مجموع منازعات منطقه ای به مكانی نياز دارد كه از لحاظ فرهنگی با شرايط منطقه ای نزديک بوده و بعد مسافت كمی از منطقه داشته باشد و همچنين دارای يک محيط نسبتا خنثی از لحاظ سياسی باشد.

در پايان اين گزارش به قطر توصيه شده كه برای افزايش نفوذ خود بايد تماس های سياسی و منابع مالی را از طريق نهادهای غير دولتی برای ميانجيگری استفاده كرده، برای ميانجيگری با دولت هايی كه سابقه ميانجيگری دارند كار كند و به علاوه تعهدات مالی قطر بايد معطوف به سرمايه گذاری در توسعه مناطق برای اثرگذاری بر منازعات باشد تا به پای ميز مذاكره كشاندن طرف های درگير که اگر اين قدمها برداشته شود قطر نقش ميانجيگری موثرتری را تجربه خواهد كرد.

.......................................

ترجمه: مهدی پورحسنی