دورانی که تصمیمی گرفته شود و بقیه سمعا و طاعتا بگویند، گذشته است

انتخابات دهم مجلس شورای اسلامی یك سال دیگر برگزار می‌شود اما بازار اخبار آن، از هم‌اكنون داغ است و جناح‌ها و گروه‌های سیاسی كارشان را برای این کارزار انتخاباتی شروع كرده‌اند. حال اصولگرایان برای حضور در این انتخابات چه برنامه‌ای دارند؟ با چه استراتژی و راهبردی وارد صحنه خواهند شد؟ وضعیت درونی این جناح سیاسی در حال حاضر چگونه است؟ اقبال افكارعمومی به این جریان سیاسی به چه شکلی است؟ اینها سوالاتی است كه امیر محبیان استاد دانشگاه و استراتژیست اصولگرا پاسخ می‌دهد.

محبیان معتقد است جریان اصولگرایی در وضعیت انتقالی خاصی است و نبود رهبرانی چون آیت‌الله مهدوی كنی و حبیب‌الله عسكراولادی سردرگمی اصولگرایان را تشدید كرده است. محبیان همچنین برای رفع این سردرگمی، کنکره یا مجلس عالی اصولگرایی را پیشنهاد می‌كند. موسس حزب نواندیشان بیان می‌كند با وجود اینكه جلسات وحدت حجت‌الاسلام تقوی ایجاد شده و همایشی هم در همین راستا برگزار شد، اما اصولگرایان همچنان به وحدت دست نیافته اند. دکتر امیر محبیان همچنین یک هشدار را به دولت نیز می‌دهد: در صورت شکست مذاکرات، تندروها بعید نیست که در مجلس و بیرون معرکه‌گردان شوند. مشروح گفت‌وگوی تفصیلی ایلنا با امیر محبیان در پی می‌آید:

کنکره یا مجلس عالی اصولگرایی تشکیل شود

ارزیابی شما از وضعیت فعلی جریان اصولگرایی در كشور چیست؟

جریان اصولگرایی در وضعیت انتقالی خاصی به سر می‌برد، سه عامل موجب بروز شرایط تغییر در اصولگرایی شده است، نخست دوران احمدی‌نژاد که هم حاکمیت بر دولت به نام اصولگرایی تمام شد؛ هم آنها نمی‌توانستند مسئولیت اعمال دولت را برعهده بگیرند. در این شرایط هنگامی که معمولا در هر دو دوره ریاست جمهوری جای جناح‌ها عوض می‌شود، اصولگرایان هم بر قدرت بودند و هم نبودند، نوبت خویش را در این تداول قدرت از دست دادند ولی نتوانستند برنامه‌های خویش را به اجرا درآورند.

دوم، خلا در رهبری که با درگذشت دو چهره کلیدی تعادل بخش جناح یعنی مرحومان عسکراولادی و مهدوی کنی رخ داد و شدت گرفت.

سوم ظهور جریانات تندرو درون جریان اصلی اصولگرایی است که البته سابقه ده ساله دارد ولی با برخورد مسامحه‌گرانه رهبری اصولگرایان عملا بحران شدت‌یافته و تندروها مدعی رهبری اصولگرایان شده‌اند.

اکنون باید سریعا خلا رهبری اصولگرایان را پر کنیم، البته این هم روش دارد، اگر بخواهیم حزبی را ایجاد کنیم که در میان اصولگرایان محوریت یابد، چنانچه بعضا شنیده می‌شود، عملا در تنظیم رابطه این حزب با نهادهای حزبی و غیرحزبی جناح دچار مشکل خواهیم شد، زیرا دلیلی وجود ندارد که احزاب ریشه‌دار و سنتی تابع حزب جدید شوند. اگر بخواهیم یک فرد را محوریت بخشیم مثلا دکتر لاریجانی که چهره متعادلی هم هست، باز هم دچار مشکل خواهیم شد زیرا در رده دوم رهبران اصولگرا تقریبا نوعی هم‌سطحی وجود دارد و در عین حال خصلت کاریزماتیک هم وجود ندارد. پس باید به گمان من مجمعی بزرگ تدارک شود که خصلت پذیرش کثرت درون اصولگرایی را داشته باشد، نهادی مثل کنکره یا مجلس عالی اصولگرایی.

وضعیت وحدت اصولگرایان بهتر نشده است

در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 92، اصولگرایان از وحدت چندانی برخوردار نبودند، به عقیده شما الان این مشكل در جریان اصولگرایی حل شده است؟

وضع بهتر نشده است، کسانی مثل حجت‌الاسلام والمسلمین تقوی زحماتی کشیدند که خالصانه هم بود ولی اختلافات و معضلات ریشه‌دارتر از این است که با چند عکس یادگاری از بین برود.

چه تغییراتی در پایگاه اجتماعی اصولگرایان به وجود خواهد آمد اگر كه اصولگرایان بتوانند وحدت خود را حفظ كنند یا تفرقه‌ای در این جریان به وجود آید؟

پایگاه اجتماعی اصولگرایان گسترده و دارای عمق عقیدتی است ولی به دلیل عدم مدیریت فضا، این بدنه در حال تغیر مسیر است. گروهی رادیکال‌تر شده و به تندروها می‌پیوندند، گروهی به دولت فعلی نزدیک می‌شوند، بخش مهمی هم در امید ظهور تحرکی اساسی میان سران اصولگرا روز به‌ روز تحلیل می‌روند.

علاوه‌بر موضوع وحدت اصولگرایان كه برای انتخابات یك ضرورت است، افكار عمومی هم موضوعی است كه در نتیجه انتخابات تاثیرگذار است. فكر می‌كنید جریان فكری اصولگرایی همچنان برای افكار عمومی جذابیت دارد؟

افکار عمومی بسیار متحرک و سیال است، اگر برای آن برنامه داشته باشی در کنار تو می‌مانند والا حامی آن جریانی می‌شود که برنامه دارد. جریان اصولگرا برنامه ویژه‌ای برای افکار عمومی ارائه نکرده است و این بسیار خطرناک است زیرا این جریان حامی اعتقادی و اصیل انقلاب اسلامی است، بی‌برنامگی‌اش به انقلاب هم صدمه خواهد زد. متاسفانه این ضعف بیشتر به معتدلین و بدنه اصیل آن برمی‌گردد والا تندروها کاملا برای افکار عمومی مخاطبانشان برنامه دارند.

بدنه اجتماعی اصولگرایان پتانسیل عملیاتی بیشتری نسبت به اصلاح‌طلبان دارند

فكر می‌كنید با توجه به عملكرد دولت نهم و دهم جایگاه این جریان سیاسی در افكار عمومی تنزل داشته است؟ به عبارتی، ارزیابی‌تان از جایگاه و پایگاه اجتماعی اصولگرایان چیست؟

بحث بر سر ریزش بدنه اجتماعی اصولگرایان نیست زیرا اصلاح‌طلبان تشکیلاتی هم، ریزش بسیار داشته و دارند. مهم آن است که اساسا بازی سیاسی ما در حال تغییر است. با ابزارهای قدیمی، دیگر نمی‌توان نتیجه ای مطلوب گرفت. اصولگرایان صحنه‌های مهمی را نادیده انگاشته‌اند که اتفاقا ظرفیت جذب رای بالایی دارد؛ مثل صحنه اجتماعی محیط‌ زیست و مهمتر از همه فرهنگ و هنر.  هنوز هم بر این باورم با تمام شرایط فعلی، بدنه اجتماعی اصولگرایان پتانسیل عملیاتی بیشتری نسبت به اصلاح‌طلبان دارند.

آیا اصولگرایان برای مجلس دهم برنامه مشخصی دارند؟

فعلا اقداماتی در حال انجام است ولی در محدوده جامعه روحانیت مانده است و به سطوح دیگر تسری نیافته است. اینکه این تحرکات مبتنی بر برنامه هست یا خیر و این برنامه‌های فرضی تا چه حد با واقعیت‌های اجتماعی هم‌خوان است هنوز معلوم نیست. من فکر می‌کنم آن دوران که تصمیمی گرفته شود و بقیه سمعا و طاعتا بگویند گذشته است. ما دیگر نمی‌توانیم از جعبه شعبده‌بازی برنامه‌ای بیاوریم و همه برای ما کف بزنند. تازه بحث‌ها شروع شده است. تا مشکل رهبری اصولگرایان حل نشود، هیچ تصمیم اتخاذ شده توسط این یا آن گروه مقبولیت عام نخواهد یافت.

اخیرا همایشی به نام همگرایی اصولگرایان برگزار شد كه وقتی اسامی حاضران مرور می‌شد عمدتا حامیان اصلی دولت احمدی‌نژاد بودند. شما چه برداشتی از این همایش دارید؟

این حرکت ارزشمند بود و با نیت خالصانه آقای تقوی پیش رفت. از سواستفاده برخی‌ها از این نشست بگذریم، در مجموع تشکیل شدن آن موجب افزایش امید در میان اصولگرایان شد هر چند که انتظار معجزه از آن نداشته و نداریم.

در صورت شکست مذاکرات بعید نیست تندروها در مجلس و بیرون، معرکه‌گردان شوند

اگر مجلس دهم هم با اكثریت اصولگرا تشكیل شود و مردم در انتخابات بعدی به این جریان فكری اقبال نشان دهند فكر می‌كنید مجلس دهم چقدر با مجلس اصولگرای نهم تفاوت خواهد داشت؟

فعلا با شرایط فعلی امکان پیش‌بینی نیست. فاکتورهای محقق نشده‌ای وجود دارد که در صورت تحقق بر صف‌بندی‌ها تاثیر خواهد گذاشت، مثل توافقات هسته‌ای! در صورت شکست مذاکرات تندروها بعید نیست که در مجلس و بیرون معرکه‌گردان شوند.

این‌طور كه به نظر می‌رسد در مجلس اصولگرای نهم، تندروها پیشرو هستند و گویا بقیه اصولگرایان به دنبال این طیف حركت می‌كنند؛ فكر می‌كنید در صورت تشکیل مجلس اصولگرای دهم این روند ادامه پیدا می‌كند؟
این برداشت را در مورد محوریت تندروها در مجلس قبول ندارم، مجلس نهم در مجموع عاقلانه حرکت کرده است، هر چند سکوت و سکون معتدلین و نیز ضعف شناخت دولت از فضای مجلس عملا باعث جلوه‌گری تندروهای محدود مجلس شد.

گرایش فکری جامعتین با پایداری‌ها متفاوت است

به عقیده شما بین سه ضلع احمدی‌نژاد، جامعتین و جبهه پایداری می‌تواند وحدتی شكل بگیرد؟ و اگر امكان دارد مفید است یا خیر؟

اساسا امکان تحقق ندارد ولو نمایش ظاهری هم داده شود. گرایش فکری جامعتین با پایداری‌ها متفاوت است مگر اینکه جامعتین باورهای خود را کنار بگذارد و زیر چتر پایداری برود که شدنی نیست و اگر چنین وضعی هم رخ دهد عملا جامعتین جایگاه خود را به عنوان جریانی محوری و عقل‌محور در میان عقلای اصولگرا از دست خواهد داد.

پایداری به نیابت از احمدی‌نژاد اقداماتی را انجام می‌دهد

احمدی‌نژاد هم اخیرا تحركاتی داشته و برخی خبرها حكایت از این دارد كه ایشان در پی نقش‌آفرینی جدی در فضای سیاسی است. نقش و جایگاه او را چطور ارزیابی می‌كنید؟

تحرک دکتر احمدی‌نژاد و هواداران او امری عجیب و خلاف عقل نیست، فعلا پایداری به نیابت از او ولو انکار کند، اقداماتی را انجام می‌دهد اما مهمترین فاکتوری که موقعیت ویژه برای احمدی‌نژاد ایجاد خواهد کرد شکست دولت روحانی در برنامه‌ها و یا غلتیدنش به آغوش اصلاح‌طلبان خواهد بود.

فكر می‌كنید تعامل نیروهای اصلاح‌طلب با اصولگرایان میانه‌رو و معتدل چقدر محتمل است؟

مهم تعامل اصلاح‌طلبان و اصولگرایان به اقتضای تشکیلاتشان نیست بلکه مهم پیدایش جبهه بزرگ و فعال عقل‌گرایی و اعتدال‌گرایی در برابر افراط است. در این حالت اصولگرا و اصلاح‌طلب برای پیشرفت و تعالی ایران متحد خواهند شد والا تا هر کس بر اساس تعصبات جناحی عمل می‌کند اولین قربانی‌ها عقل است و اعتدال!

گفت و گو: محمدابراهیم ترقی‌نژاد سریزدی