نامه اوباما نشانه‎ای دیگر از تمایل آمریکا برای توافق هسته‎ای است

به گزارش خبرنگار مهر، "داریل کیمبال" که از سال 2001 تا کنون مدیر اجرایی انجمن تحقیقاتی کنترل سلاح آمریکاست در گفتگویی مشروح با خبرگزاری مهر موقعیت فعلی را بهترین زمان ممکن برای رسیدن به توافق جامع هسته ای دانست و عنوان داشت که گزینه هایی وجود دارد که می توانند خواسته های هر یک از طرفین مذاکرات را در توافق جامع تامین کند.

کیمبال که در سال 2004 میلادی توسط نشنال ژورنال به عنوان یکی از 10 چهره تاثیرگذاری که نظریات آنها به شکل گیری سیاست های آتی در مورد آینده تسلیحات هسته ای کمک می کند معرفی شد در این گفتگو عنوان داشت که اوباما برای لغو تحریم های ایران نیازی به مجوز کنگره ندارد چون اعضای کنگره در زمان تصویب این تحریم ها به رئیس جمهور امریکا این مجوز را داده اند که اگر تهران به تعدات خود عمل کرد، کاخ سفید می تواند تحریمها را لغو کند. 

متن کامل مصاحبه با داریل کیمبال به شرح زیر است:

خبرگزاری مهر-سرویس بین الملل: بر اساس اعلام روزنامه وال استریت ژورنال و آسوشیتدپرس، "باراک ابواما" رئیس جمهور آمریکا، به صورت محرنامه نامه ای را برای حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر ایران، ارسال کرده و در آن بر منافع مشترک ایران و آمریکا برای مبارزه با داعش تاکید کرده است. آیا این نامه تاثیری بر مذاکرات هسته ای دارد و آیا این نامه مسیر رسیدن به توافق جامع هسته ای را تا تاریخ 24 نوامبر هموارتر می کند؟

کیمبال: ما در خارج گود هستیم و از این جایگاه سخت است که بگوئیم که آیا ارتباط میان رئیس جمهور امریکا با رهبر ایران موجب شناخت بهتر دو کشور از وضعیت شده و باعث نتیجه برد-برد مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 می شود یا خیر. در حالت کلی گفتگو میان رهبران کشورهای مهم در مسائل کلیدی منجر به فهم بهتر طرفین از مواضع طرف مقابل می شود. من معتقدم که ارسال نامه توسط باراک اوباما در ماه اکتبر به رهبر ایران نشانه ای دیگر از تمایل ایالات متحده برای رسیدن به توافق جامع هسته ای تا تاریخ 24 نوامبر است. توافقی که برای ایران امکان ادامه فعالیت صلح آمیز هسته ای را برای تامین نیازها عملی خود فراهم آورده و همچنین برخی محدودیت های منطقی و پادمان های بیشتر را در خصوص ایران به نحوی که غرب مطمئن شود ایران نمی تواند توسط این برنامه هسته ای بدنبال ساخت سلاح اتمی باشد فراهم می کند.

پیشتر قرار بود تا وزیران امور خارجه ایران و آمریکا به همراه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا پیش از آغاز مذاکرات جدید در وین، نشستی را در عمان برگزار کنند اما مقامات ایرانی و امریکایی به تازگی اعلام کرده اند که پس از دیدار سه جانبه مسقط و پیش از گفتگوهای وین، نمایندگان ایران و 1+5 در عمان با یکدیگر دیدار می کنند، به نظر شما دلیل انجام گفتگو در عمان پیش از مذاکرات وین چیست؟

دلیل اینکه چرا پیش از مذاکرات وین، نمایندگان ایران و 1+5 در عمان دیدار می کنند را نمی دانم اما این نکته روشن است که هر دو طرف به طور موثری تلاش می کنند تا از طریق مذاکرات ادامه دار در سطوح مختلف از تمامی فرصت های باقی مانده تا زمان 24 نوامبر که تاریخ تعیین شده برای رسیدن به توافق جامع است استفاده کنند.

شما در گفتگوهای خود با رسانه های مختلف اعلام کرده اید معتقد نیستید که توافق موقت انجام شده میان ایران و کشورهای 1+5 برای یک بار دیگر تمدید شود، دلیل این نگرش شما به روند در حال انجام در خصوص برنامه هسته ای ایران چیست؟

ایران و کشورهای 1+5 گفتگو در مورد راه حل چند موضوع کلیدی را از جمله مواردی که یک سال قبل قابل همکاری به نظر می رسیدند به انتها رسانده اند. توافق جامع هسته ای در دسترس است اما برای آنکه تا تاریخ تعیین شده 24 نوامبر به این توافق برسیم هر دو طرف نیازمند اتخاذ تصمیماتی سخت در هفته های آتی هستند. یکی از این تصمیمات سخت در مورد غنی سازی است که همچنان به عنوان یکی از کلیدی ترین موضوعات مورد اختلاف دو طرف مطرح است.

ایران تا کنون با کاهش سطح غنی سازی فعلی خود مخالفت کرده و می خواهد این توانایی بومی را در طی سالیان آینده افزایش بدهد. این افزایش توانایی با هدف تولید سوخت برای راکتورهای هسته ای است که ممکن است در طول یک دهه و یا حتی بیشتر ساخته شوند. با این وجود گروه 1+5 خواهان کاهش توانایی غنی سازی فعلی ایران بر اساس نیازهای فعلی تهران است که برای یک دهه آینده بسیار محدود است. اگر ایران بر حفظ برنامه غنی سازی خود که برآورنده نیازهای صلح آمیز این کشور در تولید انرژی هسته ای باشد اما این برنامه به قدری گسترده باشد که ایران بتواند مقدار مواد لازم برای ساخت سلاح هسته ای را تولید کند آنگاه در مورد اهداف صلح آمیز برنامه هسته ای ایران تردید بوجود آمده و تحریم های بین المللی نیز همچنان پابرجا خواهند بود.

برای برآورده کردن کف نیازهای هر یک از طرفین مذاکرات گزینه های واقعی وجود دارند . یافتن گزینه ای که مرکب از مواردی شامل کاهش تعداد سانتریفیوژها برای یک دوره چند ساله باشد، به ایران اجازه دهد تا تحقیقاتی محدود را در مورد سانتریفیوژهای سودمندتر انجام دهد، میزان اورانیوم غنی شده ایران را کاهش داده و برای ایران دسترسی به منابع سوخت هسته ای را به اضافه فعالیت راکتور آب سبک بوشهر فراهم کند، باشد می تواند نگرانی های اصلی طرفین در این موارد را پوشش دهد.  اگر طرفین خواستار رسیدن به توافق جامع هسته ای هستند می توانند و باید در این موارد به توافق برسند و اگر آنها بتوانند در این موراد پیشرفت داشته باشند آنگاه فقط به چند هفته زمان نیاز دارند تا در مورد نکات مهم فنی به تفاهم برسند.

ولی رضا نصر در مقاله ای نوشته که اکنون بهترین زمان ممکن برای رسیدن به توافق هسته ای با ایران است و سرویس جاسوسی (سرویس اطلاعاتی) عربستان نیز گزارشی محرمانه را تهیه کرده که در آن آمده کشورهای غربی در تلاش هستند تا به هر نحو ممکن با ایران به توافق هسته ای برسند. آیا به نظر شما ممکن است تا تاریخ 24 نوامبر به توافق جامع هسته ای برسیم؟

زمان حاضر از آن رو بهترین زمان برای رسیدن به توافق بلند مدت و جامع است چون هر دو طرف به توافق در مورد همه موارد نزدیک شده و طرفین انگیزه بسیاری برای رسیدن به توافق دارند. به نظر من آنچه اتفاق می افتد این است که رسیدن به توافق نیازمند انعطاف بیشتر در هر دو طرف برسر دو موضوع کلیدی است: ایران نیازمند آن است که با کاهش توانایی غنی سازی اورانیوم خود برای یک دوره چند ساله موافقت کند. گروه 1+5 نیز نیازمند آن است که به ایران اجازه دهد تا تحقیقات محدودی را بر روی سانتریفیوژهای پیشرفته انجام دهد و اگر ایران گام های اساسی (اقدامات مهمی) را برای شفاف سازی و یا محدود کردن بخش های اصلی برنامه هسته ای خود برداشت آنگاه 1+5 نیازمند آن خواهد بود که راهی را برای افزایش معافیت ایران از تحریم ها بیابد. در غیر این صورت هیچ یک از طرفین به هر قیمتی به دنبال رسیدن به توافق جامع هسته ای نخواهند بود.

در روزهای اخیر شاهد انتشار گزارش های مختلفی درباره تصمیم اوباما برای لغو تحریم های ایران بدون مجوز کنگره بوده ایم اگر فرض کنیم که این گزارش ها درست هستند، چرا اوباما باید دست به کاری بزند که موجب خشم جمهوریخواهان می شود؟

نباید این نکته موجب تعجب شود که در طی مراحل ابتدایی توافق هسته ای با ایران حذف تحریم ها از مسیر معافیت هایی است که مجوز آن در اختیار رئیس جمهور است و نه کنگره. این بدان معنی است که دولت اوباما به دنبال مجوز و رای کنگره برای توافق با ایران نخواهد بود.

بسیاری از تحریم ها از طریق قوانینی که در کنگره تصویب شده اند اعمال شده اند. این قوانین بر اساس اهداف امنیت ملی امریکا به رئیس جمهور مجوز استفاده از معافیت ها را می دهند. معاف شدن از چنین تحریم هایی در مراحل ابتدایی توافق اساسا منطبق با همان طرحی است که کنگره آن را در مرحله اول بصورت قانون درآورده است.

از همین رو برخی از اعضای کنگره بویژه آن عده از حزب جمهوریخواه آمریکا که همواره بدنبال راه و یا دلیلی برای انتقاد از اوباما و سیاست های او هستند نیازمند این نکته هستند که بدانند قانونی که خود آنها مصوب کرده اند به رئیس جمهور این مجوز را می دهد که اگر ایران بر تعهدات خود بر اساس توافق جامع هسته ای عمل کرد، از قدرت خود در مورد معاف کردن ایران از تحریم ها استفاده کند.

هفته گدشته آمریکا شاهد پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات کنگره بود، اگر مذاکرات هسته ای تا تاریخ 24 نوامبر به نتیجه نرسد آیا انتخابات میان دوره ای کنگره آمریکا و نتایج آن تاثیری بر مذاکرات هسته ای خواهد داشت؟

فکر می کنم که مذاکرات هسته ای برای حل جزئیات فنی باقیمانده در مورد مسائل کلیدی بعد از 24 نوامبر تمدید شود. یعنی همانند همان وضعیتی که در سال گذشته و پس از توافق بر سر برنامه اقدام مشترک (توافق ژنو) بوجود آمد. اما اگر تا تاریخ 24 نوامبر طرفین به توافقی در مورد موضوعات اصلی نرسیدند باید این نکته را بدانند که تندروهای موجود در هر دو طرف ممکن است دست به اقداماتی بزنند که فضای مذاکرات را به گونه ای محدود کند که امکان رسیدن به توافق بلند مدت کمتر شود.

برای مثال اگر تا تاریخ 24 نوامبر توافق جامع هسته ای حاصل نشود کنگره آمریکا می تواند به دنبال تصویب دور دیگری از تحریم ها علیه ایران باشد. کنگره با این امید تحریم های جدید را تصویب می کند که به موجب آن رهبران ایران مجبور به توافقی شوند که برای غرب خوشایندتر از تهران است. چنین تحریمی از سوی باراک اوباما تائید نخواهد شد اما می تواند موجب آن شود که ایران اقدامات خود علیه خواسته های غرب همچون از سرگیری غنی سازی 20 درصدی از مواد U-235، افزایش بدهد. این اقدامات و یا تهدید به انجام چنین اقداماتی موجب بدتر شدن فضای مذاکرات شده و رسیدن به یک راه حل برد-برد در پرونده هسته ای را مشکل تر از قبل می سازد. بر همین اساس هم اکنون بهتری زمان ممکن برای دو طرف است تا برای رسیدن به توافق جامع هسته ای تلاش کنند.

برخی کارشناسان معتقدند که رسیدن به توافق جامع تا تاریخ 24 نوامبر ممکن نیست و در نتیجه بهتر است که ایران و 1+5 یک "توافق بخشی" را در مورد برنامه هسته ای ایران به امضا برسانند. توافق بخشی چیست و عملکرد آن به چه صورت خواهد بود؟

تا آنجا که می دانم ایران و 1+5 برای رسیدن به توافق بخشی و یا تمدید توافق موقت (برنامه اقدام مشترک) مذاکره نمی کنند بلکه ایران و کشورهای 1+5 مشغول کار برای حل مسائل باقی مانده ای هستند که امکان رسیدن به تواق جامع را تا تاریخ 24 نوامبر بر اساس برنامه مشترک اقدام فراهم می کند. توافق موقت فقط برای اعتمادسازی میان طرفین و مذاکره برای رسیدن به توافق جامع بوده است. این توافق با هدف کاهش توانائی های هسته ای ایران در ازای لغو برخی تحریم ها انجام شد. واقعا بهتر خواهد بود که هر دو طرف به توافق جامع و چند ساله برسند که هم نگرانی های بین المللی موجود در مورد برنامه هسته ای ایران را از بین ببرد و هم موجب از میان برداشته شدن تحریم های بین المللی علیه ایران که به اقتصاد این کشور ضربه زده اند شود.

------------------------------

گفتگو از عبدالحمید بیاتی