لزوم تعمیق ادراك علمی فرهنگ عاشورا

پژوهشکده مردم شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری همزمان با آغاز محرم همایش علمی «مطالعات مردم شناسی و فرهنگ عاشورا» را در تالار نشست های تخصصی موزه ملی برگزار کرد.

به گزارش ایلنا به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ علیرضا حسن‌زاده، رییس پژوهشكده مردم‌شناسی ابتدا فعالیت‌های این پژوهشكده درباره عاشورا را که در سال های گذشته در قالب همایش، تحقیق و انتشار كتاب و ویژه‌نامه برگزار شده است را بیان کرد، او مهمترین نقش دانش مردم‌شناسی و تحقیقات آن را تعمیق ادراك علمی نسبت به فرهنگ گرانسنگ عاشورا و سنت‌ها و آیین‌های آن دانست.

حسن زاده گفت: بدون شك تنوع فرهنگی موجود در فرهنگ و آیین‌های ماه محرم، حامل معنایی واحد است كه در طی تاریخ كاركردهای فرهنگی، اجتماعی مختلفی داشته و یكی از خاستگاه‌های یكپارچگی و وحدت در كشور ما بوده است.

وی افزود: در همین حال با اشاعه آیین‌ها و سنت‌های محرم در سطح جهان روبه‌رو هستیم، به گونه‌ای که یك قرن گذشته از كشورهایی چون ایران، عراق، لبنان و... به هند، زنگبار، كشورهای آفریقایی و ترینداد و توباگو وآن سوتر حركت كرده است.

این پژوهشگر گفت: دانش مردم‌شناسی می‌تواند به درك معانی آیین‌ها كمك كرده و ژرف ساخت معنایی آیین برای مردم جامعه را آشكار کند.

بهروز وجدانی دیگر سخنران این نشست، ضمن مروری بر چشم‌اندازهای مهم فرهنگ و سنت‌های سوگواری ماه محرم چون موسیقی، یكی از مهمترین كاركردهای این فرهنگ را تعریف هویت در نزد مردم ایران دانست.او تاکید کرد كه هویت ایرانیان بدون توجه به آیین‌ها و سنت‌های ماه محرم قابل تعریف نیست.

در ادامه فیلم مستند «غذاهای آیینی: عاشورای بیجار» کار عباس تحویلدار به نمایش درآمد. تحویلدار در معرفی فیلم خود گفت: موضوع این فیلم، چشم‌اندازهای آیینی فراوانی دارد كه بخشی از آنها چون گِل‌مالی به دلیل محدودیت زمانی فیلم، در برابر چشم بیننده قرار نگرفته است.

وی افزود: اصولاً اگر كسی بخواهد در مورد آیین‌های ایران كاری تحقیقی انجام داده یا فیلمی بسازد؛ نمی‌تواند آیین‌های ماه محرم را از نظر خود دور نگاه دارد.

پس از آن، دكتر مریم نعمت طاووسی به بحث در مورد ساختار جهان‌شناختی و آیینی شبیه‌خوانی پرداخت و گفت: بُعد اخلاقی و جهان‌شناختی نمایش‌های آیینی ماه محرم، آن را از نمایش‌های غربی (یونانی) متفاوت می‌سازد؛ زیرا در اینجا تأكید بر وجوه اخلاقی و هنجاری‌ شخصیت‌هااست.

محمد مکاری، مدیر گروه زیست محیطی پژوهشکده مردم شناسی نیز درباره تنوع فرهنگی در فرهنگ عاشورا در منطقه کرمانج خراسان سخن گفت و تفاوت های مراسم یادشده را در پیش و پس از انقلاب اسلامی به بحث و بررسی گذاشت.

ژیلا مشیری، كارشناس پژوهشكده مردم‌شناسی نیز در سخنانی به بررسی انتقادی سفرنامه‌های سفرنامه‌نویسان غربی در گزارش آیین‌ها و سنت‌های ماه محرم در چند قرن اخیر پرداخت و گفت: یكی از منابع شناخت فرهنگ ماه محرم و آیین و سنت‌های عاشورا در گذشته، سفرنامه‌های سفرنامه‌نویسان غربی است.

وی افزود: اما باید به این سفرنامه‌ها با دید انتقادی نگاه كرد چراكه برخی از این سفرنامه‌نویسان ناآشنا با فرهنگ یاد شده، آنچه را مشاهده كرده‌اند، به طور عمیق درك نكرده‌اند.

شهرزاد دوستی، كارشناس مركز مطالعات فرهنگ عامه صدا و سیما نیز به معرفی اشكال و انواع نوحه‌های محرم پرداخته و نمونه‌هایی از ادبیات مرتبط با نوحه‌های عاشورایی را به بحث گذاشت.

گفتنی است، در حاشیه این همایش نمایشگاه عكسی از آیین‌ها و سنت‌های سوگواری ماه محرم نیز برگزار شد.