نگاهی به عملکرد ایسنا در "اسیدپاشی‌های اصفهان"

ماجرای اسیدپاشی در اصفهان که طی آن چند بانوی محترم اصفهانی هدف اسیدپاشی فرد یا افرادی (فعلا مجهول‌الهویه) قرار گرفته‌اند، از حدود دو هفته قبل در فضای مجازی و واقعی، مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت.

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، در مواجهه با این رویداد خبری، مطابق خط مشی خود که براساس 6 اصل: اسلام، ارزش‌های انقلاب اسلامی و نظام مقدس جمهوری اسلامی، قانون اساسی، اندیشه‌های حضرت امام خمینی(ره)، ولایت فقیه، و منافع و ارزش‌های ملی، بنا نهاده شده است، سیاست‌های زیر را پی گرفت:

1. اطلاع‌رسانی شفاف و به‌موقع

ایسنا از روزهای ابتدایی وقوع این حادثه تلخ و سریالی، اقدام به انتشار اخبار مربوط به آن کرد؛ چنانکه روز پنجشنبه 24 مهر، اولین خبر درباره این ماجرا با عنوان «جزییات اسیدپاشی‌های اخیر به زنان اصفهانی» روی خروجی خبرگزاری قرار گرفت و در آن اشاره شد که «شامگاه چهارشنبه 23 مهرماه در خیابان مهرداد اصفهان به یک خانم جوان اسیدپاشی شده است». بر اساس آنچه در این خبر آمد، «به گفته شاهدان عینی و کسبه این خیابان، زن جوان در حالی که سوار بر خودروی سمند خود بوده توسط مهاجمان ناشناس موتورسوار مورد اسیدپاشی قرار گرفته است». از آنجا که یکی از سیاست‌های ایسنا، پیگیری اخبار از مجاری رسمی و قانونی است، در همین گزارش، موضوع را از یک مقام ارشد انتظامی یعنی سرهنگ حسین حسین‌زاده جانشین فرماندهی انتظامی استان اصفهان پیگیر شد که این مقام انتظامی نیز «با تأیید این خبر گفت: پلیس اصفهان در حال برنامه‌ریزی برای شناسایی متهمان است.» فضل‌الله کفیل فرماندار اصفهان، دیگر مقام رسمی‌ای بود که ایسنا به سراغش رفت و وی نیز در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود این چندمین مورد از اسیدپاشی روی زنان در اصفهان در روزهای اخیر است، اظهار کرد: «چند مورد اسیدپاشی اتفاق نیفتاده بلکه این دومین مورد بوده و هر دو حادثه با فاصله زمانی اتفاق افتاده و پلیس در حال بررسی این موارد است».

2. جلوگیری از گسترش شایعات

از آنجا که این حادثه، ابعاد احساسی وسیعی داشت، به شدت مستعد شایعه‌پردازی بود و به‌سرعت، شایعات زیادی به شبکه‌های اجتماعی و سایر فضاهای مجازی و حقیقی، هجوم آورد. یکی از مهم‌ترین شایعات نیز این بود که قربانیان، هدف نهی از منکر و مبارزه با بدحجابی قرار گرفته‌اند. شایعه دیگر، وقوع اسیدپاشی در شهرهای دیگر بود. ایسنا با ورود به اصل ماجرا و پیگیری‌ها از طریق خود قربانیان و مراجع رسمی، از انتشار این قبیل شایعات جلوگیری کرد؛ به نحوی که روز 26 مهرماه در گزارش بعدی خود از این حادثه که مربوط به اظهارات قربانیان اسیدپاشی بود، با سه نفر از این بانوان و خانواده‌هایشان گفت‌وگو کرد و عینا گفته‌های آنان را منتشر ساخت. در این گزارش و با توجه به اظهارات قربانیان و خانواده‌هایشان، هر گونه ارتباط اسیدپاشی‌ها با موضوع بدحجابی یا نظایر آن، به شدت رد شد؛ چنانکه ایسنا به نقل از پدر یکی از قربانیان نوشت: «آنها که به دخترم تهمت بی‌حجابی می‌زنند باید در آخرت پاسخ دهند. ندا هیچ‌گاه نمازش ترک نشده است. همیشه وقتی می‌خواستم به دخترم پول بدهم زیر جانمازش می‌گذاشتم. او کسی نبود که در قید و بند حجاب نباشد. این را همسایه‌ها، فامیل و آشنایان همه شاهد هستند.»

یا اینکه به نقل از یکی دیگر از قربانیان جنایت، نوشت: «من در یک خانواده مذهبی بزرگ شده‌ام و هیچ وقت به خود اجازه نداده‌ام که با پوشش نامناسب از منزل بیرون بیایم. من آن روز فرم دانشگاه را به تن داشتم.»

ایسنا در همین گزارش به نقل از همسر یکی از قربانیان نیز نوشت: «همسرم نه قربانی بدحجابی است، نه خصومت شخصی» و به این ترتیب در اولین گزارش‌های خود، این موضوع را به خوبی و باشفافیت اعلام کرد که «اسیدپاشی‌ها هیچ ربطی به بدحجابی ندارد».

همچنین ایسنا شایعه اسیدپاشی در تهران را به نقل از پلیس آگاهی پایتخت در روز 27 مهرماه تکذیب کرد. تکذیب آمارهای بالای اسیدپاشی در اصفهان نیز، دیگر خبر رسمی ایسنا بود که روز 28 مهرماه منتشر شد.

3. خوداری از هرگونه پیشداوری

همانگونه که ذکر شد، عده‌ای در شبکه‌های اجتماعی و محافل خود و همچنین برخی رسانه‌های بیگانه، اسیدپاشی‌ها را مرتبط با مبارزه با بدحجابی و نهی از منکر می‌دانستند. ایسنا علاوه بر جلوگیری از تکثیر چنین دیدگاهی با پرداختن به واقعیت ماجرا و همچنین انجام گفت‌وگوهایی با اساتید حوزه و سایر کارشناسان، تلاش کرد که بدون پیشداوری و صدور حکم، این حادثه تلخ را پیگیری کند.

از جمله مطالبی که موید این موضوع است، یادداشتی است که ایسنا روز 28 مهرماه با عنوان «آنچه از اسید سوزاننده‌تر است» منتشر کرد و به صراحت «ربط دادن اسیدپاشی‌ها به مطالبی نظیر بدحجابی و ...» را مصداق «آدرس‌دهی غلط» برشمرد: «برخی اظهارات نظیر ربط‌دادن اسیدپاشی‌ها به مقابله با بدحجابی و امر به معروف و نهی از منکر یا مربوط دانستن این جنایات به نهاد و تشکیلاتی خاص، نه‌تنها وضعیت موجود را سامان نمی‌بخشد بلکه باعث صعب شدن پیگیری‌های رسانه‌ای می‌شود و از این رهگذر سه گروه سود می‌برند: اولین گروه، عاملان واقعی جنایات هستند که قطعا با این آدرس‌دهی غلط در حاشیه امن قرار می‌گیرند و هدف شوم خود را فارغ از اینکه چه هدفی هست، به راحتی دنبال می‌کنند. گروه بعدی، تندروهای افراطی داخل هستند که بدون هیچ هزینه‌ای برایشان تبلیغ می‌شود و بهره لازم را از رعب و وحشت ایجادشده می‌برند. گروه آخر هم رسانه‌هایی هستند که از آن طرف آب برای این طرف آب اظهار دلسوزی می‌کنند و تجربه هم نشان داده که دنبال اهداف خودشان هستند.»

در این یادداشت همچنین تاکید شد: «طرح این مطالب و البته برخی اظهارات تندتر که این روزها در شبکه‌های اجتماعی به وفور یافت می‌شود باعث می‌شود که ماجرا بی‌جهت صبغه سیاسی - امنیتی به خود بگیرد؛ در حالی که ماهیت این حادثه از بعد امنیتی یک ماهیت اجتماعی - امنیتی است و سیاسی جلوه دادن آن باعث به حاشیه رفتن اصل ماجرا می‌شود که باز هم به ضرر قربانیان است زیرا تجربه نشان داده که در مملکت ما هر چیزی جهت سیاسی به خود گرفته به سمت حاشیه و نهایتا نابودی رفته است.»

4. برانگیختن حساسیت مسئولان

شاید یکی از مهم‌ترین سیاست‌های ایسنا در پرداختن به اخبار اسیدپاشی‌ها را بتوان ایجاد حساسیت در میان مسئولان برای نشان دادن واکنش مناسب به این موضوع دانست که البته طبیعتا مطالبه‌ای عمومی در پشت آن قرار داشت و این واکنش‌ها پس از انتشار گزارش «نمایندگان! این زنان به خاک سیاه نشسته‌اند»، آغاز شد و تا کنون نیز ادامه داشته است.

این چهار سیاست، نتایجی را در بر داشت؛ از جمله اینکه با اطلاع‌رسانی شفاف و به موقع، اولا ابتکار عمل از رسانه‌های بیگانه برای پرداختن به موضوع بر مبنای سیاست‌های خود، گرفته شد و به نوعی، مردم بهترین منبع برای یافتن پاسخ سوالات خود را رسانه‌های داخلی دیدند که این خود اتفاق بسیار خوبی است. ثانیا با هشدار به شهروندان، میزان هوشیاری مردم به‌ویژه هموطنان اصفهانی افزایش یافت و به این ترتیب از افزایش تعداد قربانیان، جلوگیری به عمل آمد. همچنین با جلوگیری از انتشار شایعات و عدم پیشداوری، افکار عمومی به سمت دوری از هیجان رفت و واکنش‌های منطقی شهروندان، افزایش یافت.

نهایتا اینکه خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با توجه به آنکه حرکتی «دانشجویی» را آغاز کرده بود که روح حاکم بر آن، «شفاف‌سازی»، «اطلاع‌رسانی» و «مطالبه‌گری» بود، این حرکت را با رویکردی «دانشگاهی» پی گرفت و ضمن انتشار نظرات مراجع رسمی و برجسته‌سازی آنها، نظرات طیف‌های دیگر از جمله برخی هنرمندان و حتی خود مردم را نیز منتشر کرد و به این ترتیب یک خوراک سالم رسانه‌ای شامل همه نیازهای مخاطب از جمله پیگیری اصل ماجرا، واکنش‌ها به آن و تحلیل ریشه‌های حادثه را در اختیار مخاطبان خود قرار داد.

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) در چارچوب خط مشی خود که روی سایت ایسنا نیز قابل مشاهده برای عموم است و مبتنی بر مصالح ، منافع و امنیت ملی و همچنین پاسداری از اندیشه‌ها و ارزش‌های اسلامی و انقلابی است، رسالت حرفه‌ای خود را در این موضوع و سایر موضوعاتی که حقوق مردم و امنیت کشور را هدف قرار داده‌اند، به نحو احسن انجام خواهد داد.

واکنش مسئولان

ازسوی دیگر، پس از انتشار اخبار، واکنش‌های مسئولان، از وجود عزمی جدی برای برخورد قاطع با عاملان این جنایت حکایت داشت. در اولین واکنش‌ها پس از انتشار اخبار از سوی ایسنا و ورود رسانه‌های دیگر به این ماجرا، نمایندگان مجلس به‌ویژه نمایندگان اصفهان واکنش نشان دادند .

حجت‌الاسلام و المسلمین حسن روحانی رئیس‌جمهور و رئیس شورای عالی امنیت ملی، در دستورالعملی سه وزارتخانه کشور، اطلاعات و دادگستری را برای پیگیری مجدانه موضوع اسیدپاشی در اصفهان و شناسایی عامل یا عاملان و تامین امنیت شهروندان به عنوان مهم‌ترین نیاز جامعه، مامور کرد.

حجت‌الاسلام و المسلمین غلامحسین محسنی اژه‌ای معاون اول قوه قضائیه و سخنگوی دستگاه قضایی نیز در هفتاد و یکمین نشست خبری خود، اسیدپاشی‌ها را اقدامی ناجوانمردانه، جنایتکارانه و خشن عنوان کرد و گفت: عاملان این امر باید شناسایی شده و تحت تعقیب قرار بگیرند و به اشد مجازات برسندو وی همچنین از رسیدگی به این پرونده به صورت خارج از نوبت خبر داد.

همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین سیدابراهیم رئیسی دادستان کل کشور با تأکید بر اینکه «با عاملان اسیدپاشی برخورد عبرت‌آموز صورت می‌گیرد»، اظهار کرد: ما به دادستان اصفهان اعلام کردیم که با تمام توان تمام نیروها را بسیج کنند تا عوامل اسیدپاشی کشف شوند و با آنان برخورد عبرت‌آمیز صورت گیرد.

آیت‌الله موحدی کرمانی امام جمعه موقت تهران نیز در خطبه‌های نمازجمعه، نسبت به حادثه اسیدپاشی واکنش نشان داد و از مسئولان خواست که هرچه سریع‌تر عوامل انجام آن را شناسایی و به اشد مجازات محکوم کنند.

سردار اسماعیل احمدی‌مقدم فرمانده نیروی انتظامی نیز از کشف سرنخ‌هایی از عامل اسیدپاشی خبر داد.

علاوه بر این، ائمه جمعه و سایر مقامات قضایی، انتظامی و اجرایی نیز درباره این ماجرا و پیگیری آن اظهارنظر کردند. در کنار این موارد، وزیر بهداشت و دو نفر از معاونان رئیس‌جمهور از قربانیان حادثه عیادت کردند که مجموعه این واکنش‌ها و اقدامات، مسئولانه و قابل تحسین ارزیابی می‌شود.

عملکرد برخی رسانه‌ها

در مقابل رسانه‌های داخلی پیگیر اسیدپاشی‌ها، گروهی از رسانه‌ها در ابتدا سیاست سکوت را پیشه کردند که تا کنون نیز علت دقیق این سکوت اولیه، مشخص نشده است. در گام بعدی نیز این رسانه‌ها به جای ورود جدی ، رسانه‌های پیگیر را هدف قرار دادند و با زدن انگ‌های «همسو با ضد انقلاب»، «خائن» و ... تلاش کردند که پیگیری‌های رسانه‌ای حادثه را منکوب کنند و حتی آن‌را عملی «مجرمانه» جلوه دهند. نتیجه این عملکرد رسانه‌ای، عدم اعتماد افکار عمومی به رسانه‌های داخلی و سوق دادن شهروندان به سوی رسانه‌های بیگانه خواهد بود اما آنچه در این میان مهم به نظر می‌رسد، این است که چنین نحوه پرداختی به موضوع از سوی این دسته از رسانه‌ها، «اصل» را به «حاشیه» می‌برد و با سیاسی‌ کردن ماجرا باعث می‌شود که زخم جسم و روح بانوان اصفهانی، بستری برای رسیدن به برخی اهداف و انگیزه‌های نامعلوم شود. متاسفانه صداوسیما نیز به عنوان رسانه ملی،علاوه بر کم‌کاری در این موضوع، با استفاده از لفظ‌هایی چون «کثیف‌کاری» و «همراهی با بیگانه» برای رسانه‌های داخلی پیگیر موضوع - در یکی از بخش‌های خبری شبکه‌ی خبر - از ماهیت «ملی» خود فاصله گرفت.

نهایتا اینکه مطالبه عمومی و پیگیری‌های رسانه‌ای معطوف به «شناسایی، دستگیری و مجازات عامل یا عاملان این جنایت» است، فارغ از اینکه چه فرد یا افرادی با چه هدف و انگیزه‌ای اقدام به این کار کرده‌اند. در این میان، رسانه‌هایی که رسانه‌های پیگیر موضوع را مورد هجمه قرار دادند، با دو پرسش تاریخی مواجهند: یکی این‌که چطور، به‌جای آن‌که پیگیر برخورد قاطع با عاملان و مرتبطان احتمالی موضوع شوند، با به حاشیه بردن این مطالبه عمومی مردم و مسوولان کشور، خواهان برخورد با رسانه‌های داخلی پیگیر موضوع هستند؟ دیگر آنکه در یک موضوع با دایره‌ی تاثیری وسیع در جامعه، در قبال مسئولیت حرفه‌ای خود و افکار عمومی و مطالبات مردمی، در چه نسبتی قرار می‌گیرند؟

حال، مخاطبان می‌توانند نظرات خود درباره عملکرد رسانه‌ها از جمله ایسنا در این حادثه را به اشتراک بگذارند.