نبوی: داعش از رسانه‌ها به عنوان ابزاری برای نمایش قدرت خود استفاده می‌کند

یک کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: استفاده زیرکانه و هدفمند از رسانه‌های عمومی توسط داعش و گروه‌های تندرو با چند هدف ایجاد ارعاب در میان مخالفان آنها صورت می‌گیرد تا بدون مقاومت خود را تسلیم آنها کنند.

سیدعبدالامیر نبوی، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) با اشاره به اقدامات گروه تروریستی داعش در منطقه و به ویژه عراق خاطرنشان کرد: دست‌اندازی و دخالت‌های خارجی، عدم شکل‌گیری روند مناسبی برای حاکمیت قانون، فقر اقتصادی و فرهنگی و نبود راه‌حل روشنی برای برون رفت از مشکلات باعث نارضایتی بخش‌هایی از مردم عراق و سوء استفاده گروههای تندرو از این مسائل شده است .

این کارشناس مسائل خاورمیانه، داعش را نسل جدید رادیکالیزم اسلامی در منطقه خواند و افزود: در این گروه جهاد از حالت جهانی تبدیل به حالت محلی می‌شود، ویژگی های فرقه گرایانه و طائفه ای تقویت می شود و جای دشمن دور و نزدیک برای اعضا تغییر می کند یعنی به جای اینکه همانند القاعده مبارزه با دشمن دور یعنی آمریکا و انگلیس در اولویت قرار گیرد مقابله با دشمن نزدیک یعنی شیعیان، کردها و حکومت های وابسته به قدرت های جهانی در اولویت مبارزه قرار می گیرد و به همین دلیل هم القاعده با داعش مشکلاتی دارد زیرا القاعده همچنان به جهاد جهانی و فرامرزی فکر می کند و به دلایل گوناگون سعی می کند درگیر مسائل قبیله ای و طایفه ای نشود.

وی ادامه داد: داعش تلاش می کند تا با بهره گیری از نارضایتی های موجود در منطقه خاورمیانه مرزهای درون منطقه را بازتعریف کند و به دوره تاریخی شکوهمند خلافت عباسی برگردد. این بازگشت به این معنا است که آنها تلاش می کنند نظم سیاسی- اجتماعی جدید مبتنی بر مذهب اهل سنت با آموزه های جهادی و تکفیری را شکل بدهند. داعش به زعم خود می‌خواهد خلافت اسلامی به سبک زمان عباسی را در منطقه بازسازی کند غافل از آنکه هرچند خلافت عباسی به سرعت رشد کرد و از خاورمیانه تا شمال آفریقا را به تصرف خود درآورده بود اما در قسمت اعظم این دوره از قدرت فقط نامی داشت و حکام محلی بر مناطق تسلط داشتند و خلیفه عباسی گاه دست نشانده همین حکام محلی و والی ها بود. بنابراین نگاه داعش برای برقراری خلافتی به اصطلاح اسلامی برگرفته از اسطوره ها است نه براساس واقعیت های تاریخی و عقلانیت.

نبوی بابیان اینکه بخشی از اهل تسنن منطقه احساس می کنند درگرداب مسائل گرفتار شده اند تصریح کرد: حکومت های مستبد و اقتدارگرا، دست اندازی و دخالت های قدرت های خارجی، عدم شکل گیری روند مناسبی برای حاکمیت قانون، فقر اقتصدی وفرهنگی و مشخص نبودن راه برون رفت از مشکلات همگی باعث شده است تا آنها به یاد دوران ظاهرا شکوهمند حکومت های اسلامی در منطقه افتاده و تلاش کنند تا چنین وضعیتی را بازسازی کنند و در این میان نابسامانی ها و نبود حکومت های مقتدر در منطقه نیز به داعش و سایر گروههای تندرو در جهت دست یابی به اهدافشان کمک کرده است.

وی ادامه داد: در این میان عراق با توجه به اینکه عمری در حدود یک قرن دارد و پس از فروپاشی عثمانی به کسوت یک کشور درآمد، شرایط مناسبی برای تحرکات داعش داشت چراکه عراق نه تنها از فرآیند ناقص دولت - ملت‌سازی رنج می‌برد، بلکه طوایف و اقوام این کشور هم با توجه به اختلافات قومی و مذهبی هنوز نتوانسته اند خود را به شکلی واقعی زیر یک پرچم معرفی کنند و تا امروز هم تنها به مدد وجود قدرت سرکوب‌گر مرکزی در بغداد کنترل شده اند.

نبوی با بیان اینکه در طول چند دهه اخیر همواره «دگر» هویتی به شکلی خاص برای عراقی ها تعریف شده است، افزود: بعثی‌ها که خود را سردمدار رهبری جهان عرب می‌دانستند در طول چند دهه گذشته تحت تاثیر آموزه‌های چپ گرایانه و پان‌عربیسم، غرب، اسرائیل و ایران را به عنوان دگر هویتی عراقی ها تعریف کرده اند. علاوه بر آن تبلیغات حزب بعث که از سال 1968 قدرت را به دست گرفته، متوجه آن بود که عراق خاکریز مقابله با نفوذ ایران، اسرائیل و غرب در جهان عرب است. در همین زمینه، عراق از سال 2003 زمین بازی و درگیری ایران و غرب است و به همین دلیل بخشی از اهل سنت این احساس را پیدا کرده‌اند که در این سال‌ها بازیچه کسانی بوده اند که قرار بود مقابل آنها بایستیم.

این کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: بخشی از عراقی ها احساس می کنند از سال 2003 به بعد و به ویژه در زمان حکومت مالکی از بازی سیاست کشور هم رانده شده‌اند و طبیعی است که به بهانه بازگرداندن اعتبار و شوکت به عراق از گروه‌هایی مانند داعش که این داعیه را دارند حمایت کنند. به همین دلیل است که به نظر می رسد اگر داعش را هم نابود کنیم مشکلات عراق تمام نمی‌شود.

وی با تاکید بر اینکه دولتی که در بغداد حاکم می‌شود باید دولتی فراگیر باشد گفت: دولت عراق باید بتواند شعارها و عملکردهایی را ارائه دهد که تمامی مذاهب، اقوام و طوائف را در بر بگیرد زیرا هر چند عراق در شرایط فعلی پتانسیل تجزیه ندارد ولی امکان دارد در اثر تشدید و تعمیق مشکلات، مطالباتی مانند تجزیه طلبی در این کشور مطرح شود.

داعش توانست از پتانسیل نارضایتی ها در عراق استفاده کند

نبوی خاطرنشان کرد: جدایی طلبی بحث جدیدی در عراق نیست و قبل از انتخابات اخیر هم صحبت هایی در رابطه با تجزیه یا فدرالی اداره شدن این کشور مطرح بود و بعید نیست که روزی اهل سنت هم مانند کردها انتظار قدرت بیشتر محلی و منطقه‌ای را داشته باشند. درنتیجه می بینیم که نارضایتی در جامعه عراق وجود داشته است و داعش توانست از پتانسیل این نارضایتی ها استفاده کند.

وی با اشاره به عضویت ملیت های مختلف در گروه تروریستی داعش گفت: علاوه بر اعراب از میان اروپایی‌ها و آسیایی‌ها هم هستند افراد زیادی که به داعش پیوسته‌اند؛ این افراد اغلب یا مهاجر هستند یا مهاجرزاده و اکثرا هم درگیر بحران های هویتی هستند زیرا این حس را دارند که به کشور خود تعلق نداشته و در آنجا به حساب نمی آیند و برای رهایی از این بحران ها است که جذب گروه‌هایی مانند داعش می‌شوند زیرا وقتی در چنین چارچوب هایی قرار می گیرند زندگی و حضورشان معنا پیدا می‌کند.

وی با اشاره به بررسی مکالمات برخی از مهاجران که به منظور جهاد از اروپا به عراق و سوریه روانه شده اند، افزود: این مکالمات حاکی از آن است که آنها هیچ رضایتی از زندگی در اروپا نداشته‌اند و پس از فرار به عراق و سوریه گویا خلاءهای هویتی‌شان جبران شده و احساس رضایت می‌کنند.

مسائل مالی، هویتی و ایدئولوژیکی از علل گرایش به داعش هستند

نبوی ادامه داد: داعش امکانات لازم را برای افرادی که از سرکوب‌گری در کشورهایشان ناراضی هستند و می‌خواهند با این روند مبارزه کنند فراهم می کند و همین امر هم باعث شده است تا تعداد زیادی از چچنی‌ها به این گروه بپیوندند زیرا داعش برای آنها و برخی از اعراب منطقه درکنار جذابیت ایدئولوژیک، جذابیت هویتی و مالی هم دارد.

این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه گروه تروریستی داعش به اعضا خود کمک های مالی زیادی می‌کند، افزود: داعش بین 400 تا دو هزار دلار به افرادی که به عضویت این گروه در بیایند پرداخت می‌کند و این مبالغ در خلال بحران اقتصادی و بیکاری حاکم بر عراق و سوریه معنا دارد. به همین دلیل برای برخی گرویدن به داعش از نظر مالی هم اهمیت بسیاری دارد.

داعش از رسانه ها به عنوان ابزاری برای نمایش قدرت خود استفاده می‌کند

نبوی در بخش دیگری از این گفت و گو به بررسی نحوه استفاده داعش از رسانه ها پرداخت و خاطرنشان کرد: داعش و اسلامگرایان رادیکال نشان دادند که قدرت استفاده زیرکانه و هدفمند از رسانه‌های عمومی را دارند، تولید و توزیع وسیع فیلم‌هایی که حاوی خشونت اعضا داعش هستند نیز با چند هدف از جمله ایجاد ارعاب درمیان مخالفان آنها صورت می گیرد تا از این طریق مخالفان بدون مقاومت خود را تسلیم نیروهای داعش کنند و به همین منظور هم این گروه فیلم‌های حاوی خشونت خود را به سرعت در مناطقی که تصمیم دارند به اشغال خود در آوردند منتشر می‌کنند تا زمینه‌ برای رسیدن به خواسته‌هایشان فراهم شود.

این کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: نمایش قدرت هم یکی دیگر از دلایل انتشار گسترده تصاویر قتل و خشونت اعضای داعش است. آنها می‌خواهند از این طریق نشان دهند که امکان هماوردی دارند و در مقابل آنها هم کاری از کسی بر نمی‌آید. علاوه بر این از نظر داعش حمله قدرت های غربی به افغانستان، سوریه و عراق نوعی تحقیر برای جهان اسلامی محسوب می‌شود که آنها داعیه‌ دارش هستند، برهمین اساس با انتشار تصاویر خشونت خود علیه غربی‌ها و کشتن اتباع آنها تلاش می کنند به این تحقیرها پاسخ دهند.

انتشار تصاویر اعمال خشونت داعش در رسانه‌ها به عادی شدن خشونت کمک می‌کند

وی با تاکید بر اعمال توجه بیشتر نسبت به انتشار تصاویر اقدامات داعش در رسانه‌ها تصریح کرد: انتشار تصاویر اعمال خشونت توسط اعضای داعش در رسانه‌ها هم به عادی شدن خشونت در جامعه کمک می‌کند و هم به تحقق اهداف این گروه در جهت ایجاد ارعاب و نمایش قدرت یاری می‌رساند. در همین راستا به نظر می‌رسد اگر قرار است بخشی از این فیلم‌ها نمایش عمومی داده شود باید کاملا برنامه‌ریزی شده و با توجه به چارچوب‌های روانی و فرهنگی جامعه صورت بگیرد.

نبوی تاکید کرد: با توجه به شرایط فعلی منطقه و حضور گروه‌های تندرو در آن باید گفت که مقابله با داعش علاوه بر همت جهانی، نیازمند برنامه‌ریزی مسئولان و سیاستمداران عراقی هم هست زیرا با ائتلاف جهانی تنها می‌توان بخشی از فعالیت‌های رادیکالیزم جهانی را محدود کرد. در عین حال برنامه‌ریزی مسئولانه سیاستمداران عراق کمک می‌کند ریشه‌های نارضایتی در این کشور ضعیف و در نتیجه سربازگیری نیروهای رادیکالی مانند داعش در عراق مختل شود.

وی با بیان اینکه ائتلاف علیه داعش باید در جهت ایجاد وحدت ملی در عراق پیش برود، خاطرنشان کرد: اسلامگرایان رادیکال طی چند دهه اخیر نشان دادند که می‌توانند به سرعت از پتانسیل‌ و نارضایتی‌های موجود در منطقه بهره بگیرند که نمونه اخیر آن داعش است، البته انصار بیت‌المقدس هم در شبه جزیره سینا از نارضایتی‌های موجود در بافت طائفه‌ای آن منطقه حداکثر بهره را می‌برد. با این تفاسیر این ائتلاف تنها در صورتی که به طور جدی گردش مالی و منابع مالی داعش را تحت کنترل در آورد و همچنین برای ایجاد وفاق نیروهای مختلف سیاسی و اجتماعی عراق تلاش کند می‌تواند مفید واقع شود.

بی‌نظمی‌های منطقه شرایط را برای تجهیز داعش و قاچاق سلاح فراهم کرده است

این کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: به دلیل جنگ‌های طولانی مدت و همه گیر در منطقه و ضعفی که حکومت ها طی دو دهه اخیر در اعمال قدرت داشته اند قاچاق سلاح به یکی از پردرآمدترین کارها در خاورمیانه تبدیل شده است. فروپاشی نظم سیاسی لیبی و عدم کنترل بر انبارهای مهمات در این کشور نیز به افزایش قاچاق سلاح در منطقه کمک کرده است.

وی ادامه داد: داعش توانست با استفاده از هرج ومرج بر برخی از مناطق عراق تسلط یافته و کنترل تعدادی از انبارهای سلاح ارتش این کشور را به دست بگیرد و به همین دلیل است که امروز می‌بینیم داعش مجهز به سلاح‌های ساخت کشورهای مختلف است و به طور کلی بی‌نظمی‌های منطقه شرایطی مناسبی را برای خرید و فروش سلاح فراهم کرده است.

نبوی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به بررسی چگونگی تامین منابع مالی گروه تروریستی داعش پرداخت و افزود: فروش ارزان نفت عراق و سوریه یکی از راههای درآمدزایی داعش است. آنها هر بشکه‌ نفت 100 دلاری را حدودا 25 دلار سر چاه می‌فروشند. طبق برآوردهای انجام شده، این گروه از فروش نفت سه میلیارد دلار در ماه درآمد دارد. آنان همچنین به غارت اموال مناطقی که در دست گرفته‌اند می پردازند، از قاچاقچیان محلی مالیات می‌گیرند و در نهایت کمک‌های اهدایی برخی از شیوخ سلفی در حوزه جنوبی خلیج‌فارس نیز منابع مالی فراوانی را برای داعش به همراه داشته است.

این کارشناس ارشد مسائل خاورمیانه در پایان تصریح کرد: اگر دولت عراق بتواند وفاق سیاسی و اجتماعی را در میان احزاب و گروههای کشور حاکم کند طبیعتا دستش برای برخورد با داعش نیز بازتر خواهد بود زیرا یکی از دلایل رشد سریع این گروه در عراق وجود اختلاف میان کردها، شیعیان و اهل تسنن و همچنین درگیری‌ها در بین شیعیان بود. بنابراین همسویی این گروه‌ها می‌تواند کمک کند تا مقابله با داعش با سهولت بیشتری انجام شود. البته برنامه داعش تسلط بر بخشی از عراق نیست بلکه کنترل برعراق، سوریه، اردن و حتی پیشروی به سمت عربستان، ترکیه، لبنان و ... است زیرا داعش به طور کلی داعیه گسترش دارد.

انتهای پیام