ابهام در مفاد پیمان امنیتی واشنگتن-کابل/ تبعات داخلی و منطقه‌ ای پیمان

سرانجام پس از یک سال کشمکش های فراوان میان آمریکا و افغانستان، پیمان امنیتی واشنگتن-کابل میان "حنیف اتمر" مشاور امنیت ملی ریاست جمهوری افغانستان و جیمز کانینگهام سفیر آمریکا در کابل امضا شد.

با امضای پیمان امنیتی کابل و واشنگتن زمینه برای ادامه حضور نزدیک به 10 هزار نظامی آمریکایی در افغانستان پس از سال ۲۰۱۴ فراهم می شود. مصونیت قضایی نظامیان آمریکایی در افغانستان از مفاد جنجال برانگیز پیمان امنیتی کابل و واشنگتن به شمار می رود.

امضای این پیمان امنیتی تنها یک روز پس از برگزاری مراسم تحلیف اشرف غنی احمدزی رئیس جمهوری جدید افغانستان حاکی از شتابزدگی کابل و واشنگتن در این زمینه است. امضای این پیمان درحالیست که حامد کرزای رئیس جمهور سابق افغانستان پس از معرفی اشرف غنی احمدزی به عنوان رئیس جمهور جدید افغانستان به وی توصیه کرده بود در مناسبات خود با کشورهای غربی محتاط باشد.

اظهارات کرزای به معنای رعایت احتیاط در همکاری دولت جدید افغانستان با کشور های غربی و بررسی دقیق طرح پیمان امنیتی با آمریکا است. این پیمان جنجال برانگیز درحالی امضا شد که محافل سیاسی و رسانه ای افغانستان انتظار داشتند که پیمان دست کم پس از معرفی وزیران کابینه آینده این کشور به مجلس، کسب رای اعتماد و تشکیل دولت جدید و بررسی های کارشناسی در دولت اشرف غنی احمدزی امضا شود.

امضای این پیمان درحالیست که اعضای مجلس سنا روز گذشته بار دیگر از دولت جدید افغانستان خواستند که در امضای این پیمان عجله نکرده، تمام مفاد پیمان را دقیق بررسی کرده و کورکورانه عمل نکند.

نثاراحمد حارث دیگر عضو این مجلس هرگونه عجله در امضای این پیمان را نادرست خوانده و از حکومت خواسته است تا به خواسته‌ های خود و مردم افغانستان توجه کند.

امضای شتابزده این پیمان ممکن است دولت جدید کابل را در معرض اتهام منتقدان مبنی بر عدم بررسی مفاد مهم این سند همکاری قرار دهد. کاخ سفید در یک سال اخیر با استفاده از روش های مختلف سیاسی از جمله تهدید و تطمیع تلاش کرد تا پیمان امنیتی با افغانستان در دوره کرزای امضا شود اما وی در مقابل این فشارها تسلیم نشد.

برخی از کارشناسان دلیل مخالفت رئیس جمهوری سابق افغانستان را با امضای این پیمان جنجالی نگرانی وی از ثبت این پیمان به عنوان یک پرونده سیاه در کارنامه سیاسی اش ارزیابی می کنند. با امضای این پیمان، این پرسش مطرح می شود که عجله کاخ سفید برای امضای این سند امنیتی به چه دلیل بوده است؟

کرزای با وجود آنکه گام های اصلی و مهم را برای انعقاد این پیمان از جمله تدوین متن پیمان و همچنین برگزاری لویه جرگه برای کسب مشروعیت سنتی و غیر دموکراتیک این پیمان را برداشته بود اما تا پایان دوران ریاست جمهوری خود از امضای آن خودداری کرد و در امضای این سند در روز گذشته نیز شرکت نکرد.

حامد کرزای گفته بود در صورتیکه موافقتنامه امنیتی با آمریکا منجر به ایجاد صلح در افغانستان و توقف حملات به منازل افغان ها نشود، موافقتنامه امنیتی را امضا نمی کند.

در حقیقت آمریکا از فرصت انتقال قدرت در کابل که همه توجه ها در افغانستان به این موضوع معطوف شده بود، استفاده کرد و توانست بخشی از راهبرد کلان خود در منطقه را از طریق امضای این پیمان پیش ببرد. اگرچه با امضای پیمان امنیتی کابل و واشنگتن زمینه کمک های بیشتر کاخ سفید به افغانستان مطابق وعده های مقامات واشنگتن افزایش خواهد یافت اما مصونیت قضایی نظامیان آمریکایی در افغانستان می تواند به یکی از دردسرهای دولت جدید این کشور تبدیل شود.

هر چند گفته می شود این سند روند حضور نظامیان ناتو و آمریکا را پس از سال ۲۰۱۴ در افغانستان مشخص می‌ کند اما با نگاهی به پیمان های امنیتی ایالات متحده با برخی از کشورها متوجه می شویم که امضای چنین پیمانی تاثیراتی بر جامعه میزبان و همچنین کشورهای همسایه دارد.

احمدزی در مراسم امضای این پیمان گفت امروز روزی است که افغانستان حاکمیت ملی خود را به صورت اساسی به دست می‌آورد اما بر اساس یکی از مفاد این موافقتنامه به نیروهای خارجی مصونیت قضایی می دهد؛ به این معنی که اگر این نیروها در کشورمان مرتکب قتل، جنایت و حتی تجاوز به عنف شوند، قوه قضائیه افغانستان صلاحیت رسیدگی به این حادثه و مجازات فرد خاطی را ندارد و باید متهم در آمریکا محاکمه شود.

این اظهارات درحالیست که هنوز مردم افغانستان جنایت "رابرت بیلز" نظامی آمریکایی را در قتل عام 17 غیرنظامی در قندهار از یاد نبرده اند و عامل آن هنوز محاکمه نشده است.

رئیس جمهوری افغانستان تاکید کرد که نیروهای بین‌ المللی به هیچ یک از مکان‌ های مقدس افغانستان مثل مساجد، داخل نمی شوند و به حریم شخصی افغانها طبق ارزشهای قانون اساسی احترام می گذارند.

وی تاکید کرد که در اجلاس شیکاگو برای تقویت نیروهای امنیتی افغانستان ۱۶ میلیارد دلار برای چهار سال آتی در نظر گرفته شده که افغانستان از این کمک برای تجهیز، آموزش و تمرین ارتش ملی افغانستان استفاده می کند.

احمدزی افزود هیچ خطری از این قرارداد متوجه همسایگان افغانستان نیست زیرا این قرارداد صرفا برای دفاع و رفاه کشورمان است. همچنین هیچ گونه سلاح هسته‌ ای براساس این قرارداد در افغانستان مورد استفاده قرار نمی گیرد اما در صورت مواجه شدن کشور با تهدیدات همپیمانان افغانستان که ناتو و آمریکا بوده اقدام مشترک انجام می دهند.

دفاع از خاک افغانستان در مقابل تجاوزات خارجی درحالیست که آمریکا تاکنون اقدامی را در قبال تجاوزات و راکت پراکنی های پاکستان به قلمرو افغانستان انجام نداده و تنها سکوت کرده است.

از سوی دیگر آمریکا در گذشته نشان داده است در قراردادها صادق و متعهد نیست و احمدزی باید تضمین های محکم و عملی را از آمریکا بگیرد تا در اثر تعارض منافع امنیتی غرب و همسایگان، منافع ملی افغانستان به مخاطره نیفتد.

به گفته رئیس جمهوری جدید افغانستان فضای این کشور پس از این، تحت کنترل حکومت افغانستان خواهد بود که این از معدود موارد مثبت این پیمان است. پیش از این در دوران ریاست جمهوری کرزای حریم هوایی کشور در سلطه کامل خارجی ها بوده است و اعضای ناتو بدون رعایت اصل حاکمیت ملی و قوانین کنسولی وارد این کشور شده یا از آن خارج می شدند.

احمدزی گفت که افغانستان نقطه اساسی و محور توجه دنیا است و خطرهای مشترک هنوز منافع ملی افغانستان و جهان را تهدید می‌کند و منافع مشترک ایجاب می کند تا مبارزه مشترک در قبال خطرها انجام شود.

وحيد مژده سخنگوی جبهه وحدت ملی افغانستان نیز در اظهاراتی تاکید کرد در متن پيمان امنيتی بيشتر مسائلی از جمله جنبه اخلاقی نه مسائل الزام آور مطرح شده است. در متن پيمان امنيتی از عبارت "تلاش می كند" به جای "تعهد می كند"  استفاده شده است كه اين اقدام موضوعی غيرمعمول بوده زیرا "تلاش كردن" به معنای تعهد نيست.

مژده افزود در متن پيمان امنيتی همچنين موضوع ايجاد 9 پايگاه برای نظاميان آمريكايی مستقر در افغانستان مطرح شده اما مشخص نشده است كه مقابل اين امتياز آمريكا به افغانستان چه خواهد داد و فقط در اين پيمان موضوع كمک به ارتش افغانستان بيان شده است.

سخنگوی جبهه وحدت ملی افغانستان افزود افغانستان از امضای اين پيمان امنيتی سه هدف را دنبال می كند و يكی از اين اهداف جلوگيری از دخالت پاكستان در امور افغانستان است.

مژده تصريح كرد دولت افغانستان همچنين اميدوار است امنیت با امضای پيمان امنيتی با آمريكا در افغانستان برقرار شود و اين كار شدنی نيست زيرا وقتی كه آمريكا با بيش از 100 هزار نيروی نظامی نتوانسته اين كار را بکند چگونه می تواند با نيروهای اندک اين كار را انجام دهد.

سخنگوی جبهه وحدت ملي افغانستان تصريح كرد موضوع تجهيز نيروهای امنيتي افغانستان هم بر اساس پيمان امنيتی مطرح است و اين كار نيز در 13 سال گذشته انجام نشده است.

افغان نیوز در گزارشی نوشت فرق ميان سال 2001 و سال 2014 اين است كه آمریکا آن زمان خود را قدرتی بزرگ می دانست و نه در صحنه بين‌ المللی برای خود رقيب مي ديد و نه مشورت كسی را گوش می كرد و خود را مقابل هيچ جرمی مسئول نمی دانست اما امروز به توفيق الهی و از بركت مردم مسلمان افغانستان آمريكا يک قدرت بزرگ نيست و توان اقتصادی و نظامی اش كاهش يافته است.

از سوی دیگر موضوع اوكراين نشان داد كه موضع آنها در مقابل روس‌ ها بسيار ضعيف بوده و پيمان ناتو به عنوان يک گروه جنگ‌ طلب شهرت يافته و ارزش، اعتبار و حيثيت بين‌ المللی آن نیز زير سوال رفته است.