پستخانه‌ قدیم بیرجند بنایی از دوران قاجاریه

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند گفت: اداره‌ی پست قدیم بیرجند در اواخر قاجاریه و اوایل پهلوی ساخته شده است و با شماره 11944 ثبت شده است.

«علیرضا نصرآبادی» در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه‌ی خراسان جنوبی، اظهار کرد: ساختمان پست قدیم به لحاظ استقرار مکانی در خیابان شهید منتظری- میدان پست قدیم در محله سرده واقع شده است.

وی ادامه داد: این بنا در ابتدا در دوره‌ی قاجاریه به عنوان «غورخانه» استفاده می‌شد و بعدها تا سال1361بعنوان پست و تلگراف بیرجند بود و در سال 62 کاملاً تخلیه و متروکه شد و سازمان میراث‌فرهنگی در سال 1358آنرا خریداری و مرمت کرد و در غالب ساختمان اداری پایگاه میراث‌فرهنگی شهر تاریخی بیرجند احیا شده است.

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند افزود: این بنا از بناهای دو طبقه است که در ورودی آن در ضلع شرقی واقع است و دو ضلع شمالی و غربی بنا نیز بصورت دو اشکوبه است. طبقه‌ی اول شمالی، اتاق‌ها و دالان‌هایی دارد که ارتباط به طبقه‌ی دوم ضلع شمالی از طریق پلکان متصل به دیوار شرقی و پلکان ضلع غربی امکان‌پذیر است، طبقه دوم ضلع شمالی نیز همانند طبقه اول آن اتاق‌ها و دالان‌هایی دارد.

نصرآبادی اظهارکرد: زیباترین و جالب توجه‌ترین قسمت بنا ضلع غربی آن تزئینات آجرکاری به شیوه رگ‌چین و از نوع خفته و راسته و طرح لوزی برجسته با آجرهای قالبی تزئینی نقش‌وار دارد.

وی ادامه داد: پنجره‌ها در طبقه‌ی هم‌کف، یک قاب‌بندی آجری زیبا دارد که تزئینات آجرکاری لوزی مانند خفته راسته دیوارها بر زیبایی آن افزوده است.

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند افزود: از دیگر تزئینات این بنا می‌توان به شومینه‌های موجود در اتاق‌ها و سادگی در و پنجره‌های آن اشاره کرد.

نصرآبادی گفت: این بنا در محله‌ی سرده «دم قلعه» در داخل بافت قدیم بیرجند واقع است که از شمال به خیابان منتظری از غرب به محله چهاردرخت «میان‌ده» و از مشرق به خیابان شهدا منتهی می‌شود.

وی ادامه داد: ورودی بنا در ضلع شرقی حیاط قرار دارد دیوار این ضلع، فرم شکسته‌ای دارد که در وسط دیوار یعنی درست بالای ورودی بنا قوس هلالی دارد هم‌چنین در این ضلع دو پنجره با فرم هلالی زیبایی مشاهده می‌شود. این بنا در اضلاع شمالی و غربی و در دو طبقه احداث شده است.

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند افزود: در طبقه‌ی اول ضلع شمالی، در انتهایی‌ترین قسمت شرقی آن ضلع و در مجاورت پلکان منتهی به طبقه دوم اتاقی است با طاقچه و کمد دیواری که از ضلع غربی خود به اتاقی دیگر مربوط می‌شود که این اتاق در ضلع جنوبی دارای در و پنجره‌هایی رو به حیاط است و از ضلع غربی خود به دالانی منتهی می‌شود که در انتهای آن درگاهی با قوس هلالی مشاهده می‌شود. در مجاورت این دالان و در انتهایی‌ترین قسمت غربی این ضلع پستویی واقع است که اتاق‌ها و دالان واقع در این طبقه به صورت گهواره‌ای سقف شده‌اند.

نصرآبادی گفت: در طبقه‌ی دوم ضلع شمالی، ارتباط به این منطقه از طریق پلکان متصل به دیوار شرقی و نیز پلکان زیبای ضلع غربی امکان‌پذیر است و در انتهایی‌ترین قسمت غربی، دالان عریضی با پوشش گهواره‌ی واقع است که از ضلع جنوبی به طبقه دوم ضلع غربی مربوط می‌شود. این دالان در ضلع غربی خود دارای قفسه‌ای با قوس‌های هلالی است و از ضلع شرقی به اتاقی یا همان پوشش دالان مربوط می‌شود که در ضلع جنوبی آن پنجره‌ای روبه حیاط دیده می‌شود.

وی یادآور شد: این اتاق از ضلع شرقی خود با اتاقی ارتباط دارد که به شکل غنچه‌پوش با دور عدرس مسقف شده و دارای پنجره‌هایی در ضلع جنوبی و قفسه‌ای در ضلع غربی خود است. این اتاق از ضلع شرقی به فضایی با پوشش گهواره‌ای مرتبط می‌شود که در ضلع جنوبی و قفسه‌ای آن دری با کاربری و پنجره وجود داشته است و در ضلع شمالی این فضا اتاقی با قفسه‌هایی در اضلاع شمالی و غربی و نیز طاقچه‌ای در ضلع شرقی و پنجره‌ای به بام خواجه خضر واقع است. این اتاق به صورت غنچه‌پوش با ور عدرس مسقف شده است.

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند ادامه داد: این فضا از ضلع شرقی خود به دالانی با پوشش گهواره‌ای مرتبط می‌شود که این دالان توسط پلکان متصل به دیوار شرقی بنا با حیاط ارتباط دارد.

نصرآبادی افزود: در ضلع غربی این بنا پلکان زیبایی واقع است که پس از رسیدن به پاگرد به دو رشته‌ی پلکان در دو سوی شمالی و جنوبی حیاط تقسیم می‌شود که در فضای زیرین این دو رشته پلکان رواق‌هایی با قوس هلالی وجود دارد.

وی در ادامه گفت: این رواق‌ها در فضای زیرین پاگرد توسط دالانی با پوشش ضربی که دارای تزئینات چپیله است به یکدیگر مربوط می‌شوند.

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند افزود: در پشت این رواق‌ها، اتاق‌هایی است که به شکل عرقچین مسقف شده‌اند، لازم به ذکر است اتاق واقع در انتهایی‌ترین قسمت جنوبی، از ضلع غربی خود به اتاقی با همان پوشش دیگر اتاق‌ها مرتبط می‌شود. دیوار این ضلع اتاق تزئینات چپیله دارد.

نصرآبادی گفت: در طبقه‌ی دوم ضلع غربی، اتاق‌هایی واقع بودند که متأسفانه هم‌اکنون تنها ضلع شرقی آن‌ها برجا مانده است و زیباترین و جالب‌ترین قسمت بنا ضلع غربی آن است که تزئینات آجرکاری به شیوه رگ‌چین و از نوع خفته و راسته و طرح‌آوری برجسته، آجرهای قالبی، تزئینی نقش‌دار دارد.

وی خاطرنشان کرد: آجرکاری به شیوه رگ‌چین و از نوع خفته و راسته به صورت کتیبه‌ای سرتاسری در قسمت فوقانی دیوار ضلع شمالی در قسمت تحتانی این دیوار در انتهایی‌ترین قسمت شرقی این ضلع نیز دیده می‌شود.

مدیر پایگاه بافت تاریخی شهر بیرجند گفت: همه‌ی قوس‌های هلالی پنجره‌ای روبه حیاط بنا از نمای بیرون بصورت هره‌چینی آجری مزین شده است، اما تنها بخش زیرین قوس‌های پنجره‌های طبقه‌ی دوم ضلع شمالی، دارای تزئینات آجرکاری به شیوه رگ‌چین و از نوع خفته و راسته است، لازم به ذکر است که تزئینات آجرکاری و رخبام تنها در ضلع شمالی بنا وجود دارد.

نصرآبادی خاطرنشان کرد: مصالح به کار رفته در این بنا آجر، خشت، گچ و ملات گل است.

انتهای پیام