سونامی سرطان با موج مواد دخانی و مخدر

کارشناسان حوزه ی سلامت بر این باورند که مصرف دخانیات و مواد مخدر یکی از عوامل مهمی است که در بروز و ظهور بیماری سرطان نقش موثری دارد. «علیرضا فروتن» پژوهشگر موسسه ی تحقیقات، آموزش و درمان سرطان چندی پیش در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا با اشاره به ارتباط مصرف مواد مخدر و رشد سرطان در کشور اظهار داشت: مصرف دخانیات عامل 80 تا 90 درصد سرطان ریه و به طور کلی عامل 30 درصد سرطان هایی مانند مثانه، دستگاه گوارش و سایر سرطان ها است.

از این رو رویارویی با موج سرطانی احتمالی در دهه های آینده نیازمند مدیریت و کنترل رفتارهای پرخطری چون مصرف بی رویه ی مواد دخانی و مخدر بویژه در میان جوانان است.



*** ارتباط مستقیم رشد مصرف دخانی و مخدر با سرطان

مصرف دخانیات و مواد مخدر به یکی از مهمترین مشکلات جامعه ی امروز ما تبدیل شده است. با وجود هشدارهای مختلف پزشکی - بهداشتی و برخورد های قانونی، هر روز تعدادی از جوانان زندگی خود را درگیر مصرف این مواد می کنند.

سیگار یکی از شایع ترین و در دسترس ترین مواد دخانی است که قبح اجتماعی استفاده از آن در جامعه شکسته شده و هر روز بر شمار مصرف کنندگان آن افزوده می شود. کشیدن سیگار دو پیامد منفی عمده به همراه دارد؛ علاوه بر اینکه فرد سیگاری را در معرض بیماری های فراوانی قرار می دهد، خود می تواند زمینه ساز گسترش اعتیاد باشد.

رشد توده های سرطانی در بدن یکی از عارضه های شایع استفاده از سیگار است. دود سیگار شامل حدود 4 هزار عنصر شیمیایی است که 60 مورد آنها سرطان زا شناخته شده اند. محققان بر این باورند که فرد سیگاری به موجب مصرف سیگار در معرض حدود 20 مورد سرطان قرار دارد؛ سرطان هایی چون مری، لوزالمعده، مجاری ادراری، دهانه ی رحم، مغز استخوان، دهان و....

این در حالی است که خانواده های افراد سیگاری هم از آثار سوء مصرف سیگار در امان نیستند.

«هومان نارنجی ها» پژوهشگر حوزه ی اعتیاد در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا، با بیان این که ترکیب های سمی، افزودنی های غیر مجاز به مواد مخدر و قدرت تسکین دهندگی برخی از مواد دخانی و مخدر سه دلیل اصلی رشد سرطان در بدن افراد مصرف کننده است، گفت: سم های موجود در ترکیب سیگار عامل سرطان زایی بویژه در قسمت ریه و کانال های گوارشی افراد معتاد به این ماده ی دخانی است.

مصرف فراگیر و روزافزون قلیان نیز یکی دیگر از رفتارهای پرخطری است که احتمال ابتلا به سرطان را در میان جوانان افزایش می دهد. برخی از مصرف کنندگان قلیان در اثر ناآگاهی یا برای توجیه کار خود، آن را کم ضرر یا بی ضرر عنوان می کنند؛ در حالی که قلیان نیز می تواند مانند سیگار زمینه ساز ابتلا به سرطان و اعتیاد به مواد مخدر باشد.

«ناهید نفیسی» متخصص و جراح سرطان در گفت و گو با گروه پژوهش های خبری، مصرف قلیان را از عوامل اصلی ایجاد سرطان های حفره ی دهان، دستگاه گوارش و مثانه دانست.

وی با اشاره به باور اشتباه مردم درباره ی بی ضرر بودن قلیان، گفت: برخی هنوز بر این باورند که قلیان ضررهای سیگار و مواد مخدر را ندارد، ولی هر کام قلیان به اندازه ی مصرف چند نخ سیگار ضرر دارد.

از نگاه کارشناسان نامرغوب بودن توتون ها، درجه ی حرارت بالا، تولید گاز منواکسیدکربن و مکش های ریوی زیان های زیادی را متوجه ی افراد مصرف کننده ی قلیان می کند. سرطان های دهان، حنجره، حلق و مثانه، شایع ترین سرطان هایی هستند که افراد مصرف کننده قلیان به آنها مبتلا می شوند.

نارنجی ها در ادامه ی گفت و گو با ایرنا در کنار ترکیبات سمی موجود در دود قلیان، افزودنی های توتون ها ی موجود در بازار را به عنوان یکی دیگر از مهمترین عوامل رشد سرطان دانست.

وی در این زمینه با اشاره به عسلی کردن توتون های قلیان با طعم های مختلف، گفت: یکی از دلایل سرطان زا بودن مواد دخانی و مخدر، ترکیبات بی رویه یی است که به این مواد اضافه می شود و در برخی از موارد آنها را معطر یا خوشرنگ می کند؛ این ترکیب ها را می توان به وضوح در توتون قلیان ها مشاهده کرد.

یکی از مواد مخدری که مصرف آن در یک سده ی گذشته در کشور رواج پیدا کرده، تریاک است. مصرف تریاک علاوه بر اعتیاد و ضررهای مادی و روحی برای افراد، موجب بروز بیماری های فراوانی می شود. برخی از متخصصان بر این باورند که مصرف کنندگان تریاک در معرض دیابت و انواعی از سرطان هستند.

پژوهشگر حوزه ی اعتیاد در این زمینه با اشاره به رواج مصرف تریاک و ناخالصی های آن، گفت: تریاکی که امروزه بوسیله ی سوداگران مرگ به مردم عرضه می شود، دارای بیشترین ناخالصی بوده و مواد موجود در آن مانند «روغن گریس» عامل اصلی سرطان است.

اما تنها تریاک نیست که سبب اعتیاد و بروز سرطان های مختلف در کشور شده است. امروزه مشتقات تریاک که با نام های مختلف به بازار عرضه می شوند دارای عوارضی به مراتب بدتر از تریاک هستند. «ناس» یکی از مشتقات تریاک است که در مناطق شمال شرق و شرق کشور رواج دارد. از سوی دیگر قرص های مختلفی نیز با نام مسکن در بازار عرضه می شوند که در واقع جزو مشتقات تریاک است. نارنجی ها در این زمینه به پژوهشگر ایرنا گفت: این قرص ها که خود از مشتقات تریاک هستند، علاوه بر اینکه خود عامل ایجاد سرطان هستند، با ساکت کردن درد ناشی از سرطان به رشد آن نیز کمک می کنند؛ زیرا فرد با مصرف بدون نسخه ی آنها متوجه بیماری خود نمی شود.

«حشیش» از دیگر مواد مخدری است که آسیب شدیدی به دستگاه تنفسی وارد می کند و موجب سرطان می شود؛ زیرا تار موجود در آن که عامل ایجاد سرطان است، دو برابر قوی تر از تار موجود در سیگار معمولی است.

بر اساس نتایج بررسی محققان مرکز تحقیقات سرطان «فرد هاچینسون» شیوع سرطان بیضه در مردانی که به مدت طولانی از «ماری جوانا» یا حشیش استفاده می کنند، به مراتب بیش از دیگر مردان است.

در کنار مواد مخدر سنتی، ورود نسل جدیدی از مواد مخدر با نام های صنعتی در سال های گذشته، موجب رشد اعتیاد با شکل های مختلف و ناهنجاری های ناشی از مصرف آنها شده است.

در یک دهه ی گذشته موادی با نام های تجاری «شیشه»، «کراک»، «قرص های روانگردان» و ... در بازار قاچاق ایران یافت شده است که علاوه بر آثار سوء روانی و اجتماعی، سرطان را در کشور افزایش داده اند؛ این مواد با اثرگذاری روی قسمت های مهم مغز و سلول های بدن، موجب رشد یا ناکارآمدی آنها شده و با اختلال در کارکرد بخش های مختلف، موجب شکل گیری توده های سرطانی می شوند.

هومان نارنجی ها در ادامه ی گفت و گوی خود با گروه پژوهش های خبری با اشاره به رواج مواد مخدر صنعتی و روانگردان در بازار گفت: این مواد جدید و صنعتی به خاطر ترکیب های شیمیایی خطرناکی که دارند چه بسا از مخدرهای سنتی خطرناک تر و کشنده تر هستند و در کنار آسیب های روحی موجب رشد سرطان هم می شوند.



*** برای کنترل مصرف مواد چه باید کرد؟

سرطان از جمله بیماری هایی است که هزینه های مادی و معنوی زیادی را به فرد و جامعه تحمیل می کند؛ از این رو اقدام های پیشگیرانه به منظور جلوگیری از ابتلا به آن ضرورت زیادی دارد. با توجه به اینکه مصرف مواد دخانی و مخدر عامل یک سوم سرطان های کشور شناخته شده است، جلوگیری از مصرف آن درصد زیادی از شمار مبتلایان به این بیماری را کاهش خواهد داد.

پیامدهای منفی اعتیاد و زیان های جبران ناپذیری که مصرف دخانیات برای سلامت فرد به همراه دارد، ضرورت مقابله با این معضل اجتماعی را صدچندان می کند. مسوولان و کارشناسان مسایل اجتماعی باید با ارایه راهکارهای مختلف از گسترش این مشکل جلوگیری کنند.

با توجه به اینکه مصرف سیگار خود زمینه ساز اعتیاد به مواد مخدر است، یکی از راهکارهایی مقابله با اعتیاد محدود کردن فروش و امکان مصرف سیگار است. بهره گیری از قانون های محدود کننده ی فروش سیگار، ممنوعیت استفاده از سیگار در مکان های مختلف، فرهنگ سازی در این زمینه و بهره گیری از ظرفیت رهبران مذهبی در راهنمایی و توصیه به مردم می تواند موثر باشد.

تغییر نگرش اجتماعی جوانان به مصرف مواد دخانی از دیگر راهکارهایی است که می توان برای کاهش مصرف مواد اتخاذ کرد. امروزه مصرف سیگار در میان برخی جوانان و دانشگاهیان به یک ژست روشنفکری تبدیل شده است، در حالی که ارایه ی چهره یی نامطلوب از افراد سیگاری در رسانه ها می تواند مصرف آن را به یک ضد ارزش در جامعه تبدیل کند.

نفیسی با اشاره به اینکه امروزه سیگار کشیدن برخی از اقشار جامعه مانند خانم ها به یک ارزش تبدیل شده است، گفت: در کشورهای غربی برخلاف ایران سیگار کشیدن زن ها یک ضد ارزش اجتماعی محسوب می شود ولی در کشور ما برخی از زنان برای شخصیت بخشیدن به خود سیگار به دست می گیرند.

تقویت اراده ی جوانان برای ترک مصرف مواد نیز می تواند در محدود کردن استفاده از مواد دخانی موثر باشد؛ مساله یی که می تواند مورد توجه مسوولان و رسانه ها قرار گیرد. نفیسی بر این باور است که تا زمانی که فرد اراده نکند، نمی توان مصرف مواد را کاهش داد.

تعطیلی مراکز عرضه ی قلیان به جوانان و ایجاد محدودیت برای استفاده از آن در پارک ها و فضاهای تفریحی، از دیگر اقدام های پیشگیرانه یی است که می توان به وسیله ی آن از رشد سرطان های ناشی از مصرف مواد دخانی و مخدر جلوگیری کرد.

* گروه پژوهش های خبری

پژوهشم**2052**9275**2054