تحلیل جزئیات آخرین مواضع هسته ای ایران و آمریکا/ بدون شک واشنگتن تعهدات توافق ژنو را نقض کرده است

در پی اعمال دور جدیدی از تحریم ها از سوی وزارت خزانه داری آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران که بر خلاف روح تعهدات آمریکا در توافق هسته ای موقت ژنو (برنامه اقدام مشترک) بین ایران و گروه 1+5 می باشد خبرنگار خبرگزاری مهر گفتگویی با پروفسور هوشنگ امیر احمدی استاد دانشگاه روتگرز آمریکا انجام داد. در این گفتگو دکتر امیر احمدی اقدام آمریکا را اقدامی ناجوانمردانه خواند که با استفاده از توسل آمریکا به نقاط کور و کاستی های توافق هسته ای ژنو صورت گرفته است امری که در تضاد با روح این توافق است و لزوم هوشیاری بیشتر طرف ایرانی در مذاکرات آتی را نمایان می کند. مشروح این گفتگو در ذیل آمده است.

خبرگزاری مهر-گروه بین الملل: آیا این اقدام آمریکا در تضاد با توافق هسته ای موقت ژنو موسوم به برنامه اقدام مشترک نیست؟

امیر احمدی: اولا قطعا در تضاد با روح برنامه اقدام مشترک است. فرض طرف های مذاکره کننده برای دستیابی برای توافق این بوده است که با هم همکاری کنند و اقدام به اعتمادسازی کنند و هیچ یک از طرفین کاری نکند که طرف دیگر را برآشفته کند. قطعا آمریکا تعهد خود را شکسته است. ثانیا تحریم های جدید بطور خاص مشکل ساز هستند زیرا آنها بخش تحقیقاتی برنامه هسته ای ایران را هدف قرار می دهند و به نظر می رسد که این اقدام آمریکا نوعی حمله پیشدستانه است، زیرا ایران امیدوار است در مذاکرات بتوانند برنامه های تحقیقاتی خود را حفظ کند. نهایتا اینکه آمریکا در حال بهره بردن و استفاده کردن از روزنه ها و کاستی های توافق هسته ای موقت است. مثلا درتوافق مذکور آمریکا متعهد شده است که تحریم های صادرات بخش پتروشیمی و خدمات مربوطه آن را کاهش دهد اما متاسفانه اشاره ای به تولید و سرویس های مربوطه آن نشده است. آمریکا در حال حاضر مدعی است که تحریم های جدید علیه آن بخش از فعالیت های ایران را هدف قرار می دهد که با هدف افزایش تولید صورت می گیرند. ادعای آمریکا درست است اما ناجوانمردانه است زیرا ایران هم می تواند از نقاط کور و کاستی های توافق ژنو به نفع خود استفاده کند که نکرده است و به جای این کار برعکس در عمل فراتر از تعهدات تعیین شده در برنامه اقدام مشترک به تعهدات خود عمل کرده است امری که مقامات آمریکایی هم به آن اذعان می کنند.

- آیا تحریم های جدید می توانند بر مذاکرات هسته ای تاثیر بگذارند و آن را از مسیر اصلی خود خارج کند؟

- بر اساس اظهارنظرهایی که مقامات دولت در تهران انجام می دهند تردید دارم که این تحریم ها بر مذاکرات اثری داشته باشند. این تحریم ها باعث شده تا ایران ناامید شود اما موجب نشده است تا ایران سرکشی کند. منطقی تر این است که بعد از این تحریم های جدید ایران در مذاکرات هوشیارتر باشد و مواضع خود را محکم تر کند. شاید یکی از دلایلی که آمریکا در حال بهره بردن از ابهامات برنامه اقدام مشترک است و ایران اقدامی در این خصوص نمی کند این می تواند باشد که تهران نمی خواهد اعتراف کند که سندی را امضاء کرده است که پر از کمی و کاستی است. علاوه بر این به نظر می رسد که تهران به این نتیجه رسیده است که به توافق نهایی برسد. من نمی دانم که چرا ایران این تصمیم را گرفته است. شاید عوامل اقتصادی موجب شده باشد که ایران این تصمیم را گرفته باشد ولی من معتقد هستم که مشکلات اقتصادی ایران بطور جزیی مربوط به تحریم ها می شوند و نکته اصلی در اقتصاد ایران مدیریت آن است. در صورتی که تحریم ها و مسایل اقتصادی موجب شده باشد تا ایران به سمت توافق هسته ای حرکت کند پس باید در توافق نهایی اصلی ترین شرط ایران برداشتن تحریم ها باشد. تحریم های جدید نیز حتی موجب بازدارندگی ایران نشده امری که می تواند موجب جسورتر شدن طرف های مقابل در مذاکرات آتی با گروه 1+5 شود.

-شما آینده مذاکرات هسته ای را چگونه می بینید. اگر ایران و گروه 1+5 نتوانند به توافق دست یابند و مذاکرات با شکست مواجه شود فکر می کنید طرح B طرف ها چه خواهد بود؟

- من امیدوارم که مذاکرات موفق باشند و به یک "توافق خوب" منجر شود. من در نوشته های قبلی خودم هم گفته ام که به توافق نرسیدن بهتر از رسیدن به یک توافق بد است. توافقی که بد باشد اجرایی نخواهد بود و کمر دولت را خواهد شکست. یک توافق خوب توافقی خواهد بود که بر اساس آن ایران دارای برنامه غنی سازی در سطح صنعتی باشد و در قبال آن گروه 1+5 هم تضمین های لازم را به دست آورد که ایران تا زمانی که همسایگانش در وضعیت کنونی منطقه غیر هسته ای قرار دارند برای ساخت این سلاح ها اقدام نکند. البته باید بگویم که توافق خوبی که ذکر شد حتما نباید در کوتاه مدت به رسمیت شناخته شود و عملا در میان مدت قابلیت اجرایی شدن را دارد. من معتقدم در صورتی که ایران با اعتماد و مصمم مذاکره کند، هنوز می توان به یک توافق خوب دست یافت . من می گویم "هنوز" چونکه ایران پیشتر خیلی از اهرم های در دست خود را با امضاء برنامه اقدام مشترک و اجرای فراتر از تعهدات آن و شکایت از تحریم ها از دست داده است. صرف نظر از اینکه ایران برخی از اهرم های کلیدی خود را قبلا از دست داده است اما ایران هنوز برنامه های هسته ای خود را که در آنها مهارت های فنی و صنعتی کسب کرده است را همچنان پیش می برد و علاوه بر این کشوری باثبات و قوی در منطقه ای است که پر از بحران و دردسر برای آمریکا است. بنابراین ایران باید از این قدرت خود بهره برداری کند ولی با این نگاه که آمریکا هم برنده باشد نه تنها در مسئله هسته ای بلکه در تمامی مشکلات منطقه.

وی در ادامه تصریح کرد: حتی اگر مذاکرات کنونی با شکست مواجه شوند اوضاع را می توان با حفظ برنامه اقدام مشترک کنونی به عنوان توافق غیررسمی برای توافق نهایی مدیریت کرد. آمریکا سعی خواهد کرد وضعیت کنونی را حفظ کند و با استفاده از نقاط کور توافق موقت تحریم های جدید و بی معنایی را علیه ایران اعمال کند. آمریکا حتی ممکن است بر دور جدیدی از مذاکرات بر اساس " پیشرفت های حاصله تا کنون" و یا "بروز تهدیدات جدید منطقه ای" اصرار کند بویژه داعش . با این کار آمریکا مذاکره با ایران را تبدیل به کاری دایمی برای خود خواهد کرد. یک چیز قطعی است و آن اینکه تا زمانی که برنامه هسته ای ایران ابعاد نظامی پیدا نکند هیچ تهدید نظامی متوجه ایران نخواهد بود. آمریکا هم به خوبی مطلع است که اقدام نظامی علیه ایران خط قرمز است و این کار موجب خواهد شد تا ایران از NPT  خارج شود. در صورت شکست مذاکرات گروه های حقوق بشری هم نهایت تلاش خود را خواهند کرد که تنش بین ایران و آمریکا را افزایش دهند اما تاثیرگذاری آنها تنها در حوزه تحریم ها خواهد بود.

در صورت شکست مذاکرات، ایران هم شیوه محتاطانه ای در پیش خواهد گرفت . دولت روحانی تحت فشار محافظه کاران و نیروهای انقلابی به بازسازی توان غنی سازی ایران اقدام خواهد کرد و با استفاده از نقاط کور برنامه اقدام مشترک فعالیت های تحقیقات هسته ای ایران را افزایش خواهد داد. ایران در این سال ها ذخیره خوبی از اورانیوم غنی شده برای کاربرد در راکتورهای تحقیقاتی خود فراهم کرده است و می تواند بدون غنی سازی 5 درصدی که خط قرمز غرب است ، سال ها سوخت این راکتورها را تامین کند. ایران همچنین به تعهدات خود متعهد باقی خواهد ماند و به همکاری خود با آژانس بین المللی انرژی اتمی ادامه خواهد داد. من حتی معتقدم ایران بدون پذیرش تعهدات فراتر از NPT اقدام به پذیرش پروتکل الحاقی آژانس نیز خواهد کرد زیرا با این کار خواهد توانست راحت تر به غنی سازی صلح آمیز خود ادامه دهد. در عین حال ایران شروع خواهد کرد به تبلیغ این مسئله که وارد کردن بخشی از نیاز سوخت هسته ای قابل قبول است امری که مورد خوشایند غرب و آمریکا خواهد بود.

هرچند طرف ها باید به توافق برسند و دستیابی به یک توافق، اجباری است اما اگر به توافق هم نرسند دنیا به آخر نخواهید رسید. امیدوارم که مذاکرات به نتیجه برسند و طرف های مذاکره به ویژه آمریکا از مذاکرات این درس را گرفته باشند که اگر درخواست های خود را به حدی برسانند که توافق یک بازی برد برد برای تمام طرف ها باشد می توان به یک توافق نهایی رسید هر چند ممکن است پیروزی برای همه به یک میزان نباشد. این ویژگی را تنها یک توافق خوب که به آن اشاره کردم دارا است. آخر سر اینکه اگر آمریکا می خواهد مسئله هسته ای ایران حل و فصل شود باید به ایران اعتماد کند و شرایطی را ایجاد کند تا ایران هم به آمریکا اعتماد کند در غیر این صورت در نبود اعتماد حتی یک توافق خوب هم پایدار نخواهد بود.

------------------

گفتگو از پیمان یزدانی