چرایی جذابیت مدرسه های هوشمند - هاجر برمکی*

اینک در گذار تبدیل مدرسه های سنتی به هوشمند به سر می بریم صرف نظر از کمک هزینه ای که اولیا در مدرسه های دولتی تقبل می کنند تا این امر میسر شود، اولیا و دانش آموزان با این امر موافق هستند و از آن حمایت می کنند. در این مقاله سعی بر آن است که جذابیت های این گونه کلاس ها مورد بررسی قرار گیرد.

*سیر تاریخی مدارس هوشمند در ایران

استفاده از رسانه های کمک آموزشی همانند دستگاه های پخش صوتی، تصویری و تلویزیون به خصوص در زمان جنگ تحمیلی و بعد از آن جای خود را در آموزش و پرورش ایران یافت. با استفاده از تجربه ی بعضی از کشورهای پیشرو در به کارگیری رایانه و اینترنت به عنوان رسانه ی آموزشی جدید مسوولان کشور ما هم در این راستا اقداماتی را از سال 84-1383 در 4 مدرسه در شهر تهران به عنوان پایه آغاز کردند.

این طرح با الهام از تجربه موفق در نظام آموزشی مالزی برنامه ریزی شد. تولید و کاربرد لوح های فشرده و آموزش با کمک فیلم های آموزشی و نرم افزارهای کمک آموزشی بیش از 10 سال است که جایگاه خود را در کشور ایران یافته است. در سال های گذشته همچنین بحث مدرسه های مجازی که کاربرد رسانه ها و تکنولوژی جدید آموزشی می باشد، به گونه ای دیگر در حال شکل گیری بوده است.

*تفاوت مدرسه های سنتی و هوشمند

شیوه ی آموزشی در مدرسه های سنتی معلم محور است و محدودیت هایی چون دسترسی به اطلاعات و کمبود زمان، مکان، کادر آموزشی و اجرای شیوه ی آموزشی یکسان معلم برای تعداد زیادی از شاگردان وجود دارد. دانش آموزان با توجه به امکانات منطقه تحصیلی از این دانش برخوردار می شوند.

اما در مدرسه های هوشمند رسانه های آموزشی جدید با وجود نرم افزارهای آموزشی منطبق با سطوح یادگیری متمایز در شاگردان و امکان استفاده از سایت های آموزشی مختلف، برخورداری ازشیوه ی آموزش انفرادی، استفاده از اطلاعات جهانی و برقراری ارتباط سریع والدین با شبکه های مرتبط اطلاع رسانی و از پیش طراحی شده، مکمل این شیوه ی آموزشی است.

*نتایج تحقیقات از مدرسه های هوشمند در ایران و جهان

سازمان علمی ، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) در گزارش هایی تاکید دارد که فن آوری اطلاعات باعث ایجاد تغییرات اساسی در فرایند یادگیری شده است. در این گزارش از جمله علت هایی که موجب شده تا نیاز به یک قالب جدید آموزشی احساس شود گوناگونی جوامع، انسان ها، خلاقیت ها و علاقه مندی های آنان و تنوع روش های یادگیری است طوری که انعطاف کافی را نیز داشته باشد.

پژوهشگرانی چون احمد حنی زار(عضو بخش تحقیقات و توسعه ی آموزش مالزی) و همکارانش در تحقیقاتی که در منطقه ی آموزشی پورتوریکو انجام دادند، دریافتند که استفاده از فن آوری و تخته های هوشمند باعث افزایش بهبود آموزشی دانش آموزان شده است.

تحقیقات بسیار دیگری نیز در کشورهای مختلف صورت گرفته که تأثیرات آموزش الکترونیکی را با روش سنتی مقایسه کرده اند و در بیشتر آنها به این نتیجه رسیدند که آموزش به شیوه ی الکترونیکی به خصوص در دانش آموزان درونگرا، خجالتی و کم حرف تأثیرات مثبتی را در عملکردشان برجای نهاده است.

البته پرفسور نانسی لو(استاد دانشگاه هنگ کنگ) و ویلیام پلگرام(عضو هیات علمی دانشگاه twente ) معتقدند که عوامل دیگری هم چون میزان تجربه کاری با رایانه، جنسیت، توانایی و سن یادگیرنده نیز در این امر دخالت دارند. همچنین معلمان می توانند با تکمیل مهارت های خود در جنبه های فنی فن آوری اطلاعات و ارتباطات میزان تبحر خود را در آموزش و یادگیری ارتقا بخشند و به نحو بهتری به میزان مشارکت دانش آموزان در استفاده از این فن آوری کمک کنند.

محققان زیادی نیز در ایران بررسی هایی را در این رابطه انجام داد ه اند و میزان عوامل تأثیرگذار متفاوت را به صورت کمی بررسی کرده اند و به نتیجه های مطلوبی نیز رسیده اند، که از آن جمله می توان به محمدرضا افضل نیا روانشناس شناختی و متخصص علوم تربیتی اشاره کرد.

وی معتقد است که فن آوری اطلاعات و ارتباطات به دلیل تغییر نقش فراگیران و معلمان، مشارکت بیشتر دانش آموزان با همسالان، افزایش استفاده از منابع خارج از متون درسی، رشد و بهبود مهارت های طراحی و ارایه مطلب تأثیر قابل توجهی در امر یادگیری دارد.

مرضیه نیازآذری و سیده زهرا حسینی پژوهشگران رشته ی مدیریت آموزشی در تحقیقی دریافتند که برخلاف شرایطی که در مدرسه های سنتی وجود دارد، به کارگیری فن آوری اطلاعات و ارتباطات امروزه به عنوان امری ضروری در فرآیند یاددهی - یادگیری درآمده و تحولی را در تمام مراحل آموزشی بوجود آورده است.

آنها در جمع بندی نتیجه های خود آورده اند که در دنیای پرسرعت امروزی روش های اجرایی در آموزش سنتی، ناکارآمد هستند و مفاهیم علمی و آموزشی که نیاز نسل های امروزی دانش آموزان است را نمی توانند با قدرت و هیجان ارایه دهند. روش های جدید آموزشی همانند بارش افکار، دست یابی به کمک حل مسأله، مشارکت و همکاری در آموزش به صورت کارهای گروهی در مدرسه های سنتی به راحتی قابل اجرا نیست، به همین دلیل و برای پیشگیری از سستی و تنبلی دانش آموزان در مدرسه ها، برگزاری آموزش به شیوه ای جدید و جذاب است که هوشمند کردن مدرسه ها و به کارگیری نرم افزارهای آموزشی می تواند یکی از راه حل ها باشد.

نویسنده این مقاله در تحقیقی دیگر با عنوان تأثیرات هوشمند سازی برمحیط های یادگیری، به این نتیجه رسیده است که استفاده از فن آوری آموزشی، تخته های هوشمند و محیط یادگیری وب محور سبب پیشرفت فعالیت های آموزشی شده، فرآیندهای یادگیری جالب تر و ارتقا یافته است و این روش می تواند آن قدر تأثیرگذار باشد که حتی سبک های یادگیری دانش آموزان را هم تغییر دهد.

همچنین بنابر تحقیقات صورت گرفته این روش آموزشی، تدریس معلمان و عملکردشان را نیز بهبود بخشیده و موجب افزایش یادگیری دانش آموزان شده است. استفاده از آن تأثیر بیشتری بر رشد شناختی، روانی، اجتماعی و اخلاقی دانش آموزان داشته و افزایش خلاقیت و پیشرفت دانش آموزان را در چندین پژوهش نشان داده است. از این رو لازم است با پیش بینی و درایت مسوولان محترم و اولیا گرامی در تهیه و استفاده از این فن آوری در مدرسه ها بیش از پیش اقدام شود.

*کارشناس ارشد مدیریت آموزشی