مالزی؛ الگویی یک سیاست خارجی توسعه گرا و متوازن در شرق آسیا

مالزی هر چند مانند قدرت های نوظهوری چون برزیل، چین، روسیه و ... سودای بازنگری در برخی ساختارهای نظام بین الملل برای ارتقای منزلت جهانی را ندارد، اما در طول دهه های گذشته، با هدف افزایش قدرت ملی و دستیابی به جایگاهی شایسته در سلسله مراتب بین المللی، روند با ثباتی را پیموده است.

کشور مالزی حتی در همسنجی با قدرت های منطقه ای چون ترکیه، جمهوری اسلامی ایران، ژاپن و ... از مولفه های قدرت سازی چون جمعیت زیاد، پهناوری قلمرو ملی، اقتصاد چند تریلیون دلاری و ... بی بهره است، اما با توجه به توان، داشته ها و ویژگی های سرزمینی، به الگویی موفق در زمینه هایی چون اقتصاد و سیاست خارجی تبدیل شده است.

** مالزی؛ از رزمایش مشترک با آمریکا تا تجارت صد میلیارد دلاری با چین

مالزی در روزهای گذشته رزمایشی مشترک با نیروهای آمریکایی را به انجام رساند که مورد توجه بسیاری از رسانه های منطقه ای قرار گرفت.

این رزمایش هشت روزه که برای نخستین بار در منطقه مالزی شرقی برگزار می شد، یازدهم شهریور ماه به پایان رسید.

مقام های دفاعی مالزی اهداف این رزمایش را ایجاد ثبات، امنیت و صلح پایدار در منطقه عملیاتی برشمرند که شاهد افزایش تنش های جدایی خواهانه و نا امنی بوده است.

مالزی شرقی، به ویژه ایالت «صباح»، صحنه فعالیت شماری از گروه های تروریستی و برخی ناآرامی ها در ماه های گذشته بوده است و از این رو، تلاش در جهت برقراری امنیت، توجیهی مناسب برای مقام های «پوتراجایا» پایتخت تازه اداری مالزی، در رزمایش مشترک با نیروهای آمریکایی به شمار می رود.

البته مقام های مالزی برای جلوگیری از برانگیخته شده حساسیت پکن، تلاش کردند رزمایش با آمریکا در سکوت و پوشش خبری محدود به انجام برسد.

در این پیوند، برخی کارشناسان مسائل منطقه ای بر این باورند، رزمایش مالزی شرقی در چارچوب راهبرد گسترش حضور نظامی آمریکا در منطقه قابل تحلیل و بررسی است و برای واشنگتن دارای کاربردی متفاوت با پوتراجایا تعریف شده است.

با این حال، مقام های پکن بر خلاف تمرین های نظامی آمریکا با کشورهای ژاپن، کره جنوبی و فیلیپین، نسبت به رزمایش یاد شده واکنش خاصی نشان نداده اند که این مساله گویای تفاوت رویکردهای امنیتی چین در قبال کشوری چون مالزی است.

مالزی در حالی برنامه های مشترک نظامی خود با آمریکا را به پیش می برد که در سال های گذشته همکاری های گسترده ای با چین در عرصه مسائل نظامی و امنیتی داشته است.

مقام های مالزی و چین در سال 2005 میلادی (1384 خورشیدی) پیمان همکاری های دفاعی را به امضا رساندند که پایه بسیاری از برنامه های مشترک نظامی- امنیتی 2 کشور در سال های گذشته بوده است.

در این پیوند، خبرگزاری چینی «شینهوا» در واپسین روزهای سال گذشته میلادی (دی ماه 1392)، از امضای موافقتنامه ای بین پکن و پوتراجایا در زمینه تقویت همکاری های دفاعی، برگزاری تمرین های مشترک و مبادلات گوناگون نیروهای دریایی چین و مالزی خبر داد.

مالزی در کنار ایجاد موازنه ای منطقی بین بازیگران اصلی ترتیبات امنیتی منطقه، در زمینه مسائل اقتصادی نیز چند جانبه گرا عمل کرده است.

مالزی در حالی گفت و گوهای تجارت آزاد با آمریکا و مذاکرات مربوط به پیمان «مشارکت ترانس پاسیفیک» (TPP) را دنبال می کند که گسترده ترین روابط تجاری و اقتصادی را با چین برقرار ساخته است.

مالزی، مهمترین شریک تجاری چین در میان کشورهای عضو اتحادیه کشورهای جنوب شرقی آسیا «آ. سه. آن» به شمار می رود و تعاملات تجاری 2 کشور به تازگی از مرز یکصد میلیارد دلار عبور کرده است.

همچنین، مالزی و چین چشم انداز دستیابی به تجارت 160 میلیارد دلاری تا سال 2017 میلادی را ترسیم کرده اند.

با توجه به آنچه گفته شد، توازن گرایی را می توان از مهمترین ویژگی های سیاست خارجی مالزی برشمرد.

البته در کنار توازن گرایی، توسعه محوری نیز از ویژگی های بارز سیاست خارجی مالزی در سال های گذشته بوده است.

** نگاهی به زمینه های سیاست خارجی مالزی

مالزی کشوری 30 میلیون نفری با اقتصادی 320 میلیارد دلاری در جنوب شرقی آسیا است که بیشتر (نزدیک به 60 درصد) جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند.

مالزی به عنوان کشوری که فقط 57 سال از استقلال آن می گذرد به یاری سیاست های توسعه ای چند دهه گذشته توانسته است به الگویی موفق از اقتصادی رشد یافته و مردمسالاری ای بومی تبدیل شود.

رشد 4.7 درصدی این کشور در سال 2013، نشان از ثبات و پیشرفت مداوم اقتصادی دارد که پایه های آن از سال های دهه 70 میلادی گذاشته شده است. (1)

مالزی پس از سال های استقلال از بریتانیا تا دهه 70 میلادی، کشوری فقیر به شمار می رفت که نزدیک به نیمی از جمعیت آن در فقر مطلق به سر می بردند.

سیاست خارجی مالزی نیز در این سال ها ترکیبی از انزواگرایی و منطقه گرایی ضعیف بود.

با گذشت این دوره، نخبگانی در جمع رهبران مالزی ظاهر شدند که با معماری طرحی نو، زمینه ساز تحول در سیاست ها و رویکردهای این کشور در زمینه های گوناگون شدند.

به این ترتیب، سیاست های نوین اقتصادی در مالزی طرح و به اجرا در آمد که پایه در رویکردها و برنامه های سیاسی نخبگان یاد شده داشت.

دوری گزیدن از اختلاف ها و تنش های قومی در این کشور چندفرهنگی و چندنژادی، پیگیری سیاست خارجی توازن گرا و غیر تنش زا و نیز مدیریت منابع و مزیت های ملی از مهمترین مولفه های این برنامه سیاسی بود.

در طول چند دهه، زیر هدایت رهبرانی چون «ماهاتیر محمد» (نخست وزیر مالزی بین سال های 1981 تا 2003)، برنامه های خصوصی سازی، جذب بیشینه منابع داخلی و خارجی برای گسترش زیرساخت های اقتصادی و توسعه سرمایه انسانی به اجرا در آمد و مالزی به یک قدرت اقتصادی منطقه ای تبدیل شد.

از دید شماری از تحلیلگران، موفقیت های اقتصادی مالزی در نقاطی با پویش روابط خارجی این کشور همپیوند بوده است.

به عنوان مثال، ناظران، سیاست خارجی سازنده و غیرچالش زای مالزی را یکی از مهمترین زمینه های جذب سرمایه های کلان خارجی و ایجاد فرصت های تازه اقتصادی بر می شمرند.

در این پیوند، مالزی توانست در آستانه هزاره سوم پس از چین به دومین مقصد سرمایه گذاری های خارجی در شرق آسیا تبدیل شود. (2)

مالزی در سال های پس از دهه 70 میلادی، توازن گرایی در سیاست خارجی خود را ادامه داد. البته این رهیافت از وضعیت انفعال به سمت کنشگری فعال سوق یافت و زیر عنوان سیاست «پیوندهای متقاطع»، سبب چندجانبه گرایی در روابط خارجی این کشور شد.

رهبران مالزی در حالی که از همان سال های پس از استقلال، به دلیل عاملی چون وجود اقلیت بزرگ چینی در این کشور، ناگزیر از روابطی دوستانه با چین بودند، با کشورهای غربی و متحدان منطقه ای این دولت ها همچون ژاپن تعاملاتی نزدیک را پایه گذاشتند.

در طول این سال ها، ژاپن به عنوان یک شریک اقتصادی و سیاسی در منطقه، الگویی از توسعه موفق و منبع مهم سرمایه گذاری خارجی از سوی مالزیایی ها نگریسته می شد.

مالزی در جنوب شرقی آسیا نخستین کشوری بود که چین کمونیست را به رسمیت شناخت و در سال 1974 میلادی با این کشوری روابط دیپلماتیک برقرار کرد، حال آنکه رهبران مالزی با تکیه بر برخی پشتیبانی های سیاسی آمریکا در دوران جنگ سرد توانسته بودند، تا حدی اختلاف های سرزمینی با اندونزی و فیلیپین را به سود خود حل و فصل کنند.

در ادامه، این پیشرفت های سریع اقتصادی مالزی بود که سبب تنش زدایی در روابط با برخی همسایگان این کشور شد.

شکل گیری تعامل دوسویه اقتصادی بین مالزی و سنگاپور سبب شکل گیری اراده ای مشترک برای کاهش اختلاف های سیاسی و سرزمینی شد.

در دهه های گذشته، مالزی یکی از کشورهای پویا و کنشگر در پیمان های منطقه ای چون آ.سه. آن و «اپک» (سازمان همکاری اقتصادی آسیا- اقیانوس آرام) بوده است. (3)

تصمیم گیرندگان سیاست خارجی مالزی همچنین کوشیده اند از توان و ظرفیت های دیپلماتیک این کشور برای تبدیل به یک میانجی منطقه ای بهره جویند. تلاش مالزیایی ها برای میانجیگری بین دولت فیلیپین و «جبهه آزادیبخش اسلامی مورو» زمینه ساز سازش و پایان چهار دهه درگیری در قلمرو همسایه جنوبی شد.

مالزی با وجود روابط کم تنش با دولت های غربی به ویژه آمریکا، سیاستی مستقل در قبال تحولات جهان اسلام و به ویژه مساله فلسطین داشته است.

در طول سال های گذشته، مالزی به عنوان یک کشور اسلامی و غیرمتعهد از منتقدان و مخالفان سیاست های رژیم صهیونیستی در صحنه بین المللی بوده است و تلاش کرده با کشورهای اسلامی همکاری های نزدیکی را نمایش بگذارد.

** فرجام سخن

سیاست خارجی مالزی در چند دهه گذشته سیاستی چندجانبه گرا بوده است. نکته مهم اینکه در سیاست خارجی مالزی، دستیابی به اهداف و منافع ملی همراه با رویکردهای به نسبت مستقل و متوازن در حوزه مسائل منطقه ای و بین المللی صورت گرفته است.

در سال هایی که ماهاتیر محمد به عنوان یک رهبر منتقد سیاست های آمریکا شناخته می شد، همکاری های اقتصادی بر پایه منافع دوجانبه بین مالزی و کشورهای غربی به پیش می رفت.

همچنین، مالزی توانست روابطی با ثبات و کم فراز و نشیب با دیگر کشورها در زمینه های گوناگون برقرار سازد.

هوده چنین رفتاری در عرصه منطقه ای و جهانی، پیشرفت های شایان این کشور در حوزه اقتصاد و نیز دیپلماسی است.

با توجه به آنچه گفته شد، مالزی را می توان الگویی از یک سیاست خارجی توسعه گرا و متوازن به شمار آورد که توانسته است به بسیاری از اهداف و منافع خود دست یابد و با توجه به توان و داشته هایش، منزلت بین المللی متناسبی به دست آورد.

از سید محمد کاظمی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهشم**9279**1358

.......................

1. The World Factbook at:

https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/my.html

2. Malaysia in Asian Development Outlook 2005: II, March 14, 2007 ,Economic Trends and Prospects in Developing Asia: Southeast at:

http://www.adb.org/Documents/Books/ADO/2005/mal. asp

3.فیضی، سیروس، مرداد 1387، سیاست خارجی توسعه گرا؛ الگوی مالزی، کتاب سیاست خارجی توسعه گرا، پژوهشکده تحقیقات راهبردی قابل دسترسی در:

http://www.isrjournals.ir/images/pdf/28%20feizi.pdf