بحران آب تهران و فاضلاب نیمه‌کاره

هشدار «وضعیت آب بحرانی است» هشداری است که این روزها برای بسیاری از شهروندان آشناست. در ماه‌های اخیر رسانه‌های جمعی ازجمله صدا و سیما و روزنامه‌ها بارها با اعلام وضعیت بحرانی آب از شهروندان خواسته‌اند تا در مصرف آب صرفه‌جویی کنند.

به گزارش آرمان، تبلیغات و اطلاع‌رسانی در این مورد تنها به رسانه‌ها ختم نشد. در ماه‌های اخیر بسیاری از بیلبورد‌ها و حتی مانیتور‌های موجود در واگن‌های مترو نیز به اطلاع‌رسانی درباره تغییر رویه مصرف آب در کشور اختصاص یافته‌اند.

بحران آب در کشور موضوع چندان جدیدی نیست. هر ساله همزمان با آغاز فصل تابستان بسیاری از مسئولان وزارت نیرو و شهرداری بارها بر ضرورت صرفه‌جویی و احتمال جیره‌بندی آب اظهارنظر کرده‌اند. امسال نیز بحران آب بار دیگر به طور جدی زندگی شهروندان را با خود درگیر کرد. به طوری که مسئولان وزارت نیرو بارها نسبت به امکان جیره‌بندی آب از مهرماه سال جاری و به مخاطره‌افتادن شهروندان هشدار داده‌اند. ضمن اینکه زنگ کم‌آبی در بسیاری از استان‌ها ازجمله استان پر آب کهگیلویه و بویراحمد نواخته شد و آنطور که مسئولان اعلام کرده‌اند جز تهران 10 کلانشهر دیگر کشور نیز در معرض تنش آبی قرار دارند. همچنین طبق آخرین اخبار منتشرشده، آب سد‌های اطراف تهران به شکل چشمگیری کاهش یافته است و احتمالا این سد‌ها تنها تا 40 روز دیگر آب دارند.

به طور حتم، موضوع بحران آب در ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی کشور و وقع خشکسالی‌های دوره‌ای امری چندان دور از ذهن نیست. این امر در حالی است که بنا به گزارشات موجود حدود 97 درصد آب در کشور به کشاورزی اختصاص می‌‌‌‌‌‌یابد و سهم مصرف خانوادگی در این میان حتی کمتر از 3 درصد است. جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب به منظور آبیاری زمین‌های کشاورزی که در سال‌های اخیر به خشک‌شدن بسیاری از تالاب‌ها منجر شد به‌عنوان یکی از راه‌های حل مشکل کم‌آبی در کشور بارها از سوی کارشناسان حوزه محیط‌ زیست مطرح شده است. ضمن اینکه جداسازی آب شرب از آب غیرشرب که در بسیاری از کشورهای دنیا سالیان زیادی است که اجرا شده و توانسته است به مدیریت هر چه بهتر آب در کشور کمک کند، در ایران طی سال‌های اخیر تنها در حد چند اظهارنظر و راهکار باقی مانده و در عمل اقدام قابل‌توجهی در این زمینه صورت نگرفته است.

به تمامی این موارد باید پوسیدگی لوله‌های آب و هدر رفت بخشی از آب شرب، اختصاص بخشی از آب شرب به آبیاری فضای سبز و مهمتر از همه مشکلات مربوط به اجرای طرح جامع فاضلاب را اضافه کرد. طرح جامع فاضلاب ازجمله طرح‌هایی است که از سال‌های نخستین پس از پیروزی انقلاب بارها از سوی کارشناسان مطرح شد و با وجود آنکه برنامه‌ریزی برای اجرای این طرح انجام شده است، مشکلات متعدد ازجمله مسائل مربوط به تامین اعتبار در تمامی این سال‌ها مانع از اجرای کامل این طرح شد. درحال حاضر نیز، سازمان آب و فاضلاب در راستای اجرای این طرح از ساکنان آپارتمان‌های شهر تهران خواسته است تا مبلغی حدود 160 هزار تومان علی الحساب برای اجرای طرح پرداخت کنند. تقاضای سازمان آب و فاضلاب از شهروندان برای پرداخت بخشی از هزینه طرح فاضلاب در حالی است که ابهام‌ها در درباره چگونگی اجرای این طرح در صورت سرباززدن شهروندان از پرداخت هزینه طرح جامع فاضلاب همچنان به قوت خود باقی است.

سیستم تصفیه فاضلاب اعتبارات مناسبی ندارد

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌ زیست، گفت: برنامه‌های پیش‌بینی شده با اعتبارات درخواستی برای اجرای پروژه‌های شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب شهری و سیستم‌های تصفیه فاضلاب شهری متناسب نبوده و باعث بروز یکی از جدی‌ترین چالش‌های مدیریت پساب در کشور شده است. حسن پسندیده در ادامه در مورد چالش‌های حاکم بر مدیریت کلان پساب کشور، عنوان کرد: برای کلیه هزار و500 شهر با جمعیت بالای 50هزار نفر باید پیش‌بینی، طراحی، اجرا و بهره‌برداری از شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب شهری و سیستم‌های تصفیه فاضلاب شهری اقداماتی انجام داد. او همچنین تصریح کرد: برای ایجاد شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب شهری و سیستم‌های تصفیه فاضلاب شهری نیاز به تامین و تخصیص مبالغ بسیار زیادی از منابع مالی خواهد بود که عملا در قالب تخصیص بودجه جاری سالانه دور از ذهن به نظر می‌رسد.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط‌ زیست یکی از عملی‌ترین راهکارهای اجرایی را پیش‌بینی فروش اوراق قرضه با سود منطقی و ایجاد تضمین لازم جهت بازپرداخت اصل مبلغ اوراق و سود‌های متعلقه طی مدت برنامه عنوان کرد و افزود: مدیریت بهینه، پاکسازی و احیای کلیه منابع آب سطحی و زیرزمینی و ممانعت از ایجاد هرگونه مخاطرات آلودگی منابع مذکور در آینده نیازمند برنامه‌ای مدون و جدی با پیش‌بینی منابع مالی موردنیاز و نظارت بر نحوه مدیریت و اجرای دقیق برنامه‌های پیش‌بینی شده خواهد بود. پسندیده در ادامه خاطرنشان کرد: برنامه‌های پیش‌بینی شده با درصد پیشرفت فیزیکی پروژه‌های طراحی و اجرای سیستم‌های تصفیه فاضلاب شهری با تخصیص اعتبارات درخواستی مورد نیاز متناسب نبوده و مشکلات جدی در این خصوص به وجود آورده است. به گزارش ایسنا، مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط ‌زیست در پایان اشاره کرد: می‌توان با مدیریت صحیح پساب بخش زیادی از نیازهای آبی کشاورزی و صنایع را برطرف و علاوه بر تامین بخشی از آب موردنیاز، از آلوده‌شدن رودخانه‌ها و تالاب‌ها نیز جلوگیری کرد.

فرصت 5 ساله برای اجرای شبکه آب‌رسانی فاضلاب

محمد حقانی، عضو شورای شهر تهران در گفت‌و‌گو با آرمان با اشاره به شرایط بحرانی آب در تهران و برخی از کلانشهر‌ها با تاکید بر ضرورت اجرای طرح تصفیه فاضلاب آب می‌‌‌‌‌‌گوید: با توجه به شرایط بحرانی منابع آب و کاهش چشمگیر آب سطح، صرفه‌جویی و مدیریت مصرف آب تنها راه‌حل ممکن در کوتاه‌مدت است. اما با توجه به اینکه ایران کشور ما کشور خشکی است در میان‌مدت و بلندمدت نیاز به برنامه‌ریزی‌های جامعتری داریم. او در ادامه تصریح می‌‌‌‌‌‌کند: متاسفانه در شرایط فعلی که کشور در دوره خشکسالی است و میزان بارندگی به شدت کاهش داشته است، بهره‌برداری از سفره‌های زیرزمینی روزبه‌روز بیشتر می‌‌‌‌‌‌شود. به گونه‌ای که هر ساله 60 سانتی‌متر از سطح آب زیرزمینی کم می‌‌‌‌‌‌شود.

این در حالی است که 30 درصد از آب شرب به دلیل پوسیدگی لوله‌ها هدر می‌‌‌‌‌‌رود. اینها همه حاکی از مشکلات مدیریتی به ویژه در دوره‌های گذشته است. حقانی همچنین با اشاره به ضرورت جداسازی آب شرب و غیر شرب اظهار می‌‌‌‌‌‌کند: در تمامی دنیا آبی که با هزینه بالا تصفیه می‌‌‌‌‌‌شود با مدیریتی دقیق مصرف می‌‌‌‌‌‌شود. شهرداری تهران اما با حفر چاه توانست تا اندازه‌ای شبکه آب خام را جدا کند. از این رو، آبیاری فضاهای سبز نه با آب شرب که با آب چاه صورت می‌‌‌‌‌‌گیرد.

عضو شورای شهر تهران در ادامه مطرح می‌‌‌‌‌‌کند: علاوه بر جداسازی آب شرب از آب غیرشرب،  راه‌اندازی شبکه فاضلاب در شهر و بازیافت فاضلاب از دیگر ضرورت‌هایی است که درحال حاضر دولت در حال پیگیری آن است. برای این کار نیاز به مشارکت و حمایت‌های مردمی داریم چرا که هزینه انجام این طرح بسیار بالا است. البته در کنار مشارکت‌های مردمی دولت نیز اعتبار مورد نیاز را در نظر گرفته است.

حقانی در پایان می‌‌‌‌‌‌گوید: طبق برنامه‌ریزی، 9 هزار و پانصد کیلومتر شبکه آبرسانی فاضلاب باید در کشور انجام شود که تا به حال 4 هزار و پانصد کیلومتر آن اجرا شد و قرار است طی برنامه 5 ساله سالی هشتصد کیلومتر از طرح انجام شود. امیدواریم که وزارت نیرو از تمامی توان خود برای این کار استفاده کند. زیرا اجرای این طرح می‌‌‌‌‌‌تواند تا اندازه‌ای به مشکل قدیمی بحران آب در کشور کمک کند.