یک کارشناس خاورمیانه: ترکیه باید درباره هم‌آوایی با داعش توضیح دهد/رفتن مالکی،عراق را دگرگون نمی‌کند

سعید جعفری پویا: مسئولیت‌های جدید در عراق شرایط تازه‌ای را بر این کشور حاکم کرده است. رئیس مجلس، رئیس‌جمهور و همچنین نخست‌وزیر هر سه تغییر کردند و چهره‌هایی جدید و کمتر شناخته‌شده بر این صندلی‌ها تکیه زدند. با رفتن مالکی و آمدن عبادی این روند تکمیل شد. تغییری که بیش از دو انتصاب و انتخاب دیگر مورد توجه و استقبال منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفت. این استقبال شاید نشانه‌هایی داشته باشد از آغاز فصلی جدید در سپهر سیاسی عراق. دکتر جعفر حق پناه کارشناس مسائل خاورمیانه البته بر این باور است، که تغییر جدی در عراق ایجاد نشده است، مالکی رفته و فرد دیگری از ائتلاف دولت قانون و از حزب الدعوه جانشین هم حزبی شده است. در ادامه مشروح گفتگوی خبر آنلاین با کارشناس مسائل خاورمیانه را می‌خوانید:

درحالی‌که نوری مالکی اعلام کرده بود از قدرت کنار نمی رود و حتی تهدید به شکایت هم نموده بود، به یک‌باره از ادامه این روند انصراف داد. دلیل تغییر نظر مالکی را چه می‌دانید؟

اگر بخواهیم مسئله را از بعد حقوقی بررسی کنیم شاید بتوان مواردی برای حمایت از ادعای نوری مالکی پیدا کرد، همان طور که از منظر متفاوت می‌توان نتیجه گرفت که اقدامی که صورت پذیرفته و حیدر عبادی به عنوان نخست‌وزیر جدید عراق معرفی شد اتفاقی غیرقانونی به شمار نمی رود. اما مقصود من مطالعه حقوقی مسئله نیست و بهتر است این اتفاق را از حیث سیاسی بررسی کنیم.  باید بپذیریم که نوری مالکی با مخالفت‌های چند لایه‌ای مواجه بود و هم در سطح داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی تحرکاتی برای کنار زدن ایشان انجام شده بود و حتی می‌توان گفت رقبا برای رفتن ایشان به توافق رسیده بودند. در میان گروه‌های داخلی، نه تنها کردها و اهل سنت، که حتی شیعیان هم از عملکرد نخست‌وزیر راضی نبودند و این مسئله باعث شد حتی جریان‌ها و کانون‌هایی که علاقه چندانی برای ورود به مباحث سیاسی ندارند، هم دخالت کنند و خواهان تغییر وضعیت موجود باشند.

حالا نخست‌وزیر جدید روی کار آمده است و سکان امور را در دست گرفته است. آیا با آمدن حیدر عبادی باید منتظر تغییر و تحولی اساسی در عراق باشیم؟

به نظر من اتفاق مهمی روی نداده است و فردی از همان ائتلاف دولت قانون و همچنین حزب الدعوه به عنوان نخست وزیری رسیده است. حزبی که بیش از نیم قرن سابقه کار تشکیلاتی دارد و اگرچه نخبه گرا است و چندان در میان توده‌ها مطرح نیست، اما بسیار ساز و کار حزبی و منظمی دارد و کار تشکیلاتی قابل‌توجهی در میان عموم اعضای جامعه انجام داده است. بنابراین آمدن فردی از همان حزب خیلی شرایط را تغییر نمی‌دهد و نباید انتظار داشت که تحولی اساسی در این کشور رخ دهد و همان ساز و کارهای دولت مالکی در دولت حیدر عبادی استمرار خواهد داشت.  

بر این اساس چرا مالکی رفت و عبادی آمد؟

شرایط برای ادامه حکمرانی آقای مالکی وجود نداشت و مشکلات زیادی در این کشور به وجود آمده بود که شاید همه آن‌ها همه متوجه شخص مالکی نباشد، اما به هر حال این مسائل پیش آمده بود. بر این اساس شاید منطقی ترین و کم هزینه ترین گزینه رفتن نوری مالکی بود. اما در عین حال نباید این نکته را از نظر دور نگاه داشت که آقای عبادی کار بسیار سختی را در پیش دارد و ایشان باید به انبوه مطالبات پاسخ نیافته جریان‌های اهل سنت عراق و همچنین گروه‌های کردی توجه کند و طبیعتاً راضی نگاه‌داشتن همه این‌ها کار ساده‌ای نیست.

ترکیه به عنوان کشوری که از ابتدا روابط مناسبی با مالکی نداشته است با این تغییر چگونه برخورد کرده است؟

به طور کلی نه تنها ترکیه، که همه کشورهای منطقه و فرا منطقه‌ای از رفتن مالکی خوشحال شده‌اند. همان طور که شما اشاره کردید چالش ترکیه با مالکی سابقه‌دار و متعدد است و طبیعتاً آنکارا از کنار رفتن نوری مالکی خوشحال شده است. اما واقعیت این است که رفتار ترکیه نوعی تناقض ساختاری در بطن خود دارد. ترکیه باید مشخص کند که می‌خواهد هم آوایی با تروریستها را ادامه دهد یا بر دولت اقلیم هماهنگی داشته باشد؟ آیا با داعشی ها همکاری خواهند داشت یا می‌خواهند با دولت جدید بغداد روابط مسالمت‌آمیز و دوستانه‌ای تنظیم نماید. مقامات آنکارا باید بدانند که دیر یا زود افراطی‌گری که در سوریه و عراق مشاهده می‌شود دامن چانکایا را هم خواهد گرفت. بر این اساس ترکیه اگر از روند واگرایی خود با بغداد نکاهد، با مشکلات و مسائل جدیدی مواجه خواهد شد.

نظر جریان‌های اهل سنت نسبت به تغییرات سیاسی چگونه خواهد بود؟ آیا آن‌ها با رفتن مالکی و آمدن عبادی به روند سیاسی باز خواهند گشت؟

در میان جریان‌های اهل سنت دو گروه وجود دارند. یکی گروه‌هایی هستند که در قالب بقایای جریان‌های بعثی و تکفیری عمل می‌کنند و شدت واگرایی آن‌ها بسیار بالا است و حتی با این تغییرات سیاسی هم آن‌ها رویه خود را تغییر نخواهند داد. بخش دیگر جریان اما جریان‌های اهل سنتی هستند که به عمل سیاسی در چارچوب نظام سیاسی فعلی عراق باور دارند. این گروه‌ها ترجیح می‌دهند با جلب حمایت خارجی اقدامات خود را پی بگیرند. این گروه به خوبی می‌دانند که به مرور زمان داعش حتی با آن‌ها هم به چالش جدی خواهند رسید و مشکلات بیشتری برای گروه‌های اهل سنت پدید خواهد آمد.

تغییرات جدید چه تأثیراتی را در جبهه کردی خواهد داشت؟ دولت اقلیم چه واکنشی در قابل دولت جدید حیدر عبادی خواهد داشت؟

واقعیت این است که انتخابات عراق را باید با تحولات جدید در این کشور همزمان دانست. رویارویی گریزناپذیر جریان‌های تروریستی بعثی و تکفیری با کردها، امری قابل پیش‌بینی بود، هرچند کمتر کسی انتظار داشت این تقابل به این زودی محقق شود. بر این اساس باید توجه کرد که رخدادهای جدید کردها را در موقعیت جدیدی قرار داده است و آن‌ها دیگر نمی‌توانند مانند دو ماه قبل از برگزاری رفراندوم سخن به میان آوردند و آن‌ها به خوبی دریافته‌اند که مسئله به این سادگی‌ها نیست. کردها دریافته‌اند که اتحاد تاریخی آن‌ها با شیعیان و همچنین ایران می‌توانند ثبات و امنیت را برای آن‌ها به ارمغان آورد و باید تلاش کنند در چارچوبی هماهنگ با این دو جریان عمل کنند، در غیر این صورت مصائب و مشکلاتی جدی برای آنها پدید می آید.

52308