چرا «آشغال‌های دوست‌داشتنی» برای همیشه توقیف شد؟

فیلم «آشغال‌های دوست داشتنی» با اظهارات صریح وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، در حالی برای همیشه میان لیست بلندبالای آثار سینمایی توقیفی ‌خواهد ماند که به ظاهر‌ علت اصلی چنین اتفاقی و اعلام رسمی‌اش، رویکردی بود که برای رفع توقیف این فیلم در پیش گرفته شده بوده و عملاً زمینه تحریک بیشتر نسبت به این اثر و ناممکن شدن نمایشش ـ حتی با اصلاحات وسیع‌ ـ را فراهم ساخت.

 روند رفع توقیف فیلم‌های سینمایی همچنان در جریان است و به نظر می‌رسد، بیشتر فیلم‌های سینمایی توقیفی ـ که لیستی دو رقمی را تشکیل می‌دهند ـ آهسته آهسته روند رفع توقیف را پشت سر می‌گذارند؛ هرچند همچنان درباره رفع توقیف برخی فیلم‌های سینمایی چالش‌هایی هست، بخش اعظمی قابل رفع است و بیشتر این فیلم‌ها به مرور به اکران در‌خواهد آمد، به جز یک فیلم که احتمال رفع توقیفش به صفر رسیده است.

‌«آشغال‌های دوست داشتنی» به کارگردانی، نویسندگی و تهیه‌کنندگی محسن امیریوسفی که سومین فیلم بلندش پس از «خواب تلخ» و «آتشکار» به شمار می‌رفت، مطابق با خلاصه داستان رسمی‌اش، درباره‌ خانواده‌ای است که یک شب فرصت دارند مشکل مادر خانواده را حل کنند؛ اما واقعیت آن است که داستان پیچیده‌تر از این‌هاست و به رخدادهای سال ۱۳۸۸ بازمی‌گردد و به همین دلیل به محض پایان تولید، مشخص بود اکران آن به همین سادگی رخ نخواهد داد.

فیلم درباره خانواده‌ای است که گرایش‌های گوناگونی دارند و ‌مادر ‌خانواده با چالشی روبه‌رو شده و ‌تلاش می‌کند از آن بگذرد، ولی‌ ارتباط تنگاتنگ این چالش با مسائل سیاسی گذشته و مسائل سیاسی روز، شالوده این اثر را به گونه‌ای ساخته که به زعم مسئولان با حذف برخی جزئیات نظیر گوش کردن نوارهای خوانند‌ه‌های آن سوی آب توسط پسر این زن که شهید شده نیز، قابلیت نمایش نمی‌یابد.

چرا «آشغال‌های دوست داشتنی» برای همیشه توقیف شد؟

در این میان ظاهراً آنچه باعث شد‌ رفع توقیف این فیلم دشوار‌تر از حد تصور شود، نمایش خصوصی این اثر برای گروهی بوده که این نوع تعامل کارگردان را به بد‌ترین شکل ممکن پاسخ داده‌اند و با حضور نزد بسیاری از چهره‌های تأثیرگذار درباره این اثر چنان سخن گفته‌اند که اساساً اکران این فیلم ناممکن شود و حساسیت در فضای سیاسی نیز به اندازه فضای فرهنگی درباره «آشغال‌های دوست داشتنی» به اوج برسد.

در واقع شاید اگر از رویه متفاوتی در این باره اقدام می‌شد و برخی نیز به تحریک سیاسیون نمی‌پرداختند، امکان تغییر ساختار این فیلم با اصلاحات کمتر و تبدیل این اثر به یک فیلم اجتماعی بود، ولی در اوضاع کنونی چنین امکانی فراهم نیست و مسلماً با اتفاقات رخ داده در عقبه ماجرا، این فیلم دیگر رفع توقیف نخواهد شد و اظهارنظر صریح علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد تنها اعلام تصمیمی بود که محصول تجمیع نظریات است: «‌این فیلم تاکنون که مجوز نگرفته است و مجوز هم نمی‌گیرد‌».

‌«آشغال‌های دوست داشتنی» در دوره مدیریت جواد شمقدری بر حوزه سینمایی دولت دهم مجوز ساخت گرفت، ولی وقتی نسخه قابل نمایش فیلم آماده شد و قرار بر صدور مجوز نمایش بود ـ به رغم آنکه تمام جزئیات فیلم در سناریو‌ مصوب وجود داشت و امیریوسفی چیزی اضافه بر فیلمنامه را به تصویر نکشیده بود ـ شمقدری هم عقب‌نشینی ‌و تنها تأکید کرد: «من تردید ندارم با توجه به شرایط سیاسی که حاکم است، در دولت بعدی این فیلم ممیزی بیشتری خواهد داشت»؛ اما در دولت بعد این فیلم به جمع آثاری افزوده شد که جزو آثار همیشه توقیف هستند.

گویا برخی ‌اشخاص خارج از فضای سینمایی که روی خوش به این فیلم نشان داده بودند، در روزهای اخیر بیشترین تأثیرگذاری را در شکل‌گیری اجماع بر سر عدم اکران این فیلم داشته‌اند و با این اوصاف، باید پرونده «آشغال‌های دوست داشتنی» را بسته شده‌ تعبیر کرد.

در این شرایط، باید دید آیا این اثر تنها فیلمی است که سرنوشتش توقیف همیشگی بود و یا فیلم‌های دیگری نیز چنین سرنوشتی ‌خواهند داشت؟ در ماه‌های پیش روی، تکلیف فیلم‌های توقیفی ‌کامل مشخص خواهد شد و سکوت قابل تأمل گروهی از سینماگران به پایان می‌رسد.