مخاطب فعال بلای جان رسانه‌ها/ امروز نه رویدادها بلکه توییت ها تبدیل به خبر می‌شوند

به گزارش خبرنگار مهر نشست تخصصی خبررسانی در شبکه ای اجتماعی پیش از ظهر امروز چهارشنبه 22 مرداد در محل کتابخانه دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها و با حضور جمعی از استادان دانشگاه و پژوهشگران حوزه رسانه شامل یونس شکرخواه استاد دانشگاه و سردبیر همشهری آنلاین، حسن نمکدوست تهرانی مدیر مرکز مطالعات رسانه ای همشهری، حسین امامی مدرس دانشگاه، احسان پوری مدرس دانشگاه و روزنامه نگار، مریم سلیمی پژوهشگر در حوزه فضای مجازی، الهام باقری مدرس دانشگاه، رضا کیمیایی روزنامه نگار و خبرنگار روزنامه همشهری و محمد سلطانی فر استاد رشته روزنامه نگاری و رئیس دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها برگزار شد.

در این نشست تخصصی الهام باقری مدرس دانشگاه در حوزه روزنامه نگاری در سخنانی با اشاره به تحولاتی که در زبان و ادبیات ناشی از فعالیت در شبکه های اجتماعی توسط کاربران به وجود آمده است از رسمی بودن زبان رسانه های جمعی در مقابل زبان غیر رسمی شبکه های اجتماعی سخن گفت و تاکید کرد: در شبکه های اجتماعی زمانی که خبری تولید و مخابره می شود، بلافاصله بعد از این کار ادبیات مربوط به آن رویداد هم شکل می گیرد. به عنوان مثال ما می بینیم که در مورد جنگ غزه بعد از به اشتراک گذاشتن خبرهای مربوط به آن، شعرها و نثرهایی هم با همین مضمون ساخته می شد درست شبیه جریان روزنامه نگاری دوره مشروطه که وقتی رویدادی در روزنامه ها انعکاس می یافت، فردای آن روز شعرهایی در همان موضوع توسط کودکان سروده می شد.

وی از انقلابی سخن گفت که به گفته او شبکه های اجتماعی بزرگی مانند فیسبوک پدیدآوردنده آن بوده است و یادآور شد: امروز هر کاربر فیسبوک این حق را برای خودش محفوظ می داند که اصطلاحاتی را که خود به آن دست یافته است به اشتراک بگذارد نه اینکه اطلاعات خبرنگارانی که به صورت رسمی فعالیت می کند، بپذیرد. او دیگر نمی خواهد این حق را به کسی تفویض کند مسئله دیگر این است که در شبکه های اجتماعی ما شاهد شکل گیری گفتگوی جمعی هستیم که البته گاه تنش زا می شود و حتی شاهد انتشار اخبار کذب هستیم.

محمد سلطانی فر رئیس دفتر مطالعات در برنامه ریزی رسانه ها هم در این نشست ضمن اشاره به گذرا بودن فضای رسانه ای در شبکه های اجتماعی در عین حال ادبیات به کار رفته در این شبکه ها را مسبوق به سابقه دانست و گفت: ریشه این ادبیات در روزنامه نگاری قدیم نهفته است.

در این نشست تخصصی همچنین مریم سلیمی پژوهشگر در حوزه فضای مجازی گفت: در حال حاضر جریان اطلاع رسانی و خبررسانی در شبکه های اجتماعی به سرعت در حال شکل گیری است و به قدری سریع است که بعضا خبرنگاران را خسته کرده و آنها را به سمت اتخاذ سبکی از کار اطلاع رسانی سوق داده که خودشان آن را روزنامه نگاری آهسته می خوانند.

وی افزود: به خاطر محدودیت ها در استفاده از واژه ها در فضای شبکه های اجتماعی، ما شاهد آسیب هایی به کار روزنامه نگاری حرفه ای و ادبیات مربوط به آن هستیم با این حال در مجموع به نظر می رسد که شرایط برای رسانه های جمعی و شبکه های اجتماعی به گونه ای پیش رفته که آنها را به نوعی همزیستی مسالمت آمیز سوق داده است و این یک واقعیت است که ندیده گرفتن رسانه های اجتماعی می تواند به توقف روزنامه نگاری بینجامد.

سلیمی همچنین گفت: ما با نوعی انقلاب در رسانه های اجتماعی مواجهیم. روزنامه نگاری اجتماعی از پیوند رسانه های اجتماعی و رسانه های رسمی به وجود آمده است و شکل گیری این نوع روزنامه نگاری به معنی ایجاب یک جنبش دموکراتیک در رسانه ها است.

در این نشست همچنین رضا کیمیایی روزنامه نگار و عضو تحریریه روزنامه همشهری در سخنانی با اشاره به ویژگی های شبکه های اجتماعی  گفت: اتفاقی که با شکل گیری این شبکه ها به جود آمده است این است که دیگر مخاطب یک  مصرف کننده صرف نیست بلکه خودش تولید کننده خبر است  و دلیل آن هم این است که در رسانه های سنتی ارتباط تقریبا یکسویه است، اما در رسانه های وب دو و وب سه شاهد نوعی دوسویگی و حتی چند سویگی در ارتباط هستیم. در این کار با ابزارهایی مانند کامنت ها صورت می گیرد.

وی با بیان اینکه نمی توان از کنار ارتباط های چند گانه  به سادگی گذشت گفت: تعداد خبرنگارانی که در شبکه های اجتماعی کار خبری می کنند، خیلی کم است اما تعداد کسانی که اتفاقا خبرنگار نیستند و مایلند خبرنگار باشند و همزمان در شبکه های اجتماعی فعالیت می کنند، بسیار زیاد است. اما تفاوتی که این دو دسته با یکدیگر دارند صحت و سقم مطالبی است که هر یک مخابره می کنند.

کیمیایی تاکید و لزوم شکل گیری بستری برای ایجاد یک چیدمان کامل و متنوع از خبرها و رویدادها برای یک روزنامه نگار گفت: شبکه های اجتماعی فرصت به وجود آمدن این چیدمان را فراهم کردند امروز این رویداد نیست که تبدیل به خبر می شود بلکه این توییت ها هستند که تبدیل به خبر می شوند.

این روزنامه نگار با طرح این سوال که چرا ما خبرنگاران از شبکه های اجتماعی به عنوان رسانه استفاده می کنیم؟ ادامه داد: مهمترین دلیل این کار رایگان بودن و در دسترس بودن این شبکه های اجتماعی است به علاوه زمانی که شما در شبکه های اجتماعی تولید محتوا می کنید، نوعی حس مالکیت برایتان به وجود می آید برقراری ارتباط با مخاطب دلیل دیگر میل ما از شبکه های اجتماعی است.

وی همچنین با بیان اینکه بسیاری از خبرگزاری های بزرگ دنیا هم اکنون دبیر و سردبیر حوزه شبکه های اجتماعی دارند، به اهمیت این مسئله اشاره کرد و خواهان توجه بیشتر به شبکه های اجتماعی در رسانه های ایرانی شد.

در نشست تخصصی خبررسانی در شبکه های اجتماعی همچنین حسین امامی مدرس دانشگاه در حوزه روزنامه نگاری در سخنانی گفت: رسانه های جمعی دست صاحبان قدرت و ثروت است اما شبکه های اجتماعی در دست مردم. البته همینجا باید گفت که این فضا (شبکه های اجتماعی) واقعا اجتماعی نیست هرچند به این سمت حرکت کرده تبدیل به یک فضای اجتماعی شود.

وی سپس با تشریح نتایج یک پژوهش علمی که در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها صورت گرفته است گفت: براساس این پژوهش نگرش خبرنگاران به شبکه های اجتماعی مثبت بوده است همچنین بسیاری  از خبرنگاران به دلیل شهرتی که دارند مایلند با نام شخصی خود در شبکه های اجتماعی عضو باشند. همچنین براساس نتایج این تحقیق هرچه تجربه یک خبرنگار بیشتر می شود و البته سن او بالاتر می رود، کمتر تمایل دارد از شبکه های اجتماعی استفاده کند.

امامی نیز بر لزوم تعیین تکلیف در زمینه سیاست گذاری و فعالیت در حوزه شبکه های اجتماعی در کشور تاکید کرد و با بیان اینکه معاونت مطبوعاتی فقط مختص روزنامه ها است گفت: متاسفانه هنوز رسانه های ما استراتژی مشخصی در مواجه با شبکه های اجتماعی ندارند. البته ما با مسئله فیلترینگ هم روبرو هستیم که باید برای آن هم چاره اندیشی صورت گیرد.

این استاد دانشگاه در حوزه روزنامه نگاری در عین حال فعال بودن مخاطبان را در شبکه های اجتماعی نکته ای بسیار مهم و مثبت دانست و گفت: مخاطب فعال بلای جان رسانه هاست. شما هر مقدار بتوانید به عنوان یک مخاطب سواد رسانه ای خود را افزایش دهید میزان رجوعتان به سایت های معتبرتر بیشتر می‌شود و همین باعث می شود که به تدریج رسانه هایی که اخبار را به صورت یک سویه نقد می کنند از منابع خبری شما حذف شوند.

در نشست تخصصی همچنین احسان پوری مدرس دانشگاه و روزنامه نگار با سخنانی با اشاره به تفاوت های فضای آنالوگ و دیجیتال گفت: رهبری و مدیریت افکار در رسانه های اجتماعی متاثر از گسترش رسانه های دیجیتال تفاوت پیدا کرده است گذشت آن دورانی که ما مجبور بودیم برای خواندن مقاله نویسان مشهور در روزنامه ها جلوی دکه ها صف بکشیم.

وی افزود: شبکه های اجتماعی را نمی توان با نگاه از بالا به پایین دید و تحلیل کرد اساسا ماهیت این شبکه ها مراوده ای است و نمی توان با نگاه از بالا به پایین آنها را دید و تحلیل کرد. هرچند ممکن است در همین فضا هم شایعات و حتی اخبار کذب وجود داشته باشد.