رسانه ها به مثابه آیینه - علی حیدر شاه حسینی

رسانه های جمعی چون آیینه انعکاس دهنده واقعیت هستند و این مهم ویژگی کاربردی آنها، یعنی تهیه و انعکاس خبرهای مستند و درست را می نمایاند و به قول شیخ اجل که فرموده ˈ تا چه شکلی تو، در آیینه همان خواهی دیدˈ واقعیت را در برابر دیدگان قرار می دهند.

آیینه به تعبیر شاعرانی چون اسدی طوسی، بدون توجه به خوبی و بدی هر واقعه تنها روایتگر واقعیت است و زشت و زیبا را بی کم کاست می نماید و همچون رسانه های جمعی روایت گر رویدادها است.

بنابراین اگر رسانه ها به بیان بدی و زشتی ها می پردازند، وظیفه ذاتی خود یعنی بیان واقیعت را انجام می دهند و این عیب رسانه ها نیست بلکه عیب در جای دیگر است و به فرموده مولوی ˈ تو کژ باشی نه آیینه ˈ.

مهمترین همانندی آیینه و رسانه های جمعی در انتقاد صحیح است که شعر معروف نظامی که ˈ آیینه چون عیب تو بنمود راست - خود شکن آیینه شکستن خطا استˈ، بیانگر آن است و حضرت مولانا نیز در اشعار متعدد از جمله ˈ روی را پاک بشو، عیب بر آیینه منه ˈ بر این مضمون تاکید کرده است.

انحراف رسانه ها از راه راست و در غلتیدن آنها در مسیر ناصحیح را می توان به زنگار گرفتن آیینه در ادبیات فارسی همانند کرد که موجب در غلتیدن رسانه ها در مسیرهای غلط تعصب، کوته بینی و انحراف از وظایف ذاتی آنها شده و به قول شیخ اجل فاقد شرط لازم برای حقیقت نمایی می شوند چرا که باید ˈ بر آیینه زنگار نباشدˈ.

این شاعر بلند آوازه با سرودن بیت ˈ سعدی، حجاب نیست تو آیینه پاک دار- زنگار خورده چون بنماید جمال دوستˈ بار دیگر بر این حقیقت تاکید کرده است ، بنابراین صاحبان و دست اندرکاران رسانه ها باید به این حقیقت توجه کرده و از زنگار گرفتن آیینه رسانه خود جلوگیری کنند.

رسانه ها در صورت در غلتیدن به مسیرهای انحرافی ویژگی حقیقت گویی خود را از دست می دهند و چون آیینه زنگار گرفته نمی توانند انعکاس دهنده واقعیت باشند چرا که سعدی فرموده ˈکه ننماید آیینه تیره، رویˈ.

مولانا نیز در این مصرع که ˈ بنماید چو که بر آیینه زنگی نبودˈ بر اهمیت این نکته تاکید کرده و می توان از آن نتیجه گرفت که رسانه ها باید به این موضوع بسیار اهمیت داده و با خود مراقبتی از در افتادن در چاله های انحرافی بپرهیزند.

مولوی با سرودن این مصرع که ˈ از دم و دمدمه آیینه دل تیره شودˈ برخی چالشها را یادآوری کرده وکسانی که رسانه های خود را آیینه تمام نمای جامعه می دانند باید به این نکته توجه خاص داشته باشند که در صورت انحراف از مسیر درست اطلاع رسانی، سیاسی کاری و جناح گرایی صرف، کارکرد اصلی خود را از دست می دهند و آنان باید همواره این شعر مولوی که فرمود : ˈآیینه ات دانی چرا غماز نیست - زانکه زنگار از رخش ممتاز نیستˈ را مد نظر داشته باشند .

صاحب کتاب بزرگ و گرانقدر مثنوی با سرودن این شعر که ˈ مؤمنان آیینهٔ همدیگرند - این خبر، می از پیمبر آورندˈ نقد منصفانه و اصلاحی را به بهترین شکل ممکن بیان فرموده و راه را به صاحبان رسانه ها و همه ناقدان نشان داده و از آنان خواسته از به جای عیب جویی بیهوده، رفع نواقص را خواهان باشند و راه حل مشکلات را ارائه کنند.

آن عارف وارسته در این شعر که ˈچون که مؤمن آیینه مؤمن بود- روی او زآلودگی ایمن بودˈ باردیگر این مهم را یادآور شده و شاید بر این نکته نیز تاکید کرده که مسوولان و مردم هم باید نقد پذیر باشند و اگر عیب آنان نمایان شد، آن را اصلاح کنند.

سعدی شیرین سخن در جای دیگری برصلاحیت استفاده از آیینه تاکید کرده و آنچه اکنون صلاحیت حرفه ای گفته می شود را یادآور شده و فرموده است ˈ... آیینه ای بدین خوبی- حیف باشد به دست بی بصری ˈ .

حضرت مولانا نیز در این بیت که فرموده ˈرو تو زنگار از رخ خود پاک کن - بعد از آن، آن نور را ادراک کنˈ بر این مطلب بسیار مهم تاکید ورزیده است .

عطار نیز با سرودن این شعر ˈچه سود آید ازین آیینه داری- که پیش چشم کور آیینه داریˈ بر مخاطب شناسی دست اندرکاران رسانه ها تاکید کرده است.

دست اندرکاران مطبوعات و خبرنگاران از جمله رهبران فکری جامعه اند و باید این مطلب را همییشه مد نظر قرار داشته و به گفته صائب تبریزی که ˈ چشم خواب آلودگان در انتظار منزل است- دیده بیدار دل، آیینه دار منزل استˈ راه را به درستی و با هوشیاری به مردم نشان دهند و لحظه ای از این وظیفه خطیر غفلت نکنند؛باشد که چنین باد.