تکاپوی آمریکا برای حضور در قاره سیاه

نشست سه روزه آمریکا- آفریقا با حضور سران 50 کشور آفریقایی از سیزدهم تا پانزدهم مردادماه در واشنگتن برگزار می شود.

روزنامه «الاهرام» مصر سیزدهم مرداد نوشت: چالش های اقتصادی و مسائل امنیتی از برجسته ترین اموری است که در این نشست میان رهبران آفریقایی و همتای آمریکایی آنان بررسی خواهد شد.

به نوشته روزنامه الاهرام، واشنگتن به برگزاری این نشست و موفقیت آن اهمیت ویژه ای می دهد تا بر این مساله تاکید کند می خواهد در تحقق خواسته های قاره سیاه همکاری و مشارکت داشته باشد و از این راه حضور کارآمد و تاثیرگذار خود را در این قاره تضمین کند.

رادیو صدای آمریکا نهم مردادماه گزارش کرد: مسائل مربوط به تجارت و سرمایه گذاری بخش مهمی از نشست «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، با رهبران آفریقایی را تشکیل می دهد.

با آنکه پیش از این گفته شده بود سران 50 کشور آفریقایی در این نشست شرکت می کنند، روسای جمهوری بعضی کشورها از جمله سیرالئون و لیبریا از لغو سفر خود به دلیل گرفتاری های همپیوند با شیوع ویروس بیماری «ابولا» خبر داده اند.

** تلاش آمریکا برای رویارویی با نفوذ فزاینده چین در آفریقا

بانک جهانی به تازگی گزارشی منتشر کرد که بر پایه آن، سال 1393 خورشیدی یکی از مهمترین سال ها از نظر اقتصادی برای جهان خواهد بود و احتمال تبدیل شدن چین به نخستین اقتصاد جهان وجود دارد.

این در حالی است که همزمان با انتشار این گزارش، تارنمای شبکه روسی «راشاتودی» نوشت: از سال 1251 خورشیدی تاکنون ایالات متحده آمریکا به عنوان اقتصاد نخست جهان شناخته می شود. با این همه، بانک جهانی احتمال داده است رده بندی های اقتصادی طی سال جاری تغییر کند و چین به صدر جدول برود.

گرچه آمریکا طی سال های پیش قدرت برتر اقتصادی بود، اما چین از زمان بروز بحران مالی در سال 1387 خورشیدی و پس از درگیر شدن آمریکا در این بحران، یک چهارم رشد اقتصادی جهان را بر عهده گرفت.

دی ماه 1392 و همزمان با آغاز سال جاری میلادی، صندوق بین المللی پول اعلام کرد اقتصاد چین از سال 1390 خورشیدی (2011 میلادی) تاکنون نزدیک 24 درصد رشد داشته و رشد اقتصاد آمریکا طی همین مدت فقط 7.6 درصد (هفت و 6 دهم درصد) بوده است.

به گزارش پانزدهم اردیبهشت خبرگزاری انگلیسی «رویترز»، چین طی سال های گذشته اصلاح های عمده ای به ویژه در زمینه برداشتن کنترل دولتی بر نرخ بهره بانک ها انجام داده است. از نظر کارشناسان اقتصادی، روند کنونی تاییدکننده رشد اقتصادی پکن و ادامه اصلاح های مورد نظر خواهد بود؛ به گونه ای که پیش بینی می شود پکن طی سال های آینده از واشنگتن نیز پیشی گیرد.

از نظر کارشناسان بین المللی، اقتصاد چین مشکل آمریکا در عرصه اقتصادی را «دوچندان» کرده است و اگر همین روال را طی کند، به زودی واشنگتن را پشت سر می گذارد.

حتی تارنمای آمریکایی «امریکن دریم» هم شانزدهم اردیبهشت نوشت: چین در حال پشت سر گذاشتن آمریکا و تبدیل شدن به بزرگ ترین اقتصاد جهان است. برخی کارشناسان پیش بینی کرده اند تا اواسط قرن کنونی، اقتصاد چین سه برابر بزرگ تر از اقتصاد آمریکا خواهد شد و جالب اینکه بیشتر مردم آمریکا هنوز نمی دانند چه بر سر کشورشان آمده است.

چند دهه پیش شرکت های بزرگ در آمریکا با این راهبرد حرکت می کردند که اگر از شرکت های خارجی کالاهای بیشتری بخرند ارزان تر تمام می شود که این به سود مردم آمریکا است؛ اما مقام های بلندپایه کاخ سفید به فکر این نبودند که اقتصاد پکن در راه توسعه به سرعت رو به جلو حرکت می کند و اقدام های آمریکا شکوفایی مالی چین را به دنبال دارد.

در کنار رشد روزافزون چین، رشد اقتصادی آمریکا کاهش و نرخ بیکاری آن افزایش یافت.

پکن از 2 دهه پیش روند تبدیل شدن به قدرت اقتصادی را آغاز کرد و حتی زمانی که بیشتر کشورهای جهان با بحران اقتصادی روبرو شدند، به رشد خود ادامه داد.

به نوشته دوازدهم مرداد خبرگزاری فرانسه، چین از پنج سال پیش تاکنون به مهم ترین شریک تجاری آفریقا تبدیل و جایگزین آمریکا شده است. پکن با آفریقا تجارتی به ارزش 200 میلیارد دلار دارد که 2 برابر ارزش داد و ستد واشنگتن با این قاره به شمار می آید.

این خبرگزاری با اشاره به دیدار اوباما با رهبران آفریقایی «به منظور رویارویی با نفوذ فزاینده چین در قاره سیاه» تاکید کرد «آمریکا در تلاش است با اتخاذ روش ها و تدابیری عقب ماندگی خود از چین را جبران کند».

در این پیوند، «آلکس وینس» از اندیشکده «چتم هاوس» انگلیس، دوازدهم مرداد ماه به خبرگزاری فرانسه گفت: دولت اوباما با فشار شدیدی از سوی بخش اقتصادی روبرو است تا سیاست های خود را در مورد تجارت با آفریقا تغییر دهد. نشست آمریکا و آفریقا بیشتر پاسخی به این وضعیت است.

به باور «رنه کوآسی» مسوول امور اقتصادی در اتحادیه آفریقا، این قاره اکنون به عرصه چشم و همچشمی اروپا، آمریکا و چین تبدیل شده است.

«کریستوفر وود» از موسسه امور بین الملل در آفریقای جنوبی هم به خبرگزاری فرانسه گفت: طرح های تاسیسات زیربنایی عمده چین (در آفریقا) تلاش های آمریکا را به کلی از بین می برد. به نظر من اکنون تلاش های فراوان آمریکا برای بازگشت به موقعیت پیش را شاهدیم.

با توجه به اینکه آمریکا بسیاری از بازارهای خود در اروپا را از دست داده است تلاش می کند برای جبران این مساله بازارهای آفریقا را به دست آورد.

در این پیوند، روزنامه الاهرام سیزدهم مرداد نوشت: با توجه به اینکه بازارهای سنتی آمریکا در اروپا با موانعی روبرو هستند این کشور می تواند از بازار کشورهای آفریقایی استفاده کند و محصولات خود را بفروشد.

به نوشته این روزنامه، آمریکا تلاش می کند با نفوذ چین در قاره آفریقا به رویارویی بپردازد اما چین حتی در مواردی مانند فروش اسلحه و قطعه های هواپیما به آفریقا گوی سبقت را از آمریکا ربوده است؛ در حالی که این کشور در این صنایع دست برتر را دارد.

** چین پیروز رقابت اقتصادی در آفریقا

نخستین حوزه ای که می توان از روابط آن با چین سخن گفت، آفریقا است.

به گزارش پانزدهم اردیبهشت «مرکز مطالعات ایران- اوراسیا»، پارسال حجم مبادلات چین با کشورهای آفریقایی به 200 میلیارد دلار رسید؛ این موضوع موجب شد چین به نخستین شریک تجاری قاره آفریقا تبدیل شود اما پکن به این رقم قانع نیست و قصد افزایش آن را دارد.

در همین زمینه «لی که چیانگ» نخست وزیر چین، از چهاردهم اردیبهشت با سفر به قاره آفریقا برای افزایش سطح مبادلات کشورش با این منطقه گام هایی برداشت.

در سال 1388 خورشیدی بیش از دو هزار و 500 شرکت چینی در آفریقا فعالیت می کردند و هر سال این شمار به طور چشمگیری افزایش داشته است.

چینی ها این دیدگاه را دارند که ساکنان قاره آفریقا به سبب فقر مالی نسبت به شهروندان دیگر قاره ها قدرت خرید پایین تری دارند. بنابراین آنان تلاش کردند کالاهای ارزان را به بازارهای آفریقایی وارد کنند.

این مساله سبب شد کشورهای غربی قدرت چشم و هم چشمی با چین را در این قاره از دست بدهند.

در این پیوند، تارنمای «مرکز مطالعات الجزیره» قطر یازدهم اردیبهشت در مقاله ای به قلم «شیخ بای الحبیب» پژوهشگر موریتانیایی، نوشت: ورود کالاهای چینی به بازارهای آفریقا گله مندی شرکت های بزرگ کشورهای غربی را به همراه داشته زیرا آنها قدرت رقابت خود با شرکت های چینی را از دست داده اند.

برخی تحلیلگران پیش بینی می کنند طلوع چین در قاره آفریقا به منزله غروب کشورهای غربی است.

همچنین روزنامه «الشرق الاوسط» عربستان بیست و یکم اردیبهشت همزمان با سفر نخست وزیر چین به قاره آفریقا نوشت: اتحادیه اروپا و ایالات متحده با دیده تردید به نفوذ روزافزون چین در قاره آفریقا می نگرند. همچنین چین از سوی کشورهای غربی متهم شده تشنه مواد خام آفریقا است و با وجود فعالیت بیش از 2500 شرکت چینی در کشورهای آفریقایی، حقوق بشر و حقوق کارگری را نادیده می گیرد.

** استفاده از انرژی و منابع طبیعی قاره سیاه در سایه ثبات و امنیت

یکی دیگر از برجسته ترین اهداف آمریکا از همکاری با کشورهای آفریقایی تامین انرژی مصرفی مورد نیاز خود و در دست گرفتن نبض انرژی جهان است.

در این پیوند، روزنامه الاهرام سیزدهم مرداد نوشت: آمریکا از راهبرد همکاری با کشورهای آفریقایی چندین هدف را دنبال می کند که یکی از آنها تامین نیازهای نفتی است.

به نوشته این روزنامه، آمریکا روزانه 12 میلیون بشکه نفت مصرف می کند و این رقم به تازگی به 19 میلیون بشکه رسیده است. این در حالی است که آمریکا فقط 53 درصد از نیاز خود به نفت را در داخل تولید می کند و باید بقیه را وارد کند.

آفریقا مهمترین قاره ای است که می تواند در این زمینه با آمریکا همکاری کند زیرا 12 درصد نفت جهان را تولید می کند و بیش از 20کشور آفریقایی صادرکننده نفت هستند که می توانند به بزرگ ترین شریک بازرگانی آمریکا تبدیل شوند.

تارنمای «البوابه نیوز» مصر سیزدهم مردادماه نوشت: آمریکا 17 درصد نیازهای نفتی خود را از آفریقا تامین می کند. از این رو، هدف از نشست آمریکا- آفریقا تقویت همکاری راهبردی، امنیتی و حفط منافع اقتصادی آمریکا در برابر نفوذ گسترده چین در آفریقا و تامین نیازهای نفتی واشنگتن است.

با توجه به اینکه دستیابی به اهداف اقتصادی در گرو ثبات و امنیت است، برخی تحلیلگران بر این باورند که برپایی نشست آفریقا– آمریکا فرصتی برای کشورهای قاره سیاه و واشنگتن است تا راه های رفع تنش ها و تحقق ثبات در قاره سیاه را بررسی کنند.

آمریکا برای اینکه اهداف اقتصادی خود در قاره سیاه را پیش برد باید از امنیت سرمایه گذاری در این قاره اطمینان داشته باشد. بنابراین دور از ذهن نیست که در نشست واشنگتن مساله امنیت کشورهای آفریقایی هم بررسی شود.

در این پیوند، تارنمای «اخبار» مصر یازدهم مرداد گزارش کرد: در نشست کشورهای آفریقایی و آمریکا در واشنگتن به مساله امنیت و ثبات قاره سیاه نیز پرداخته خواهد شد.

بر پایه این گزارش، پس از افزایش تنش ها در بسیاری از کشورهای آفریقایی و تداوم درگیری هایی در کشورهایی مانند سومالی و جمهوری دموکراتیک کنگو بررسی این مساله از اهمیت بالایی برخوردار است.

همچنین بسیاری از کشورهای آفریقایی با شبه نظامیان تندرو و رخدادهای تروریستی دست و پنجه نرم می کنند. بنابراین بسیاری از رهبران این قاره می خواهند از فرصت به وجود آمده برای پرداختن به این مساله استفاده کنند.

به نوشته سیزدهم مرداد روزنامه «وال استریت ژورنال» آمریکا، «پائول بیا» رییس جمهوری کامرون، گفته است در مورد گروه تروریستی «بوکوحرام» و فعالیت های این گروه با مقام های آمریکا و دیگر کشورها در حاشیه این نشست رایزنی خواهد کرد.

گروه تکفیری بوکوحرام که یک دهه پیش در شمال نیجریه تشکیل شد، در کامرون نیز به اقدام های تروریستی دست می زند.

به هر روی، روشن است با توجه به اینکه فرصت های بسیاری برای رشد اقتصادی آمریکا در قاره سیاه وجود دارد واشنگتن تلاش می کند با سرمایه گذاری تجاری جای پای خود را در این کشورها محکم تر کرده و بر سر راه پیشرفت رقبای خود موانعی به وجود آورد.

البته گاهی سرمایه گذاری های کاخ سفید در قاره سیاه رنگ و بوی نظامی به خود می گیرد و فعالیت گروه های تروریستی- تکفیری که با پشتیبانی های آموزشی و مالی واشنگتن جان گرفته اند، دستاویزی می شود برای حضور سربازان آمریکایی یا فروش تسلیحات به کشورهای آفریقایی با شعار نخ نمای «مبارزه با تروریسم»؛ امری که باز هم منافع آمریکا را تامین می کند.

از اصغر یوسفی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهشم**9278**1961**1358