واشنگتن در برابر چالش غول های شرقی در آمریکای لاتین

رخدادهای روزهای گذشته، نشانگر پویاتر شدن دیپلماسی مسکو و پکن برای گسترش تعاملات با کشورهای منطقه آمریکای لاتین است.

به باور تحلیلگران، شرکت در نشست سران گروه «بریکس» که از پنج قدرت نوظهور نظام بین الملل یعنی روسیه، چین، برزیل، هند و آفریقای جنوبی تشکیل شده است، بهترین فرصت برای رهبران مسکو و پکن بود تا رایزنی های دیپلماتیک خود در منطقه آمریکای لاتین را به پیش برند.

به عبارتی، نشست دوروزه بریکس در برزیل (24 و 25 تیرماه)، افزون بر دستاوردی چون پایه ریزی «بانک توسعه» و حرکت به سمت رهایی از قید و بندهای نظام مالی زیر هدایت قدرت های غربی، با تور دیپلماتیک چند روزه رییسان جمهوری چین و روسیه در آمریکای لاتین همراه شد.

در این پیوند، «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه، در روزهای منتهی به نشست سران گروه بریکس، به کوبا، نیکاراگویه و آرژانتین سفر کرد و پس از پایان نشست نیز کشورهای آرژانتین، ونزوئلا و کوبا میزبان «شی جین پینگ» رییس جمهوری چین بودند.

** روسیه و اهداف چندگانه در آمریکای لاتین

توافق مقام های روسیه و کوبا برای آغاز به کار دوباره ایستگاه مراقبت یا همان پایگاه شنود «لوردس» در خاک کوبا یکی از مهمترین دستاوردهای پوتین در تور دیپلماتیک آمریکای لاتین بود.

به نوشته روزنامه روسی «کمرسانت» در بیستم تیرماه، فعالیت این پایگاه که در خاک کوبا و در 160 کیلومتری سواحل آمریکا قرار گرفته است در سال 2002 و به دستور پوتین پایان یافت تا افزون بر کاهش هزینه های نظامی- امنیتی روسیه، نشانه ای از حسن نیت مسکو در فرایند بهبود روابط با واشنگتن باشد.

در این ارتباط، تحلیلگران آغاز به کار دوباره لوردس را نمادی از رویکردهای تازه سیاسی- امنیتی روسیه در هماوردی با آمریکا و دیگر کشورهای غربی قلمداد می کنند؛ هماوردی که فصل تازه آن از اوج گیری ناآرامی ها در سوریه گشایش یافت و تا رویارویی آشکار در بحران اوکراین پیش رفت.

در شرایطی که کشورهای غربی و به ویژه آمریکا آشکارا به دنبال عقب راندن روسیه از حوزه های نفوذ سنتی این کشور و عضویت برخی کشورهای همسود (با روسیه) در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) هستند، مسکو نیز برنامه ای مشابه را در قلمرو یا به عبارتی حیاط خلوت پیشین آمریکا پیگیری می کند.

به عبارتی، در پی تقابل غرب و روسیه بر سر بحران اوکراین و بهره جویی اروپا و آمریکا از اهرم هایی چون فشارهای سیاسی و تحریم های اقتصادی، مقام های مسکو نیز مسیر یارکشی و ائتلاف سازی در آمریکای لاتین را می پیمایند.

در کنار ائتلاف سنتی کوبا و روسیه، کشورهایی چون ونزوئلا و بولیوی نیز در سال های گذشته به جمع دوستان مسکو در آمریکای لاتین پیوسته اند و تنگاتنگ ترین روابط نظامی بین کشورهای یاد شده با روسیه (برگزاری رزمایش های مشترک، آموزش نظامی و فروش جنگ افزار) در جریان بوده است.

خبرگزاری روسی «ریانووستی»، بیست و یکم اسفندماه سال گذشته از برنامه این کشور برای دستیابی به تجارت سالانه 50 میلیارد دلاری جنگ افزار تا سال 2020 میلادی خبر داد که بخش قابل توجهی از این جنگ افزارها به مقصد کشورهای آمریکای لاتین سرازیر خواهد شد.

در کنار رایزنی های پوتین در آمریکای لاتین که با هدف گسترش همکاری های نظامی و امنیتی صورت گرفت، توافق چند روز گذشته با مقام های آرژانتین به عنوان اصلی ترین شریک راهبردی روسیه در منطقه از اهمیت بسیاری برخوردار است.

پوتین در بوینوس آیرس –پایتخت آرژانتین- با رییس جمهوری این کشور در زمینه همکاری های هسته ای گفت و گو کرد و قرار شد، سرمایه گذاری فنی و مالی روسیه در طرح های هسته ای آرژانتین گسترش یابد.

همچنین، به گزارش بیست و چهارم تیرماه تارنمای تخصصی انرژی «اویل پرایس» (Oil Price)، یکی از مهمترین اهداف پوتین در منطقه، پیشبرد دیپلماسی انرژی است.

بر پایه این گزارش، رییس جمهوری روسیه می کوشد در فرایند توسعه همکاری های همه جانبه با کشورهای منطقه، بندرها و پایانه هایی برای صادرات نفت و گاز خود به بازارهای دوردست و خارج از دسترس روسیه بیابد و بازار فروش تولیدات انرژی خود را به آمریکای لاتین گسترش دهد.

** چین و اولویت کسب منافع اقتصادی در منطقه

همچنان که گفته شد، روس ها به جز اهداف سیاسی و امنیتی، به دنبال دستیابی به منافع اقتصادی در آمریکای لاتین هستند.

این در حالی است که روسیه در مسیر دستیابی به منافع بیشینه اقتصادی، افزون بر رقیب سنتی قدرتمند یعنی آمریکا، رقیبی تازه نفس و پرتوان چون چین را در کنار خود می بیند.

با توجه به توان بالای اقتصادی چین، روس ها از ابزارهای چندانی در این رقابت برخوردار نیستند و به نظر می رسد جز در حوزه انرژی و فروش جنگ افزار، حرفی برای گفتن ندارند.

در برابر، چین با توان بالای سرمایه گذاری به یکی از مهمترین شریکان تجاری کشورهای منطقه تبدیل شده و در حال گسترش سرمایه گذاری در اقتصادهای رو به رشد منطقه است.

ایجاد «بنیاد مالی توسعه آمریکای لاتین» از سوی چینی ها با سرمایه 35 میلیارد دلاری، گوشه ای از توان اقتصادی چین برای گسترش همکاری های مالی و تجاری با کشورهای منطقه را به تصویر می کشد.

در این پیوند، خبرگزاری «یورونیوز» بیست و هشتم تیرماه خبر داد، «کریستینا فرناندز» رییس جمهوری آرژانتین، توافقنامه ای را با همتای چینی خود به امضا رسانده که بر پایه آن، پکن هفت و نیم میلیارد دلار وام و تسهیلات مالی در اختیار مقام های بوینوس آیرس قرار می دهد.

پکن در سال های پیشین به طور چشمگیری سرمایه گذاری های خود در دیگر کشورهای آمریکای لاتین را نیز افزایش داده است.

این سرمایه گذاری ها فقط در سال گذشته میلادی بیش از 90 میلیارد دلار برآورد شده است.

افزون بر آنچه گفته شد، چین در سال های گذشته یکی از مهمترین شریکان تجاری کشورهای آمریکای لاتین بوده است.

به گزارش سی و یکم تیرماه خبرگزاری جمهوری اسلامی، داد و ستد چینی ها با آمریکای لاتین در سال های گذشته به طور چشمگیری افزایش یافته و به بیش از 261 میلیارد و 600 میلیون دلار در سال 2013 رسیده است.

چین اکنون دومین شریک تجاری بسیاری از کشورهای این منطقه از جمله آرژانتین و کوبا است.

چین همچنین از سال 2009 میلادی توانست به بزرگترین شریک تجاری برزیل تبدیل شود.

یکی دیگر از زمینه های همکاری چین با کشورهای آمریکای لاتین و به ویژه ونزوئلا، همکاری در زمینه اقتصاد انرژی است.

چین در کنار سرمایه گذاری های مهم در زیرساخت های اقتصادی ونزوئلا، از بزرگترین خریدار نفت این کشور به شمار می رود.

در سفر هفته گذشته شی به کاراکاس –پایتخت ونزوئلا- قراردادهایی در زمینه استخراج نفت و دیگر معادن این کشور نیز به امضا رسید تا سطح همکاری های اقتصادی دوجانبه بیش از پیش افزایش یابد.

البته چینی ها نیز همچون روس ها به دنبال اهدافی چندگانه در آمریکای لاتین هستند.

به گزارش سی ام تیرماه تارنمای وزارت دفاع چین، مسوولان بلندپایه دفاعی چین و هشت کشور آمریکای مرکزی و جنوبی (آرژانتین، بولیوی، کلمبیا، کوبا، اکوادور، مکزیک، اروگوئه و ونزوئلا) از روز دوشنبه هفته گذشته در پکن گردهم آمده اند تا راهکارهای گسترش همکاری های نظامی و تقویت پیوندهای دفاعی مشترک را مورد بررسی قرار دهند.

** جمع بندی

با توجه به آنچه گفته شد، چین و روسیه برنامه هایی دراز مدت و گسترده را برای افزایش همکاری با کشورهای آمریکای لاتین دنبال می کنند.

هر چند 2 قدرت بزرگ شرقی حتی در برخی از حوزه ها یکدیگر را رقیب می انگارند، اما به نظر می رسد نوعی تقسیم کار نانوشته در زمینه بهره مندی از منافع گسترش روابط با کشورهای منطقه از سوی چین و روسیه مورد قبول قرار گرفته است.

و اما در نقطه مقابل، آمریکا خود را در برابر رقیبان شرقی درگیر یک «بازی با حاصل جمع جبری منفی» می بیند.

به عبارتی، افزایش نقش و وزن روسیه و چین در کشورهای آمریکای لاتین به معنای عقب نشستن آمریکا در حوزه نفوذ سنتی خود است.

با توجه به آنچه گفته شد، در کنار منافع و مزایای سرشار و چندگانه همگرایی با کشورهای آمریکای لاتین برای روسیه و چین، پویش موثر این کشورها در منطقه، در چارچوب رقابت های راهبردی آمریکا و رقیبان شرقی نیز قابل بررسی است.

گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهشم**9279**1358