تغییرات مدیریتی در یک بنگاه بزرگ نشر/ پولی شدن شابک و اعتراض ناشران/ حواشی «اشتباه فنی» در انتشار «دوازدهم»

خبرگزاری مهر - گروه فرهنگ و ادب: مرور اخبار مهم حوزه فرهنگ و ادب را در هفته‌ای که گذشت با نگاهی به تغییر مدیرعامل یکی از بزرگترین بنگاه‌های نشر کشور آغاز می‌کنیم. در روزهای گذشته مدیرعامل انتشارات علمی، فرهنگی و ترکیب هیئت مدیره آن تغییر کرد. بر این اساس مسعود کوثری جایگزین علی زارعی نجفدری در جایگاه مدیرعامل این موسسه انتشاراتی شده است.

کوثری درباره مکانیزم انتصابش به عنوان مدیرعامل این موسسه انتشاراتی گفت: طبق اساسنامه انتشارات علمی، فرهنگی، درگذشته سه سهم از موسسه متعلق به سازمان تامین اجتماعی و دو سهم از آن نیز متعلق به وزارت علوم بوده که در واگذاری انجام شده اخیر، دو سهم وزارت علوم نیز به سازمان تامین اجتماعی واگذار شد. بر اساس روال سه عضو جدید هیئت مدیره که از سوی صاحب 51 درصد سهام انتخاب شده بودند، یعنی امیر‌ خوراکیان، احمدرضا درویش و بنده، فردی را از میان خود به عنوان مدیرعامل انتخاب می‌کنند که این انتخاب در این نوبت و با رای دوستان منجر به مدیرعاملی بنده شد.

در همین حال علی زارعی نجفدری مدیرعامل سابق این موسسه انتشاراتی ضمن اظهار بی‌اطلاعی از برکناری خود از این مسئولیت، از عملکرد خود در دوره مدیرت 9 ساله‌اش بر این بنگاه بزرگ نشر کشور، دفاع کرد.

به گفته او، «در این مدت انتشاراتی علمی، فرهنگی بیش از 1543 عنوان کتاب منتشر کرده‌ در حالی که در طول 52 سال قبل از آن مجموعاً 3500 عنوان کتاب منتشر شده بود. همچنین در سال 85 زمانی که این مسئولیت را تحویل گرفته، انتشارات علمی، فرهنگی تنها 5 مجموعه علمی و تخصصی داشت و امروز این تعداد به 15 مجموعه رسیده است. همچنین بر اساس گزاش حسابرسی سازمان تامین اجتماعی، سود عملیاتی این موسسه انتشاراتی در سال 92 با افزایش 10 برابری یعنی 1000 درصد افزایش سود، رو به رو شده  و سود خالص آن هم نسبت به سال 91 حدود 51 برابر بیشتر شده است. همچنین فروش کتاب‌های علمی، فرهنگی در این مدت از رشدی 106 درصدی برخوردار بوده و در عین حال هزینه‌های جاری این موسسه هم در همین مدت 45 درصد افزایش داشته است. سود خالص موسسه هم در سال 92 حدود 3 میلیارد و 800 میلیون تومان بوده است.»

خبر دیگر از حوزه نشر اینکه، در هفته‌ای که گذشته مجمع عمومی شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان تهران و انتخابات برای تعیین هیئت مدیره جدید برگزار و هیئت مدیره قبلی برای 3 سال دیگر در مسئولیت خود ابقا شد.

این مجمع عمومی با حضور حدود 180 نفر از اعضای شرکت تعاونی و در سالن اجتماعات آن برگزار شد و پس از قرائت گزارش هیئت مدیره از سوی محمدمهدی داوودی‌پور رئیس هیئت مدیره شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان تهران و نیز گزارش بازرسان از سوی صادق سمیعی بازرس شرکت تعاونی، انتخابات برای تعیین هیئت مدیره جدید این شرکت تعاونی برگزار شد.

در پایان این انتخابات  و از بین 9 نامزدی که ثبت نام خود را قطعی کرده بودند، محمدمهدی داوودی‌پور، ارشد عین‌الهی، محمدفواد صبوری، محمدعلی مرعشی و ناصر بخشی، با کسب بیشترین آرا، به عنوان اعضای جدید هیئت مدیره انتخاب شدند. این ترکیب در واقع همان اعضای سابق هیئت مدیره است و به این ترتیب هیئت مدیره شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان تهران به مدت 3 سال دیگر در سمت خود ابقا شد.

در ادامه انتخابات برای تعیین بازرسین شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان برگزار شد و محمود آموزگار و سیدعباس حسینی‌نیک به عنوان بازرسین اصلی و محمود آخوندی به عنوان بازرس علی‌البدل انتخابات شدند.

شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان تهران فعالیت خود را از سال 1353 و با سرمایه اولیه 612 هزار تومان آغاز کرد و گرچه در چند سال اخیر با یک بحران جدی در امر تامین کاغذ رو به رو شد، همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

اما بشنوید از آخرین تلاش‌ها برای اجرای قانون معافیت مالیاتی برای ناشران و کتابفروشان. آنگونه که همایون امیرزاده رئیس کارگروه مربوط به معافیت مالیاتی ناشران و کتابفروشان در وزارت ارشاد خبر داده، در نتیجه جلسات مستمری که در دو هفته گذشته بین مسئولان ذیربط در این وزارتخانه و سازمان امور مالیاتی برگزار شده، دیدگاه‌های دو طرف به همدیگر بسیار نزدیک شده است.

به موازات این جلسات هم، نشستی در کمیسیون اقتصادی دولت با حضور وزیر اقتصاد و امور دارایی برگزار شده که در این جلسه هم موضوع معافیت مالیاتی ناشران و کتابفروشان مورد بحث و بررسی قرار گرفت و با نگاه مثبت کمیسیون، ماده 12 آئین‌نامه اجرایی قانون مالیات‌های مستقیم اصلاح شد. تا پیش از اصلاح این ماده قانونی، رسته‌های هنری و سینمایی مشمول معافیت مالیاتی می‌شدند اما بر اساس اصلاح صورت گرفته، از این پس فعالیت‌های فرهنگی ناشران هم از پرداخت مالیات معاف خواهد بود، به علاوه آن دسته از ناشرانی که نتوانسته‌اند قَبل از قانون برنامه پنجم (از سال 1382 تا سال 1390) از معافیت مالیاتی موضوع بند «ل» ماده 139 قانون مالیات‌های مستقیم بهره‌مند شوند، با این مصوبه می‌توانند از معافیت سال‌های گذشته بهره‌مند شوند و مبالغی که در این مدت بابت مالیات از آنها اخذ شده، با پیگیری‌های کتبی از وزارت اقتصاد، آنها را بازپس گیرند.

خبر مهم دیگری که در هفته گذشته توجه ناشران را به خود جلب کرد، پولی شدن شابک بود. در پی اظهارات مدیرعامل خانه کتاب مبنی بر اسن مسئله (پولی شدن شابک)، نادر قدیانی رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به این مسئله واکنش نشان داد و به آن اعتراض کرد.

به گفته وی، «به نظر می‌رسد موسسه خانه کتاب بدون مشورت با معاونت فرهنگی و یه طرفه تصمیم گیری کرده است، نهادهای دولتی نمی‌توانند برای شابک قیمت گذاری داشته باشند و صحبت از پولی شدن آن کنند، خانه کتاب عملا یک موسسه شبه دولتی است و درآمد و بودجه دولتی دارد، اما باید اعلام کنیم که در شرایط حاضر ناشران قادر به پرداخت وجه برای شابک نیستند. پیش از اعلام چنین موضوعی باید با تشکل‌های نشر مشورت می‌شد و سپس موضوعی سنجیده اطلاع رسانی می‌گردید، مسئولان باید برای این موضوع پولی شدن شابک با نمایندگان تشکل‌های نشر و حتی ناشران جلساتی را برگزار کنند و پس از آن مشخص شود که این مهم به چه شکل اجرایی خواهد شد. خانه کتاب دلایل فروش شابک را بیان کند و در ادامه نظرات ناشران را در نشست‌ها جویا شود و پس از آن موضوعی را به شکل عمومی اعلام دارند.»

این در حالی است که هفته گذشته، نجفعلی میرزایی مدیرعامل خانه کتاب اعلام کرده بود: «برای کاستن از مشکلات، امسال چند سرفصل را در دستور کار قرار داده‌ایم؛ اول اینکه «شابک» از حالت رایگان خارج خواهد شد و به فروش خواهد رسید و پولی می‌شود و ناشران باید «شابک» را از خانه کتاب خریداری کنند. مبالغی که از ناشران بابت صدور شابک برای کتاب‌هایشان دریافت خواهد شد، سیال و احتمالاً از 25 هزار تومان تا 50 هزار تومان خواهد بود. اختلاف این رقم‌ها هم به خاطر نوع کار ناشران مختلف است.»

خبر دیگری که توجه برخی از فعالان فرهنگی و نیز اهالی ادبیات را به خود جلب کرد، حواشی مربوط به انتشار رمانی درباره امام زمان (عج) بود. در حالی که ابهامات پیرامون انتشار کتاب «دوازدهم» پس از انتشار اطلاعیه ناشر آن «عصر داستان» همچنان ادامه دارد، خبرها حاکی از این است که مسئولان دست اندرکار انتشار این رمان از مصاحبه با رسانه‌ها منع شده‌اند.

جنجال پیرامون این رمان در وهله نخست با حرف‌های درِ گوشی برخی رسانه‌ها در مورد مبلغ دستمزد بالای این نویسنده برای تالیف این کتاب شروع شد که از سوی موذنی، مولف کتاب، تکذیب شد اما بنیاد ادبیات داستانی حاضر به ارائه توضیحی در این زمینه نشد و در ادامه این شایعه منتشر شد که به دستور وزیر ارشاد و در پی درخواستی که برخی از اهالی رسانه از او داشته‌اند، این رمان برای صدور مجوز، مورد بازبینی قرار گرفته است.

اما ماجرا زمانی جدی‌تر شد که برخی از رسانه‌ها و نیز اشخاص نزدیک به یک انجمن ادبی سعی در القای شبهاتی در مورد پاره‌ای از بخش‌های این رمان داشتند. ماجرا از این قرار بود که در بخشی از داستان «دوازدهم» ما روایت روز شهادت امام حسن عسگری (ع) و ظهور امام زمان (عج) برای اقامه نماز میت بر پیکر پدر بزرگوارش را می‌خوانیم و در ادامه به شرح رفتارهای زشت جعفر کذاب با مادر امام زمان (عج) رو به رو می‌شویم که به اعتقاد برخی، الفاظ به کار رفته در این بخش از رمان به نوعی وهن و کوچک شمردن شخصیت مادر امام عصر (عج) بوده است.

از سوی دیگر رئیس اداره کتاب وزارت ارشاد در پی ایجاد این شبهات، اعلام کرده که نسخه‌ای از این کتاب که از سوی این اداره موفق به کسب مجوز نشر شده، با نسخه منتشرشده متفاوت است و در صورتی که نسخه منتشرشده به این اداره ارائه شده بود، هرگز موفق به کسب مجوز نشر نمی‌شد. این اظهار نظر در ادامه منجر به صدور بیانیه‌ای از سوی بنیاد ادبیات داستانی شد که طی آن تراکم فعالیت این بنیاد در زمان برگزاری نمایشگاه به عنوان عاملی ذکر شده که موجب انتشار نسخه ممیزی نشده رمان «دوازدهم» شده است.

حال چند سوال در اینجا مطرح می‌شود:

این کتاب که طبق اعلام مدیر دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی وزارت ارشاد، مجوز نهایی (اعلام وصول) را نگرفته، چرا و با چه مجوزی منتشر شده است؟ و آیا این تخلف آشکار، با انتشار اطلاعیه و عذرخواهی از مخاطبان، قابل توجیه است؟ مهمتر از همه اینکه چرا یک ناشر نیمه‌دولتی می‌تواند کتابی را به سادگی و بدون اعمال ممیزی‌های نهایی منتشر کند؟ از سوی دیگر اگر رمان «دوازدهم» در نمایشگاه کتاب تهران توزیع شده است - که به گواه برخی که این کتاب را در این نمایشگاه از این ناشر دریافت کرده‌اند، همینطور است - چگونه ناشر آن توانسته بدون دریافت اعلام وصول نسخه توزیع شد، آن را از تمامی فیلترهای نظارتی برای عرضه در نمایشگاه کتاب عبور دهد؟ این پرسش نیز باید پاسخ داده شود که حق معنوی صاحب این اثر که در پی بروز این «اشتباه فنی» از سوی ناشر، دچار آسیب شده طوری که برخی او را به هتک حرمت وابستگان ائمه اطهار (ع) متهم می‌کنند، در پی این بازتاب‌های رسانه‌ای، چگونه جبران می‌شود؟

در همین رابطه همایون امیرزاده رئیس هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران گفت: از زمانی که ممکن است تخلفی از سوی ناشر این صورت گرفته باشد تا زمان ارائه گزارش آن به هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران، پروسه‌ای باید طی شود و ما هم منتظر طی شدن این فرآیند هستیم. البته چنانچه گزارشی هم از دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی به هیئت نرسد، هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران این حق را برای خود محفوظ می‌داند که به موضوع ورود کند و چنانچه تخلفی صورت گرفته باشد، مطابق آئین‌نامه رسیدگی به تخلفات ناشران با آن برخورد کند.

وی ادامه داد: چنانچه تخلف در گستره جغرافیایی تهران صورت پذیرفته باشد، به هیئت بدوی که در اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران مستقر است، ارجاع می‌شود و چنانچه اعتراضی به رای صادره از سوی این هیئت توسط ناشر ارائه شود، در هیئت تجدید نظر به آن رسیدگی خواهد شد.

رئیس هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران که در معاونت فرهنگی وزارت ارشاد مستقر است، همچنین به این سوال که با توجه به اینکه ناشر کتاب «دوازدهم» وابسته به بنیاد شعر و ادبیات داستانی است گفت: رعایت عدالت درمورد تمامی ناشران یک مبنای پذیرفته شده است و نباید کسی صرفاً به دلیل وابستگی به معاونت امور فرهنگی یا دیگر مجموعه‌های مرتبط با وزارت ارشاد، در این موارد احساس مصونیت کند. از نظر هیئت رسیدگی به تخلفات ناشران، بین یک ناشر خصوصی و یک ناشر وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، هیچ تفاوتی وجود ندارد و ما در این زمینه، هیچ امتیازی برای هیچ ناشری قائل نخواهیم شد.

اما بشنوید از خبرها در خصوص تقویت احتمال برگزاری نمایشگاه کتاب در محل دائمی نمایشگاه‌های بین المللی تهران. آنگونه که امیرمسعود شهرام‌نیا رئیس دبیرخانه دائمی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفته، با منتفی شدن «شهر آفتاب» به عنوان یکی از گزینه‌های برگزاری این نمایشگاه، احتمال توافق وزارت ارشاد با وزارت نفت برای تغییر زمان برگزاری نمایشگاه نفت، گاز و پتروشیمی در سال 1394 و برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در محل دائمی نمایشگاه‌های بین المللی تهران قوت گرفته است.

وی گفت: در بین 3 گزینه‌ای که در یکی دو ماه قبل مطرح بوده است، دایره گزینه‌هایمان خیلی محدودتر شده است؛ با توجه به اینکه متراژ مورد نظر ما در پروژه شهر آفتاب برای دوره بیست و هشتم نمایشگاه کتاب تهران آماده نخواهد شد، این گزینه کاملاً منتفی شده است اگرچه شاید برای دوره‌های بعدتر نمایشگاه، آمادگی لازم در این مکان به وجود بیاید.

وی در مورد دو گزینه دیگر هم گفت: در مورد محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران، به دلیل تداخل زمانی با بیستمین نمایشگاه بین المللی نفت گاز، پالایش و پتروشیمی، ممکن است با تغییر زمان کوچکی، چند روز زودتر یا دیرتر، بتوانیم نمایشگاه کتاب تهران را در این محل برگزار کنیم و این در صورتی است که امکان جابجایی زمانی نمایشگاه نفت وجود نداشته باشد. بازگشت به مصلی هم به عنوان آخرین گزینه، همچنان مد نظر ما هست.

به گفته رییس دبیرخانه دایمی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، گزارش‌های کارشناسی مربوط به هر یک از این گزینه‌ها به صورت مدون به علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و سیدعباس صالحی معاون امور فرهنگی این وزارتخانه و رئیس نمایشگاه کتاب تهران تقدیم شده است و طی چند روز آینده و پس از بازخوردی که از وزیر نفت در خصوص زمان برگزاری نمایشگاه مهم نفت و پتروشیمی گرفت خواهد شد، تصمیم نهایی در خصوص مکان نمایشگاه اتخاذ و به صورت رسمی از طریق وزارت ارشاد، اعلام خواهد شد.

شهرام‌نیا اظهار امیدواری کرد با تشکیل دبیرخانه دایمی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و بازگشت نظم به این مجموعه، نمایشگاه بیست و هشتم کتاب تهران در مکانی در خور شان آن، با یک انضباط بیشتر و برنامه‌ریزی بهتر برگزار شود.