جنگ روانی رسانه ای در عراق

هم اکنون صدها شبکه تلویزیونی و ماهواره ای و نشریات و سایت های خبری از داخل و خارج عراق، هر روزه اخبار و گزارش هایی از تحولات این کشور را پخش و منتشر می کنند که بعضا از نظر محتوا درست در نقطه مقابل هم قرار دارند.

این درحالی است که داعش یک دامنه وسیع تبلیغاتی و جنگ روانی را بر روی شبکه های اجتماعی سازماندهی کرده است که بی شک بدون کمک شبکه های منطقه ای و بین المللی میسر نیست.

شبکه ها و عموما رسانه های مخالف حاکمیت و نظام عراق، به چند دسته تقسیم می شوند؛ اول رسانه های منطقه ای و دیگر رسانه های عراقی که یک گروه از آنان داخل عراق بر روی آنتن می روند و گروه دیگری که دفاتر مرکزی آنان در خارج از عراق و عمدتا در اردن و کشورهای حاشیه خلیج فارس مستقر است.

دسته دوم هم رسانه های غیر عراقی منطقه هستند که در جریان سازی علیه دولت و نظام عراق به صورت کاملا حرفه ای عمل می کنند.

الجزیره: این شبکه ماهواره ای متعلق به قطر از ابتدا در زمره رسانه های ضد دولت عراق محسوب می شد.

کمتر خبر و گزارشی ازعراق، به جز فعالیت های القاعده و داعش در آن جا دارد. این شبکه که اخیرا به دلیل اختلافات قطر با عربستان، با دستگاه سعودی زاویه پیدا کرده، در عین حال به صورت حرفه ای تری در جریان سازی ها علیه دولت عراق مشارکت دارد.

درجریان عملیات داعش در موصل و مناطق شمال و غرب عراق، این شبکه از گروههایی مانند القاعده و داعش به عنوان گروههای تروریستی نام نمی برد و درگزارش ها نیز عمدتا اخبار مربوط به جبهه داعش و بیانیه های آن را اعلام می کند و فیلم و تصاویر و بیانیه های دولت عراق را به صورت اشاره ای و گذرا مورد توجه قرار می دهد. به گونه ای که وقتی پای این شبکه نشسته ای احساس می کنی که داعش بغداد را محاصره کرده است.

العربیه : عراقی ها این شبکه را عملا به عنوان شبکه دشمن شناسایی می کنند.

تمامی اخبار و گزارش های این شبکه متعلق به سعودی ها، علیه دولت عراق است و غیر از مخالفان دولت عراق، از منابع دولتی و حتی مستقل، خبری پخش نمی کند.

فیلم ها و گزارش ها و بیانیه ها و حتی منابع آنان عمدتا مربوط به گروههای تروریستی داعش است.

این شبکه نیز هیچگاه داعش و القاعده و دیگر گروههای مخالف مسلح دولت عراق را با عنوان گروههای تروریستی نام نمی برد.

این دو شبکه عمدتا از اصطلاحاتی مانند جنگجویان داعش، انقلابیون موصل، عشایر انقلابی الانبار و موصل و شبه نظامیان سنی ، برای خطاب قرار دادن داعش و سایر گروههای تروریستی استفاده می کنند.

در عین حال غلظت مخالفت العربیه با دولت عراق بسیار بیشتر از الجزیره است و دیدگاههای خود را نسبت به تحولات عراق کاملا علنی بیان می کند. به عنوان مثال طرفین نبرد را با عناوینی چون ˈانقلابیون عشایر در مقابل ارتش مالکی یا ارتش شیعه مالکی ˈ معرفی می کند.

جنگ روانی این دو شبکه علیه دولت عراق، علاوه بر شبکه های ملی و سراسری کشورهای منطقه از جمله اردن و عربستان سعودی است.

الشرقیه: این شبکه که توسط یک بعثی سابق به نام سعد البزاز هدایت و مدیریت می شود، یک شبکه عراقی است ، اما مقر و دفتر مرکزی این شبکه در خارج از عراق می باشد. این شبکه در داخل عراق ، در زمره شبکه های پرمخاطب محسوب می شود و در جریان بحران اخیر عراق در موصل و استان های غربی ، یک شبکه ویژه موصل هم راه اندازی کرده است که صرفا اخبار و گزارش های مربوط به تروریست های داعش را پوشش می دهد.

اخبار این شبکه عمدتا علیه دولت نوری المالکی و حتی جریان های سیاسی است و میهمانان بیشتر میزگردها و گفت وگوهای تحلیلی آن از مخالفان سرشناس دولت و نظام عراق محسوب می شوند.

در گزارش های الشرقیه از مناطق تحت اشغال داعش، سمپاتی علنی نسبت به این گروه دیده می شود، به گونه ای که به مخاطب القا می کند، مناطق تحت کنترل داعش از وضعیت رفاهی خدماتی بیشتری برخوردارند. به عنوان مثال در روزهای اخیر گزارش های زیادی درباره تامین برق، سوخت و مایحتاج مردم پخش شده و از خدمات رفاهی داعش برای اهالی این مناطق گزارش های ویژه تهیه می کند.

الرافدین: این شبکه نیزکه ظاهرا شبکه ای عراقی است، دفتر مرکزی و مقر آن در اردن واقع است و از آنجا بر روی آنتن می رود.

این شبکه متعلق به حارث الضاری، از رهبران سلفی های منطقه، قبلا از مصر پخش می شد که دولت قاهره آن را تعطیل کرد و بعد از آن به اردن انتقال یافت.

اخبار این شبکه به شدت ضد دولتی است و گروههای تروریستی را به عنوان گروههای مسلح مخالف دولت معرفی می کند.

تلویزیون بغداد: این شبکه به حزب اسلامی که تا چندی پیش طارق الهاشمی معاون متواری رییس جمهوری عراق، بر آن رهبری می کرد، از دیگر شبکه هایی است که علیه دولت برنامه پخش می کند و حتی بسیاری از چالش های کشور را به صورت عریان مطرح می کند. به عنوان مثال از پخش و انتشار خبر، فیلم و گزارش هایی که ماهیت فرقه ای داشته و به دشمنی میان شیعه و سنی دامن می زند، ابایی ندارد.

البغدادیه: این شبکه نیز مانند تلویزیون بغداد، شبکه ای ضد دولتی است که معمولا کمتر گزارش هایش مبتنی بر منابع دولتی و رسمی است. این شبکه هم به صورت علنی از گروههای تروریستی مانند داعش حمایت می کند و نسبت به آنان سمپاتی دارد.

شبکه فلوجه: این شبکه محلی متعلق به شهر فلوجه ، دومین شهر استان الانبار و اولین شهری است که در بحران اخیر از 7 ماه پیش به دست داعش افتاد . دفتر مرکزی این شبکه نیز اخیرا به کشور اردن انتقال یافته است.

بابلیه: این شبکه تلویزیونی که از نام آن پیداست، شبکه ای محلی (استان بابل)، مربوط به گروه العربیه به رهبری صالح مطلک است و از داخل عراق برنامه پخش می کند.

برغم آنکه مطلک و سایر شخصیت های حزب وی در دولت مشارکت دارند، اما شبکه متعلق به آنان تفاوت زیادی با شبکه هایی که از خارج عراق برنامه روی آنتن می برند، ندارد.

محتوا و ظاهر برنامه های تمام شبکه های نام برده شده، به گونه ای طراحی و تولید می شود که معمولا علیه یک کشور بیگانه آن هم از نوع دشمن، است.

البته شبکه های ریز و درشت دیگری هم برای تحولات عراق برنامه سازی می کنند که شاید چندان به چشم نیایند. همچنین در این گزارش به شبکه های کردی و شبکه هایی که از کردستان روی آنتن می روند، اشاره ای نشده است که آنان نیز معمولا روزانه دهها برنامه بر ضد دولت عراق تهیه می کنند.

در مقابل دولت عراق و اساسا حامیان نظام و حاکمیت(عمدتا جریان شیعی) به رغم اکثریت جمعیتی، تعدادی رسانه دارند که غیر از معدودی از آنان، بقیه حرفه ای و اثرگذار نیستند.

العراقیه کانال رسمی دولت عراق است که بسیاری آن را شبکه ای غیر حرفه ای می دانند و نیز گفته می شود که مخاطبان زیادی ندارد.

الفرات دیگر شبکه ای که گفته می شود متمایل به مجلس اعلای اسلامی است و همچینن شبکه الغدیر از جمله شبکه هایی هستند که دستکم در مدت اخیر علیه داعش و مخالفان نظام عراق جریان سازی کرده اند.

الاتجاه نیز یکی از شبکه های خبری عراقی است که اخیرا با استقبال روبه رو شده است. البته شبکه های دیگری هم هست که فراگیری چندانی ندارند.

از میان شبکه های خارجی که علیه داعش و دولت های حامی آن برنامه تولید می کنند، المیادین است که گفته می شود کار حرفه ای می کند. المیادین در حال حاضر یکی از شبکه های پر مخاطب در عراق محسوب می شود.

شبکه العالم سیمای جمهوری اسلامی ایران نیز که تاکنون چندان مورد توجه نبود، این روزها به خاطر بحران اخیر، مخاطبان بیشتری یافته است، بویژه آنکه شیعیان عراق بیشتر مایلند شنونده اخبار موفقیت های ارتش علیه داعش باشند و از طرفی نیز از مواضع ایران و اظهارات مقامات سیاسی و نظامی در قبال بحران اخیر عراق آگاه شوند.

دولت عراق اما در برابر این جنگ به شدت نابرابر اقداماتی را در دستور کار قرار داده است.

ازجمله مهمترین اقدامات که اتفاقا، به پر حرف و حدیث ترین اقدام دولت عراق تبدیل شده است، کاهش شدید سرعت اینترنت، مسدود کردن شبکه های اجتماعی از فیسبوک گرفته تا یوتیوب و حتی نرم افزارها و امکانات تکنولوژیک جدید مانند WIFI است، اما در عین حال برخی ها اعتقاد دارند، همین محدودیت، دست طرفداران حاکمیت را هم بسته است، به بیان دیگر به جای استفاده از این فرصت در جنگ با مخالفان، راه را بر بسیاری از نیروهای اثر گذار مسدود کرده است..

به هرحال جنگ روانی این رسانه ها هر روز جریان دارد. برای لحظه ای قطع نمی شود، با این همه، به نظر می رسد، رسانه های مخالف نظام عراق، هم به لحاظ تعداد و هم برنامه وضعیت بهتری نسبت به رسانه های رقیب دارند.

گفته می شود ، در گزارش های رسانه های مخالف نظام عراق، بویژه شبکه های تلویزیونی و ماهواره ای، می توان حس کرد که عمده برنامه های تولیدی آنان دارای سناریوست، باورپذیری بالاتری داشته و از نظر شکلی هم هیجان بیشتری در تولیدات آنان دیده می شود.

در این گزارش ها سعی می شود، داعش یک نیروی قدرتمند درحال پشروی تصویر شود ، روح حماسی به عملیات داعش داده می شود و القا می شود که اوضاع در مناطق تحت کنترل آنان عادی و امنیت برقرار است و در نهایت گزارش های جنگی هم خیلی مستندتر تولید می شود.

به هرحال، اکنون در کنار صحنه های نظامی جنگ میان ارتش و داعش، یک جنگ رسانه ای هم در عراق، جریان دارد که شدتش شاید کمتر از جنگ در صحنه نظامی نباشد و نکته قابل توجه اینکه به گفته برخی کارشناسان مطبوعاتی، در این جنگ رسانه ای، اردن تمام قد در کنار مخالفان نظام عراق ایستاده است ، بیشترین دفاتر اصلی و مرکزی شبکه های تلویزیونی مخالفان عراقی هم اکنون در این کشور فعال هستند و در نهایت به کانون جنگ رسانه ای علیه دولت عراق تبدیل شده است.

اگرچه دولت اردن همواره بر روابط خوب با دولت عراق و حمایت از روند سیاسی و حفظ ثبات و امنیت این کشور تاکید می ورزد، اما در عمل بیشترین تحرکات علیه نظام عراق را هدایت و سازماندهی می کند.

گزارش از محمد علی حیدری هایی

خاورم**1770**1586