بن بست سیاسی افغانستان و احتمالات آینده

دکتر نوذر شفیعی

در حالی که بن بست سیاسی افغانستان به دلیل ادعای تقلب دکتر عبدالله عبدالله یکی از دو کاندیدای ریاست جمهوری افغانستان موجب افزایش احتمال تنش های سیاسی و امنیتی داخلی شده است، با سفر دو روزه جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در تاریخ های 20 و 21 تیرماه به کابل و اقدامات میانجیگرانه وی، هر دو کاندیدای ریاست جمهوری افغانستان یعنی دکتر عبدالله و اشرف غنی احمد زی توافق کردند تا کل آراء مورد بازشماری قرار گیرد و پس از اعلام نتیجه انتخابات، هر دو کاندیدا (برنده و بازنده) نسبت به تشکیل دولت وحدت ملی اهتمام ورزند.
اما به رغم توافق سیاسی فوق، اکنون پرسش‌ها و ابهامات زیادی در مورد چگونگی خارج شدن افغانستان از بن بست سیاسی فعلی و هم چنین پیامدهای خطرناک آن وجود دارد. به همین دلیل، به نظر می رسد این توافق از ظرفیت لازم برای تضمین آینده ای آرام برای فضای سیاسی افغانستان برخوردار نیست و با توجه به این که فرایند بازشماری آراء ممکن است هفته ها طول بکشد، احتمال وقوع هرگونه اتفاق جدید در صحنه سیاسی افغانستان دور از تصور نخواهد بود. به عبارت دیگر، با توجه به این که دو شرط توافق یعنی بازشماری آراء و تشکیل دولت وحدت ملی از این ظرفیت برخوردارند که مبنای چالش های جدید در افغانستان باشند، بنابراین در مورد روندهای سیاسی آینده این کشور نمی توان با قطعیت کامل صحبت کرد.
برای درک استدلال فوق بايد گفت جامعه افغانستان از نظر سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در شرایط گذار به سر می برد که برخی از ویژگی های این دوران گذار عبارتند از:

1-ضعف یا فقدان اقتدار حکومت مرکزی بر کلیت جغرافیای سیاسی افغانستان؛
2-عدم تثبیت نهادهای قانونگذار و اجرایی این کشور؛
3-غلبه منافع قومی و قبیله ای بر منافع ملی؛
4-فقدان هویت ملی قوی؛
5-وجود سطح قابل توجهی از دخالت بازیگران خارجی در امور داخلی افغانستان؛
6-بالا بودن ضریب امنیتی شدن پدیده ها و تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی؛
7-عدم تعادل لازم و کافی میان فرایندهای توسعه و امنیت.
این ویژگی ها موجب شده است تا در رقم خوردن تحولات سیاست داخلی افغانستان مانند انتخابات ریات جمهوری 2014 این کشور مولفه های زیر کاملا موثر باشند:
1-نهادهای مسئول انتخابات مانند کمیسیون مستقل انتخابات و یا بخش هایی از حاکمیت قادر به جلوگیری از تخلفات اساسی انتخاباتی نشوند.
2-پدیده ناامنی ها موجب ایجاد فضای مبهم و غیر شفاف سیاسی شده و زمينه را براي سوء استفاده برخی گروه ها و جریانات سیاسی فراهم كرده است.
3-غلبه جمعیتی قوم پشتون مانع از تحمل پیروزی سایر کاندیداها از اقوام دیگر افغان از سوی این قوم می شود.
4-منافع بازیگران خارجی در مهندسی و شکل بندی نتیجه انتخابات بسیار تاثیرگذار بوده است.
5- ترس از وقوع ناامنی ها و بحران های داخلی موجب توقف فرایندهای توسعه سیاسی شده است.
بنابراین با توجه به پیش فرض های مزبور، پیش بینی چشم انداز روشن و مثبت از فضای سیاسی آینده افغانستان بسیار سخت خواهد بود و به نظر می رسد توافقات سیاسی اخیر که متاثر از نقش میانجیگرانه بازیگران خارجی است، ممكن است به ايجاد تنفس مصنوعي در افغانستان منجر شود؛ اما تا تثبيت سازوكارهاي سياسي و نيز شكل گيري فرهنگ سياسي مشاركتي در افغانستان فاصله زيادي دارد.

عضو كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس و کارشناس شبه قاره

5252