آینده سیاسی عراق در ابهام

دومین نشست نمایندگان مجلس تازه عراق برای انتخاب رییس مجلس، رییس جمهوری و نخست وزیر بیست و دوم تیرماه برگزار شد.

برگزاری این نشست در شرایطی بود که اوضاع امنیتی عراق در وضعیت نامناسبی قرار دارد و خشونت گروه های تروریستی و کشته و زخمی شدن بسیاری از شهروندان عراقی در پی حملات انتحاری و بمبگذاری ها هر روز افزایش می یابد.

زمان تشکیل نشست پیشین دهم تیرماه بود که پس از بالا گرفتن اختلاف ها درباره انتخاب نخست وزیر و خروج برخی نمایندگان از گروه های کرد و سنی، به شکست انجامید.

** عراق و بحران جدایی طلبی

این روزها عراق در شرایط دشواری قرار گرفته است. از یک سو، تروریست های بعثی - تکفیری موسوم به «دولت اسلامی عراق و شام» (داعش) با اعلام خلافت اسلامی در مناطق زیر سلطه خود تلاش دارند بخش های اشغال شده را از خاک عراق جدا کنند.

از سوی دیگر، منطقه اقلیم خودمختار کردستان هر روز سیطره خود بر مناطق مورد مناقشه با دولت مرکزی را تشدید می کند.

در آخرین تلاش ها برای تقویت قدرت منطقه اقلیم، نیروهای پیشمرگ کرد با یورش به 2 حوزه نفتی «کرکوک» و «بای حسن» آنها را از دست دولت مرکزی بیرون آوردند.

این تحولات ترس از تجزیه عراق را تشدید کرده و این کشور را در وضعیت بغرنجی فرو برده است.

با وجود این، تاکنون ملاحظات سیاسی داخلی میان گروه های عراقی و همچنین شرایط منطقه ای حاکم بر ساختار توازن قدرت و نظم منطقه ای در خاورمیانه، از قدرت گیری بیشتر گروه های جدایی طلب جلوگیری کرده است.

بر این پایه می توان گفت میان نیروهای کلیدی حاضر در صحنه سیاسی عراق کمتر کسی تردید دارد برای پایان دادن به شرایط کنونی در این کشور به تشکیل یک دولت فراگیر نیاز است که همه جناح ها را در برگیرد.

اما یک اختلاف بنیادین میان گروه های سیاسی وجود دارد و آن اینکه چه کسی این دولت فراگیر را اداره کند.

** نوری مالکی و تلاش برای حذف وی

مخالفت با دولت «نوری مالکی» نخست وزیر عراق، تلاش برای کاهش قدرت شیعیان در ساختار سیاسی و بازتوزیع قدرت میان گروه های سه گانه شیعه، سنی و کرد، به مهمترین خواسته های گروه های مخالف دولت تبدیل شده است.

برخی گروه های سنی به رهبری «اسامه النجیفی» رییس پیشین مجلس، با حضور مالکی در قدرت مخالف هستند و هر راه حلی برای پایان دادن به بحران پیش آمده را در گرو کناره گیری وی می دانند.

آنها افزون بر اینکه کناره گیری مالکی از قدرت را می خواهند، مشارکت بیشتر گروه های سنی در ساختار سیاسی عراق را نیز دنبال می کنند.

در گوشه ای از طیف گروه های سنی نیز برخی جریان های تندرو قرار دارند که به چیزی کمتر از خودمختاری مناطق سنی نشین راضی نیستند؛ هر چند آنها در اقلیت هستند.

از سوی دیگر، اقلیم خودمختار کردستان نیز به شدت با حضور مالکی در صدر قدرت مخالفت کرده و برگزاری همه پرسی برای استقلال منطقه اقلیم را می خواهد.

اختلاف برخی گروه های کرد با مالکی به اندازه ای گسترش یافته است که «مسعود بارزانی» رییس منطقه اقلیم خودمختار کردستان، در پی سخنان تازه مالکی درباره اینکه دولت اقلیم به تروریست های داعش کمک می کند، از وزیران کرد دولت مالکی خواسته است همکاری خود با دولت وی را تعلیق کنند.

با همه این تفسیرها، باید توجه داشت هر گونه خلاء سیاسی در عراق می تواند پیامدهای خطرناکی برای آینده سیاسی این کشور و همه منطقه داشته باشد.

آنچه در وضعیت کنونی برای غلبه بر شرایط پیش آمده نیاز است، تلاش گروه های میانه رو و کشورهای صاحب نفوذ در عراق برای گرد هم آوردن گروه های سیاسی به منظور دستیابی به یک توافق جامع برای حل بحران ها است.

برخی گروه های کرد و سنی پس از یورش داعش به مناطق شمالی و غرب عراق فرصت مناسبی به دست آورده اند تا فشارها بر دولت مالکی را افزایش دهند و از تشکیل سومین کابینه وی جلوگیری کنند.

این گروه ها با تمام توان برای رسیدن به خواسته خود تلاش خواهند کرد؛ امری که رسیدن به یک توافق همه گیر برای پایان دادن به شرایط کنونی را دشوار می سازد.

از مهدی جوکار - گروه تحقیق و تفسیر خبر

پژوهشم**م.ج**1961**1358