شکستی دیگر برای پوتین‎

اوکراین، گرجستان و مولداوی روز جمعه 6خرداد قرارداد همکاری اقتصادی با اتحادیه اروپا را در بروکسل در حاشیه اجلاس رهبران این اتحادیه امضا کردند. این قرارداد را ˈپتر پوروشنکوˈ رییس جمهور جدید اوکراین، ˈیوری لیانکهˈ نخست وزیر مولداوی و ˈایراکلی گاریباشویلیˈ نخست وزیر گرجستان و از سوی اتحادیه اروپا نیز هرمان وان رومپی رییس این اتحادیه و ژوزه مانوئل باروسو رییس کمیسیون اروپا امضا کردند.

پوروشنکو در مراسم امضای قرارداد همکاری تجاری اوکراین با اتحادیه اروپا دربارۀ این قرارداد گفت: امضای این قرارداد برای اوکراین واقعه مهمی بوده و مسیر همکاری های کی یف و کشورهای اروپایی را هموار می کند. وی بر اهمیت گسترش همکاری های کشورش با اتحادیه اروپا و کشورهای عضو این اتحادیه تاکید کرد. وی یادآورشد که اوکراین از مدتها پیش برای امضای این قرارداد با اتحادیه اروپا تلاش می کرد. گفتنی است در ماه مارس سال جاری، بخش سیاسی این معاهده شامل ارتباط نزدیکتر با اروپائیان توسط دولت موقت اوکراین امضا شده بود.

ˈیوری لیانکهˈ نخست وزیر مولداوی نیز در مراسم امضای قرارداد گفت: امضای قرارداد همکاری اقتصادی با اتحادیه اروپا برای مولداوی یک رویداد تاریخی است. وی افزود: مسیر طولانی و دشواری را برای قرار گرفتن در اروپا که خانه ما محسوب می شود، پیمودیم.
گفتنی است با امضای این توافق نامه تجاری، بخشی از عوارض گمرکی دو طرف برداشته و بازارهای دو طرف به روی بازرگانهای هم باز می شود و اوکراین به عنوان "عضو وابسته" اتحادیه اروپا از تسهیلات تجاری ویژه و کمکهای اقتصادی اتحادیه اروپا برخوردارخواهد شد.

این توافق نامه درحالی امضاء می شود که روسیه به اوکراین درباره امضای این پیمان به شدت هشدار داده بود و آنرا باعث کاهش شدید تجارت روسیه با اوکراین دانسته بود. مسکو در واکنش به امضای این توافقنامه بدون عبرت گرفتن از روش تهدید های پیشین، طی بیانیه ای از عواقب جدی و عمیق آن برای اوکراین خبرداد.
"سرگئی گلازیف"، یکی از مشاروان ارشد ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نیز موافقت دولت اوکراین با معاهده همکاری اقتصادی و تجاری با اتحادیه اروپا را به شدت محکوم کرد و گفت: این معاهده و امضاکننده آن فاقد مشروعیت هستند. این درحالیست که کرملین برغم مواضع قبلی خود انتخابات ریاست جمهوری اخیر دراوکراین را برسمیت شناخت و با دولت جدید این کشور پیرامون موضوعات انتقال گاز و حوادث شرق اوکراین که با حمایتهای روسیه ملتهب است، وارد مذاکره شد.
مشاور پوتین در مصاحبه با شبکه بی .بی .سی، اروپائیان را متهم کرد که در اوکراین دست به کودتای نظامی زدند و نازیها را روی کار آوردند. وی افزود: این دولت نازی در اوکراین بزرگترین منطقه آن کشور را بمباران کرده است. مشاور پوتین در حالی اینگونه سخن می گوید که مسکو با پشتیبانی از روس تبارهای اوکراین شبه جزیره کریمه را اوکراین جدا کرد و با کمک به روس تبارهای شرق اوکراین بحرانی را بر این کشور تحمیل کرد که هنوز ادامه دارد.
همزمان با امضای این توافقنامه، پوتین رئیس جمهور روسیه برقراری آتش بس دراز مدت در اوکراین و گفتگو میان نمایندگان کی یف با نمایندگان مناطق شرقی اوکراین را خواستار شد. یکروز قبل نیز پوتین لایحه عدم ورود نیروهای نظامی روسیه به خاک اوکراین را به دوما فرستاد که با اکثریت قاطع رأی نمایندگان(152 رأی مثبت و1 رأی منفی) به تصویب رسید.

در همین حال دو روز پیش از امضای توافقنامه اوکراین با اتحادیه اروپا، اخباری در خصوص آماده شدن باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا، برای برداشتن گام هایی به منظور فشار بر روسیه در خصوص موضوع اوکراین از جمله اعمال تحریم هایی با هدف ضربه وارد آوردن به بخش های خاصی از اقتصاد روسیه از جمله انرژی و فناوری منتشرشد. همچنین گفته میشود دولت آمریکا مذاکراتی را با کانادا، انگلیس و استرالیا در خصوص جدیدترین دور تنبیهات علیه روسیه آغاز کرده است و این تحریم‌ها احتمالاً در زمینه فناوریهای مورد استفاده در اکتشاف، تولید، انتقال و تحویل گاز طبیعی، نفت خام و محصولات پالایش شده خواهد بود .
همزمان با این تحولات پوتین گفت: آمریکا سعی می کند مانع ایجاد خط لوله گاز جریان جنوبی شود تا گاز خود را به اروپا صادر کند. وی افزود: این مساله بخاطر رقابت آمریکا با روسیه برای تحویل گاز به کشورهای اروپایی بروز کرده است. وی ادامه داد: این مساله ای عادی است و آنها تمام تلاشهای خود را برای ناکام گذاشتن قرارداد احداث خط لوله گاز جریان جنوبی به عمل می آورند. به گفته پوتین، آمریکا در این رقابت از توانمندیهای سیاسی خود هم استفاده می کند.

رییس جمهوری روسیه مخالفت آمریکا با احداث و راه اندازی خط لوله گاز جریان جنوبی و نارضایتی واشنگتن از این مساله را قابل درک دانست و اظهار داشت: مقامهای آمریکایی در سال 1962 هم زمانی که طرح تحویل گاز شوروی به آلمان غربی در ازای دریافت خط لوله از این کشور به اجرا در آمد ناراضی بودند. وی افزود: وضعیت تغییر نکرده است؛ فقط برخلاف آن زمان آمریکا می خواهد گاز به کشورهای اروپایی صادر کند. پوتین با بیان اینکه بهای گاز آمریکا برای اروپا گرانتر از گاز روسیه خواهد بود، افزود: بهای گاز فشرده از گازی که روسیه صادرمیکند گرانتراست.
اگر از دریچه تفلیس به موضوع توافقنامه بنگریم باید گفت، امضای پیمان تجاری گرجستان با اتحادیه اروپا، اقتصاد و کشاورزی این کشور را دستخوش تغییرات جدی می کند هرچند که گرجی ها هنوز هم نگران واکنش روسیه هستند. بسیاری از گرجی ها این اقدام را نخستین گام در مسیر پیوستن کشورشان به اتحادیه اروپا تلقی می کنند. بی تردید امضای این پیمان، تاثیرات بسیاری بر اقتصاد گرجستان خواهد گذاشت. گرجستان کشوری است که کشاورزی بخش مهمی از اقتصاد آن را تشکیل می دهد. بیش از پنجاه درصد مردم گرجستان زندگی خود را با کشاورزی تأمین می کنند. با امضای این پیمان، کشاورزی گرجستان نیز تحت تاثیر قرار می گیرد. کشاورزان و باغداران گرجی می توانند از این پس محصولات خود را به بازارهای اروپایی صادر کنند، اما پیش از اینکه بتوانند این کار را انجام بدهند باید مطابق استانداردها و مقررات اتحادیه اروپا رفتار کنند. درعین حال، کشاورزان گرجی باید پول بیشتری برای فعالیت کشاورزی خود صرف کنند تا بتوانند با سرمایه گذاری وانتقال تکنولوژی محصولاتی تولید کنند که توان رقابت ازحیث کیفیت و قیمت با محصولات مشابه اروپایی را داشته باشد.
برغم اینکه برای امضای این توافقنامه با اتحادیه اروپا دولت اوکراین هزینه سنگینی مانند تجزیه کریمه و بحران جدایی طلبی در مناطق شرقی و کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از اتباع اوکراینی پرداخت کرد، اما از مسیر خود عقب ننشست و با این اقدام بر پیگیری استراتژی همگرایی با اروپا بار دیگر صحه گذاشت و اروپا نیز با امضای این پیمان به مسکو نشان داد که از تهدیدهای روسیه هراسی ندارد و بر همسایگی اتحادیه اروپا با روسیه از طریق جذب آنها به روندهای اروپایی اصرار می ورزد.

بحران در اوکراین که با عدم امضای پیمان تجارت آزاد با اتحادیه اروپا توسط ویکتور یانکوویچ و حمایت روسیه و شخص پوتین از وی، در سه ماه پایانی سال 2013 آغاز شد و پس از اعتراضات مردمی منجر به فرار رییس جمهور اوکراین به روسیه و تشکیل دولت موقت در این کشور و تجزیه شبه جزیره کریمه و تحرکات جدایی طلبانه در مناطق شرقی اوکراین با کمکهای مستقیم وغیر مستقیم مسکو گردید و پس از انتخابات ریاست جمهوری اوکراین نیز ادامه داشت، در نهایت منجر به امضای توافقنامه تجارت آزاد اوکراین و اتحادیه اروپا گردید.
تحلیل
در طول تقریباً 9 ماه گذشته علیرغم تلاشهای سلبی مسکو علیه اوکراین، پوتین نتوانست مانع از امضای پیمان مذکور شود. امضای این پیمان همزمان با تهدیدات لفظی کرملین علیه اوکراین و غرب، متعاقب عقب نشینی های اخیر نیروهای نظامی روسیه از کنار مرزهای این کشور در شرق اوکراین، پذیرش نتیجه انتخابات ریاست جمهوری اوکراین و تصویب عدم ورود نیروهای نظامی روسیه به خاک این کشور از سوی مسکو صورت می گیرد، آنهم در حالیکه پیشتر روسها ساز مخالفت می نواختند.
هرچند در روزهای اخیر، پوتین، پیمان تشکیل اتحادیه گمرکی اورآسیا را با قزاقستان و بلاروس امضاء کرد و تا حدودی ارمنستان را نیز به امضای آن راضی نموده، اما چشم انداز تشکیل کامل این اتحادیه به رغم پیوستن احتمالی برخی از این کشورها به دلیل مواجه بودن با مشکلات اقتصادی از جمله قزقیزستان و تاجیکستان مثبت به نظر نمیرسد؛ چرا که پیوستن کشورهای ازبکستان، ترکمنستان و آذربایجان به اتحادیه مذکور بعید بنظرمیرسد و اگر در نظر داشته باشیم که اوکراین و گرجستان نیز به اتحادیه مدنظر پوتین ملحق نشده اند، نمی توان سرنوشت خوبی برای آرزوهای پوتین پیش بینی کرد.

آنچه بیشتر حائزاهمیت است، اینکه کشورهای همسایه روسیه در اولویت اتحادیه اروپا جهت الحاق به پیمان تجارت آزاد و در نهایت در آینده پیوستن به اتحادیه اروپا قراردارند. ازآنجا که سه کشور امضاءکننده این پیمان یعنی اوکراین، ملداوی و گرجستان جملگی همسایه روسیه هستند، می توان پیش بینی کرد که کشور چهارم مد نظر اتحادیه اروپا برای الحاق به پیمان تجاری،جمهوری آذربایجان خواهد بود که دیگر همسایه روسیه است. به این ترتیب اتحادیه اروپا قصد دارد با روسیه همسایه شود و خطوط حایلی که مسکو تاکنون در پی حفظ آنها بود از دسترس روسیه خارج خواهد شد. هرچند که مسکو از اهرم اراضی اشغالی آذربایجان توسط ارمنستان و با کمک روسیه در راستای ملحق کردن باکو به اتحادیه اوراسیا تلاش خواهد کرد.
در صورت عدم ورود آذربایجان به اتحادیه روس محور از آنجا که گرجستان نیز به آن نپیوسته، ورود ارمنستانی که با روسیه دارای مرز مشترک نیست و صرفاً از طریق گرجستان و آذربایجان با روسیه امکان تماس دارد، برای مسکو چندان هم جذاب و مطلوب نخواهد بود. ضمن اینکه تا زمان پایان بحران قره باغ و برقراری ارتباط سرزمینی میان ارمنستان و آذربایجان اساساً این امکان خارج ازدسترس مسکو وایروان است.
آنچه روشن است اینکه امریکا واروپا در استراتژی همگرایی کشورهای پیرامون روسیه با اتحادیه اروپا و متعاقبا ناتو جدی است و اشتباه استراتژیک ولادیمیر پوتین در تلاش برای تجزیه اوکراین و استفاده سلبی و ابزاری از ژئوپولیتیک و انرژی در مواجهه با اوکراین وغرب فرصت مناسبی در اختیار غرب قرار داد تا گامهای جدی تر وعملی تری در راستای اهداف پیشین خود بردارد. پس از این مرحله است که غرب مساعی خود را متوجه درون روسیه که مسلمانانش سالهاست در پی کسب استقلال از مسکو هستند مصروف خواهد داشت تا چه پیش آید زمان نشان خواهد داد.

برای مشاهدۀ وبلاگ افشار سلیمانی در صفحۀ بلاگرهای خبرآنلاین اینجا کلیک کنید