تعارضات و توافقات ایران و آمریکا در بحران عراق

بحران داخلي عراق با پيشروي گروه تروريستي داعش در مناطق سني نشين وشيطنت هاي تفرقه افكنانه قومي و مذهبي ازسوي عربستان وارد پيچ تاريخي خودش شده است . در اين ميان، حوداث ناگوار مناطق اشغالي تحت حاكميت داعش و گروههاي بعثي نه تنها تهديد مستقيمي براي حفظ وحدت عراق بلكه حمايت هاي برخي از همسايگان عراق از خشونت هاي سازمان يافته تروريستي گروه داعش تهديدي آشكار براي افزايش يك جنگ تمام عيار منطقه اي به شمار مي رود .
بي ترديد، برنده اصلي افزايش تنش در منطقه خاورميانه اسراييل است كه توانسته با هزينه كم ضمن دور كردن خطرات احتمالي از مرزهاي سرزمين اشغالي در بي خبري افكار عمومي مردم دنيا بر ميزان سركوب مردم فلسطين بيا فزايد و از محور قرار گرفتن موضوع دولت مستقل فلسطين در مجامع بين المللي جلوگيري كند. در هر صورت پس از ناكامي اسلامگرايان در مصر و خزان شدن آمال جوانان عرب در منطقه خاورميانه و شمال آفريقا براي رسيدن دمكراسي؛ تقويت روابط ايران و عراق و تبديل حزب ا... لبنان به عنصر اثرگذار در تحولات سوريه مي توانست براي منافع تل آويو خطر آفرين باشد .
بنابراين؛ بدون استناد به توهم توطئه بايد اشاره كرد كه تقويت گروههاي تروريستي در منطقه به ويژه در عراق مي تواند فرايند همگرايي برخي از كشورهاي عربي و حتي تركيه را با اسراييل فراهم سازد . اين در حالي است كه تداوم حيات سياسي دولت بشار اسد و عدم توانمندي نظامي و سياسي گروههاي معارض سوري براي هم زدن اوضاع به رغم حمايت هاي بي بديل برخي از كشورهاي عربي و حتي غرب توازن قوا را به نفع ايران در منطقه تغيير داده است .
در چنين شرايطي، حاميان تروريست ها براي انتقام گيري از ايران و ايجاد بحران در مرزهاي مشترك آن با عراق تلاش كردند با تغيير استراتژي خود در هماهنگي كامل با تروريست های تكفيری و بازماندگان رژيم بعثي صدام جبهه جديدي را در منطقه آغاز كنند .گرچه در بحران اخير عدم توافق گروههاي مختلف سياسي عراق براي ايجاد وحدت ملي و تشكيل دولت فراگير نقش اصلي را داشته و نبايد از تماميت طلبي جريانات مختلف و ناديده گرفتن حقوق يكديگر به آساني گذاشت .
با اين وجود، جنگ داخي عراق پتانسيل تبديل شدن به يك جنگ تمام عيار منطقه اي را به دليل منافع متضاد كنشگران دخيل در بحران را دارد . به نظر مي رسد كه قصد برخي از كشورهاي حامي تروريست ها براي معبر قرار دادن عراق براي عبور گروههاي تكفير براي گسيل به مرزهاي ايران طرح شومي است كه بايد در نطفه خشكانده شود . در اين ميان به رغم تمايل فزاينده برخي از شركاي منطقه اي آمريكا بري ايجاد درگيري گسترده و كشاندن پاي ايران به ماجرا، رگه هايی از واقع بيني را مي توان در مواضع دولتمردان آمريكا در حوداث اخير عراق مشاهده كرد. چرا كه همزمان با گفتگوي مهم ايران و گروه 1+5 در وين بر سر موضوع هسته اي نشانه هاي روشني نيز از همكاري ايران و آمريكا براي سركوب داعش و پايان دادن به جنايت هاي گروههاي تكفير مشاهده مي شود .
عراق از موقعيت ويژه اي براي ايران و امريكا برخودار است، از نگاه ايران در دوران معاصر همواره عراق عامل تهديد مستقيم و غيرمستقيم ايران بوده است؛ خاطرات تلخ جنگ تحميلي و صدها هزار شهيد و مجروح ايراني و صدها ميليارد دلار خسارات مستقيم ناشي از جنگ بر اقتصاد ايران بر اثر جاه طلبي رژيم بعثي و حاميان منطقه اي آن بوده است .
بر اين اساس، ايران نمي تواند نسبت به آنچه در عراق مي گذرد بي تفاوت باشد. در چنين شرايط سرنوشت سازي كه در عراق رقم مي خورد صرفا نظاره گر تحولات بوده و اجازه دهد كانون هاي تهديد عليه ايران شكل گيرد. با اين وجود؛ بايد بدون هرگونه شتاب زدگي در تصميم گيري و دوري از احساسات مقطعي ضمن احترام به حاكميت و تماميت ارضي وحدت سرزميني و عدم مداخله در امور داخلي عراق تمام گزينه ها را براي نجات آن بكار بست .
در هر صورت، ورود ايران به جنگ تمام عيار ناخواسته، محركي براي ادامه حمايت آشكار حاميان تروريست ها خواهد بود و ادامه بحران كمكي به منافع ايران در منطقه نخواهد كرد. بنابراين راه حل بحران پيچيده عراق در هماهنگي و همكاري تهران و واشنگتن نهفته است . بسط همكاريها در اين موضوع در راستاي مهار افراط گري مذهبي و ايجاد ثبات خواهد بود. در هر صورت اين اراده مشترك براي مبارزه با تروريسم شكل گرفته است . از ديگر سو، دولتمردان امروز عراق خود را مديون كمك هاي ايران در سه دهه گذشته مي دانند؛ اما در مقابل به رغم انتقادات وارده بر سياست هاي قبلي از جمله زمينه سازي براي شكل گيري گروههاي تندرو بر لزوم كمك هاي نظامي و اقتصادي آمريكا صرار مي ورزند.
دولت نوري المالكي در شرايطي قرار گرفته كه مجبور به همكاري استراتژيك با ايران و امريكا هست و دوري اين دو متحد طبيعي در بحران هم زمينه ساز تجزيه عراق و گسترش دامنه جنگ به كل منطقه خواهد شد. درست است كه ايران و امريكا همچنان در تضاد گفتماني ناشي از اختلافات ديرينه بر سر موضوعات مختلف منطقه اي هستند. با اين وجود؛ گامهايي بيسيار مهمي در چند ماه اخير به ويژه در سايه مذاكرات هسته اي رايزني هاي فشرده ديپلماتيك برداشته شد. گام اول آن نگارش توافقنامه تاريخي ايران و گروه 1+5 هست و گام بعدي تشريك مساعي دو كشور براي جلوگيري از خونريزي ها و سركوب داعش خواهد بود .
واقعيت هاي صحنه عراق نيز نشان مي دهد كه بازيگران اصلي خارجي اين كشور ايران و امريكا هستند. دو بازيگري كه در عين تعارض اهداف و منافع راهبردي، اما نيازهاي مشترك تاكتيكي، آنها را چند نوبت كنار هم نشانده است . شايد عرصه امروز عراق تداعي گر همكاري ناخواسته دو كشور در مهار طالبان در افغانستان باشد. امريكا مي تواند جلو گسيل اسلحه و نيرو از سوي كشورهاي عربي به عراق را سد كند . همزمان ايران از اين توانمندي برخوداراست باتوجه به نفوذ معنوي خود در ميان شيعيان و كردها و حتي برخي از سني ها ميانه رو زمينه ساز شكل گيري مناسبات جديد قدرت گردد.