کردها و ترکیه در باتلاق داعش گرفتار نشوند

بحران داخلی چند روز اخیرعراق که پس از پایان انتخابات پارلمانی این کشور و پیروزی نسبی نوری المالکی و متحدانش و قبل از تعیین نخست وزیر جدید این کشور آغاز شده و حاکمیت ملی، تمامیت ارضی و شیعیان عراق را هدف گرفته واکنشها و ارزیابیهای متفاوتی را از صحنه تحولات عراق بدست داده و به موازات آن خطوط صف آرایی‌ها وجبهه ها را واضح تر نموده و ابهامات، تردیدها، سناریوها و پیش بینی های مختلفی را سبب شده است.
در این میان یکی از مسایل مهم برآمده از این تحولات، این است که محتملاً رهبران اقلیم کردستان عراق از فرصت پیش آمده سوء استفاده کرده و درصدد تکمیل اراضی خود و رفتن به سوی استقلال تمام عیار و تبدیل شدن به کشوری واحد باشند. این ارزیابی زمانی تقویت شد که پس از حمله غافلگیرکننده نیروهای داعش و سقوط چند شهر عراق بدست آنان، ظرف چند روز گذشته، کردها با حضور کامل نظامی در شهرهای خانقین و مندلی، کنترل شهر بزرگ نفتی کرکوک را بصورت کامل بدست گرفتند.
اما در صورتی کردها فراتر از مرزهای مورد نظر خود به کمک بغداد نشتابند این احتمال برای دولت مرکزی حادث خواهد شد که محتمل است کردها با داعش برای تجزیه عراق هماهنگی هایی داشته اند. این احتمال زمانی تقویت میشود که خبر اطلاع داشتن کردها از تهاجم غیرمنتظره داعش و طرح آنها برای آماده کردن مقدمات تجزیه عراق و تشکیل امارت اسلامی عراق و شام قرین صحت باشد.

آیا پای ترکیه هم در میان است؟
از سوی دیگر برخی ناظران احتمال هماهنگی با ترکیه را در تجزیه عراق عنوان کرده و درهمین رابطه اخبار کمکهای ترکیه به داعش را مطرح می کنند. در همین راستا رهبر و برخی از اعضای حزب مخالف دولت ترکیه، یعنی حزب جمهوریخواه خلق از فرصت بحران داخلی عراق استفاده کرده و علیه دولت اردوغان ادعایی مطرح کرده است.
کمال قلیچ دار اوغلو، رئیس حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه در اظهاراتی اعلام کرد سلاح‌هایی که هم‌اکنون در دست داعش است، سلاح‌هایی است که حزب توسعه و عدالت برای داعش فرستاده است و ترکیه بهایی گزاف به خاطر سیاست‌های اردوغان خواهد پرداخت. وی روز گذشته در گفتگو با روزنامه جمهوریت ترکیه گفت: داعش هم اکنون با همان اسلحه‌هایی که اردوغان برایش فرستاده شهروندان ترک را هدف قرار گرفته است، وی به ماجرای به گروگان گرفتن دهها نفر از اعضای کنسولگری ترکیه در موصل عراق به وسیله داعش اشاره کرد.
رفیق اریلماز نیز از همین حزب از حضور گستره عناصر القاعده در ترکیه و درمان آنها در بیمارستان‌های این کشور خبر داد. وی اعلام کرد تعدادی از شهروندان استان اسکندرون در تماس‌هایی گفته‌اند نوبت عمل جراحی به آنها داده نمی‌شود زیرا بیمارستان‌ها در حال ارائه خدمات به تروریست‌های القاعده است. اریلماز در ادامه بر انتقال تروریست‌ها از ترکیه به سوریه در طول سه سال و از طریق فرودگاه‌های این کشور تاکید کرد.
محمد علی ادیب اوغلو عضو دیگری از حزب جمهوری‌خواه خلق ترکیه در اظهاراتی بر روابط محکم داعش با حزب عدالت و توسعه تاکید و اذعان کرد ترکیه نفت‌هایی که داعش از سوریه سرقت می‌کرد را برای این گروهک می‌فروخت.
درهمین حال "شاردان" روزنامه‌نگار روزنامه ملیت در مقاله دیروز خود از وجود 3 هزار ترکیه‌ای در گروهک داعش و تعداد بسیاری دیگر از کشورهای فنلاند، الجزائر، آلمان و دولت‌های بالکان خبر داد و گفت رهبران داعش به ترک‌هایی که به این گروهک می‌پیوندند، صفت امیر می‌دهند. وی همچنین به ورود غیرقانونی ترک‌ها به سوریه برای جنگیدن در کنار داعش و نیز آموزش آنها در اردوگاه‌های القاعده در افغانستان و پاکستان اشاره کرده و افزود نفت کوره سرقت شده از سوریه که در ترکیه به فروش می‌رسد منبع مهم درآمد برای داعش است.
این در حالیست که وزیر امور خارجه ترکیه روز چهارشنبه گذشته گفت اگر هر کدام از 80 تبعه ربوده شده این کشور(بدست نیروهای داعش) در شهر موصل عراق آسیب ببینند، آنکارا تلافی خواهد کرد. ترکیه همچنین نشست اضطراری پیمان ناتو به منظور بررسی موضوع ربوده شدن کارکنان سرکنسولگری خود در عراق را خواستار شد.

موضع آمریکا

همزمان با این تحولات و در ادامه واکنشهای واشنگتن به تهاجم داعش به شهرهای عراق و کشتار شیعیان این کشور، باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا در کنفرانس خبری روز گذشته خود با اعلام حمایت از دولت عراق برای مقابله با تکفیری‌های داعش، این گروه را خطری برای عراق و تهدیدی برای منافع آمریکا خوانده و افزود: ما نیازمند زمانی چند روزه هستیم تا چگونگی همکاری با عراق در زمینه حل بحران را مشخص کنیم. این اظهارنظر در حالی مطرح شد که وی پیش از این از ارسال نیروهای نظامی و سلاح برای عملیات زمینی خبر داده‌ بود. اوباما گفت: اکنون نیازمند این هستیم که فرماندهان عراقی اختلاف‌های قبیله‌ای خود را کنار بگذارند تا زمینه‌های حضور آمریکا برای حل بحران عراق فراهم شود.

گفتنی است پیشتر منابع امنیتی عراق از ورود 4000 نظامی آمریکایی به فرودگاه بغداد برای کمک به نیروهای امنیتی عراقی در جنگ با داعش خبر داده بودند. براساس اعلام همین منابع، این چهار هزار نظامی آمریکایی از پایگاه نظامی در ترکیه برای حمایت از ارتش عراق ضد داعش مطابق با توافقنامه استراتژیک میان دو کشور وارد عراق شده اند. دربرخی خبرها این رقم 7000 نفر نیز اعلام شده بود.

چشم انداز بحران

آنچه روشن است اینکه نیروهای داعش متشکل از انواع عناصر مخالف دولت مالکی، دولت سوریه، دولت ایران و شیعیان است و از سوی مخالفان این کشورها و در رأس آنها عربستان، امارات متحده عربی و بحرین حمایت مالی و لجستیکی میشوند و درجرگه افراطیون سنی جای می گیرند. به نظرمیرسد این تحرکات که پس از انتخابات پارلمانی عراق و انتخابات ریاست جمهوری سوریه و مصر، همزمان با انتخاب رییس جمهور لبنان و چندماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری ترکیه صورت گرفته است، ادامه خواهد یافت و تبعات داخلی، منطقه ای و بین المللی قابل توجهی بویژه در شرایطی که جامعه جهانی تدابیری برای حل این بحران نیندیشد برجای خواهد گذاشت.
هنوز نتایج عملی نشست سازمان ملل و دیگر وعده های بازیگران بین المللی و منطقه ای را شاهد نیستیم و در صورت استمرار وضعیت موجود اوضاع در عراق و منطقه وخیم تر خواهد شد.
البته به نظر نمیرسد که بازیگران اصلی جهانی و منطقه ای بیش از این نسبت به وقوع جنایتهای انجام شده و تهدید تمامیت ارضی وحاکمیت ملی عراق بی تفاوت بمانند و هرچه سریعتر کشورهای حامی صلح و مخالف افراطی گری دست به دست هم خواهند داد تا راه حلی فوری برای سرکوب تروریستهای داعش و برقراری صلح وامنیت درعراق بیابند. صدالبته که دولت و مردم عراق از هیچ تلاشی برای غلبه بر مهاجمان بی دین که با نام دین خون مردم را می ریزند فروگذارنخواهند کرد. بویژه آنکه آیت الله العظمی سیستانی مرجع شیعیان جهان که از سوی اهل تسنن عراق نیز مورد وثوق و احترام است، مبارزه با اشغالگران را واجب کفایی اعلام کرده است و نشانه های مثبت این فتوا نیز قابل رویت است و نیروهای مردمی عراق در کنار نیروهای نظامی این کشور علیه داعش می جنگند و به موفقیتهایی نیز نایل شده اند.
آنچه که بیش از هرچیز دارای اهمیت است ضرورت حفظ تمامیت ارضی حاکمیت ملی عراق وعدم تجزیه آن به بخشهای شیعه نشین، سنی نشین و کردنشین است که نیازمند تدابیر ارزنده ونگاه و اقدام استراتژیک دولت عراق به این مقوله و حفظ و تقویت دموکراسی در کشور و رعایت کامل حقوق همه اتباع عراق اعم از وابسته بودن آنها به هر قوم، قبیله، زبان، دین ومذهب است.
از دیگر سو یارگیری داعش از میان وابستگان به حزب بعث عراق و صدام، نیروهای نظامی برکنارشده صدام، ناراضیان عراقی از قشرها و مناطق مختلف بویژه مناطق سنی نشین و نیروهایی از سایر کشورها حکایت از ضعف مدیریت از حیث حکومت بر قلوب مردم و ضعف ساختار امنیتی عراق است که باید بیش از پیش به این موارد پرداخته شود. آنچه مسلم است اینکه داعش یک شبه نسبت به جذب و آموزش نیروهای خود و دیگر هماهنگیها برای تهاجم به شهرهای عراق اقدام نکرده است؟!
بنظر میرسد تجارب بارزانی و گروههای سیاسی اقلیم کردستان که روزگاری در برابر رژیم دیکتاتوری صدام مبارزه کرده و چندسالیست اداره اقلیم کردستان را به نحو دموکراتیک پی گرفته است نشان میدهد که رهبران این اقلیم با یک گروه تروریستی همکاری نخواهد کرد، چرا که چنین اقدامی یک اشتباه استراتژیک خواهد بود و کلیه تلاشهای رهبران کرد عراق را می تواند تحت سوالات جدی قرار دهد و درآینده تروریسم دامان خود آنها را بگیرد. لذا بر اقلیم کردستان عراق است که برای تأمین هر نوع خواسته مشروع خود تا دفع فتنه داعش و فتنه گران تمامیت خواه در کنار ملت و دولت عراق قرار گیرد.
ترکیه نیز با تجاربی که از وقایع سوریه اخذ نموده، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و نگرانی از تجزیه ترکیه با توجه به مشکلاتی که دولت این کشور با کردهای خود دارد و همچنین با در نظرداشتن روند دموکراتیک حاکم بر این کشور، بنظر نمیرسد خود را در باتلاق تروریستهای داعش گرفتار کند.
از دیگر سو از آنجا که اقلیم کردستان عراق و ترکیه، در صورت اشتباه استراتژیک خود را در برابر جامعه جهانی قرار خواهند داد، بعید بنظر میرسد رهیافتی با هزینه فراوان و نتیجه ای غیرقابل پیش بینی برگزینند.
با توجه به اوضاع کنونی عراق و تحولات منطقه، به نظر میرسد عراق و بازیگران صلح جوی منطقه ای باید از هر فرصت و امکانی در چارچوب اتحاد استراتژیک موردی علیه تحرکات داعش ایستادگی کرده و با مهار آنها نسبت به تحکیم تمامیت ارضی و حاکمیت ملی عراق و صلح وثبات و امنیت عراق و منطقه بدون فوت وقت اقدامی جدی و موثر نمایند.
درهمین راستا بسیج سازمان ملل و رکن اساسی آن یعنی شورای امنیت و دیگر نهادهای بین المللی از قبیل سازمان همکاری کشورهای اسلامی (برغم برخی اعضای غیرهمسو و حامی داعش) و سازمان غیر متعهدها نسبت به دفع فتنه و بازگردان آرامش به عراق همت گمارند.
شاید وقت آن رسیده است که اکثریت کشورهای اسلامی که حامی تروریسم و داعش نیستند، باهمکاری سازمان ملل نسبت به تشکیل نیروهای واکنش سریع با هدف مبارزه با تروریسم وافراطی گری و خشونت اقدام عاجل نموده و در اولین فرصت و بدون فوت وقت نسبت به مهار داعش مبادرت نمایند.
درهمین راستا همکاری مشترک با امریکا و اروپا نیز می تواند مورد بررسی قراگیرد. با توجه به برخی مراودات پیشین و موردی امریکا با برخی نیروهای تروریستی، تلاش برای کشاندن آمریکا به میدان مبارره با داعش می تواند مصداق دوتیر با یک نشان باشد و موجب روشن شدن موضع این کشور نسبت به مقوله مبارزه با تروریسم و موضوع استاندارد دوگانه باشد.
ازآنجایی که داعش نسبت به توان نظامی خود بزرگ نمایی میکند و با ایجاد رعب و وحشت در تلاش است تا مانع از مواجهه مردمی گردد، به نظرمیرسد در صورت رایزنی ایران و برخی کشورهای منطقه و کشورهای فرامنطقه ای بتوان نسبت به تهیه استراتژی اقدام مناسب علیه داعش و مهار آن برنامه های معطوف به هدفی تنظیم و به مورد اجرا گذاشت.

برای مشاهدۀ وبلاگ افشار سلیمانی در صفحۀ بلاگرهای خبرآنلاین اینجا کلیک کنید