تردید برخی کشورها برای حضور در اتحادیه اقتصادی اورآسیا

اگر چه قرارداد تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا که گفته می شود بزرگترین اتحادیه جدید اقتصادی جهان پس از اتحادیه اروپا است، هشتم خرداد ماه سال جاری در آستانه بین سه کشور روسیه، قزاقستان و بلاروس به امضا رسید، اما کشورهای جدید از جمله تاجیکستان و قرقیزستان برای پیوستن به آن واهمه دارند.

به اعتقاد برخی تحلیلگران در تاجیکستان و قرقیزستان، طرحی که مسکو می خواهد آن را عملی کند، تلاش های کرملین برای برقراری نقش نخست قدرت در قلمرو شوروی و نه یک طرح اقتصادی است.

اگر تاکید و تلاش های مسکو برای تحقق این بلوک جدید پیش از حوادث اوکراین رخ می داد، شاید کشور های جداشده از شوروی به نیت مسکو مشکوک نمی شدند، اما برخورد روسیه با اوکراین و متصور شدن این ذهنیت که مسکو می تواند برای رسیدن به اهداف خود در امور همسایه ها دخالت کند، دولت هایی را که پای سند اتحادیه اقتصادی اوراسیا امضا گذاشتند و برخی دولت هایی چون تاجیکستان و قرقیزستان نیز که آماده امضای آن هستند را نگران کرده است.

به اعتقاد برخی کارشناسان سیاسی، کرملین با بهره گیری از زر و زور در تلاش برای یکپارچه سازی دولت های جداشده از شوروی است که این روند با تردید در میان اعضای فعلی و آینده این اتحادیه مواجه شده است.

روز هشتم خرداد سال جاری در شهر آستانه «ولادیمیر پوتین»، «نورسلطان نظربایف» و «الکساندر لوکاشنکو» رهبران روسیه، قزاقستان و بلاروس سه کشور هم مرز، برای شکل گیری این اتحادیه پیشقدم شدند.

در این نشست، رهبران این سه کشور موافقتنامه ای را امضا کردند که اتحادیه گمرکی سه گانه از یکم ژانویه سال 2015 به اتحادیه اقتصادی اوراسیا تبدیل شود.

به عقیده «اهل الدین حکمت اف» یک کارشناس رسانه ای در مسائل آ سیای مرکزی، اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در ابتدا بنیانی برای رسیدن به سازش بود، اکنون پس از تحولات اوکراین معنای دیگری پیدا کرده است.

به گفته وی، اکنون مشخص است که مسکو به عنوان یکی از بانیان این اتحادیه در اندیشه گردش تجاری نیست، بلکه به فضای گردش جاسوس و زمینه ای برای بروز مناقشات جدید روی آورده است.

«پاپیسک» کارشناس یک پژوهشگاه مسائل سیاسی آسیای مرکزی می گوید: اتحادیه اوراسیا یک طرح سیاسی است چون روسیه خود را ستون سیاسی امور بین الملل می داند و از این رو، طرح آن برای کشور های جداشده از شوروی فقط یک طرح اقتصادی نیست.

وی افزود: البته روسیه انگیزه های اقتصادی نیز دارد، ولی چنانچه این هدف نتیجه ندهد روش های سیاسی، ضرر های اقتصادی را پوشش می دهد.

مسکو تلاش داشت تا قرارداد اتحادیه اقتصادی اوراسیا ابتدای بهار سال جاری امضا شود، اما حوادث اوکراین نگرانی های رهبران قزاقستان و بلاروس را در زمینه نزدیک تر کردن با روسیه عمیق تر کرد و به همین دلیل بند هایی از توافقنامه بین سه کشور بدون امضا گذاشته باقی ماند.

ابتدای ماه جاری کمیسیون اقتصادی اوراسیا اعلام کرد: گردش مالی بین سه کشور عضو اتحادیه از ابتدای سال 2014 میلادی تاکنون در مقایسه با همین دوره در سال 2013 حدود 14 درصد کاهش یافته است.

دو شریک روسیه در این اتحادیه از این شکایت دارند که صرف نظر از اتحاد گمرکی، روسیه بازار خود را روی شریکان کاملا باز نمی کند.

تجار قرقیزستانی نیز از احتمال عضویت کشورشان در این اتحادیه نگران هستند.

«فرهاد تلگن اف» رییس صنایع سبک قرقیزستان می گوید: 60 درصد واردات قرقیزستان از کشورهایی چون ترکیه و چین است که عضو اتحادیه جدید نیستند، اما پس از وارد شدن به این اتحادیه نرخ کالاها می تواند تا دو برابر افزایش یابد.

با این وجود «المازبیک آتمبایف» رییس جمهوری قرقیزستان ماه گذشته گفته بود: متاسفانه ما شانسی برای انتخاب نداریم، اوکراین می تواند از بین اتحادیه اروپا و اتحاد گمرکی جدید یکی را انتخاب کند، ولی ما فقط یک راه داریم و اکنون مانده ایم که چه تصمیمی بگیریم.

به گفته مفسران امور سیاسی، تحقق اهداف این اتحادیه با ابهام مواجه است، ابهام از این جهت که هدف اتحادیه احتمالا نظامی خواهد بود یا اقتصادی و یا اینکه این اتحادیه چگونه باشد، بهتر است.

برخی تحلیلگران نیز مقایسه بین اتحادیه اقتصادی اوراسیا با اتحادیه اقتصادی اروپایی را نادرست می دانند، چون از نظر تولید ناخالص ملی بین کشورهای عضو دو اتحادیه اختلاف فاحشی وجود دارد.

اتحادیه اوراسیا فقط در سطح یک منطقه فعالیت دارد، اما رقیب اروپایی فعالیت جهانی دارد.

تولید ناخالص ملی کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال 2012 برابر 13هزار و 68 میلیارد یورو معادل 25 درصد تولید ناخالص ملی جهانی بود، در حالی که در همان سال تولید ناخالص ملی روسیه، بلاروس و قزاقستان معادل پنج درصد ناخالص ملی جهانی را تشکیل می داد.

کشورهای تاجیکستان و قرقیزستان از این جهت نیز برای عضویت در این اتحادیه نگران هستند که در آینده این اتحادیه محصور به همین منطقه باشد و در رقابت با اتحادیه اروپایی با رکود اقتصادی مواجه شود.

برخی صاحبنظران و مسوولان این دو کشور اعتقاد دارند که شرکت در این اتحادیه ممکن است آنها را از سود هنگفت نزدیکی با غرب محروم کند، هر چند طرف غربی تلاش دارد تا این ذهنیت را در بین مقامات کشورهای آسیای مرکزی قوت بخشد.

احتمال به عضویت درآمدن تاجیکستان و قرقیزستان در اتحادیه گمرکی اوراسیا موضوعی است که طرف غربی سعی دارد، مانع آن شود. همکاری های دوشنبه و بیشکک با مسکو با مخالفت آمریکا رو به رو است و از این جهت آمریکا تلاش می کند تا با نزدیکتر شدن به آسیای مرکزی دنبال اهرمی مؤثر برای جلوگیری از حضور کشورهای عضو این منطقه در اتحادیه های مربوط به روسیه باشد.

آساق**1663**1545