اشکال ارتباط های مفهومی ممکن میان حقوق اسلامی و حقوق بشر بررسی شد

به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «حقوق بشر در حقوق اسلامیHuman Rights in Islamic Law» به ارائه چشم اندازی وسیع از مفاهیم مبنایی مطرح در فلسفه حقوق و تعاریف آنها ذیل گفتمان حقوق بشر جهانی و نیز تعاریفی در چارچوب حقوق اسلامی می پردازد.

نویسنده در بحث پیرامون معنای حقوق بشر مسیر متفاوتی را در پیش می گیرد وی در عین حال که اذعان می کند حقوق بشر در جهان کنونی از جمله مفاهیم جدید و نوآورانه است اما به باور وی اتخاذ رویکردی جامعه شناسانه و رهیافتی تاریخی، نسبت به نوع روابط افراد در جوامع، به این نتیجه خواهیم رسید که همواره در طول تاریخی سازوکار های حقوقی ای جهت دفاع از حیثیت آدمی ارائه گردیده است. وی حقوق اسلامی را در جرگه اندیشه هایی طبقه بندی می کند که در زمان پیدایش و همچنین دوران تکامل خود از چنین خصوصیتی برخوردار بوده است. منابع حقوق اسلامی، حقوق خانواده، حقوق کودکان، حقوق زنان و حقوق کار در حقوق اسلامی نخستین از جمله مباحثی است که نویسنده آنها را به مثابه شاهدی بر ادعای خود ارائه می نماید.

مطالب کتاب «حقوق بشر در حقوق اسلامی» در پیشگفتار و هفت بخش -بخش هفتم نتیجه گیری اثر می باشد- سامان پذیرفته است. نویسنده در هر بخش مباحث خود را در پاره هایی چند مطرح نموده و در پایان هر بخش به ارائه نتیجه گیری پرداخته است. همچنین در پایان اثر علاوه بر کتابشناسی قانون اساسی مدینه، یک مدل از یک قانون اساسی اسلامی، اعلامیه اسلامی حقوق بشر جهانی، نظرات در اعلامیه اسلامی حقوق بشر، اعلامیه جهانی حقوق بشر سازمان ملل متحد، کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و شخصیت اجتماعی اروپا گنجانده شده است.

بخش نخست با نام «منابع قانون گذاری اسلامی» به مباثی در خصوص؛ قرآن کریم، سنت، اجماع، اجتهاد، قیاس، استحسان، مصلحت(منافع عمومی)، اقدامات احتیاطی، عرف، فرض قانونی، احکام قبل از اسلام، استقرار چهار مکتب عمده ی فقه اهل سنت و نتیجه گیری: ویژگیهای عمومی از قوانین اسلامی اختصاص یافته است.

بخش دوم ذیل عنوان «فلسفه اسلامی حقوق بشر» در بردارنده مطالبی با عناوین ذیل است؛ مفهوم اسلام، جهاد و آزادی دین و اندیشه، مفاهیم حقوقی؛ حریت، حق، عدالت و اخلاق. نویسنده در بخش سوم با عنوان «حقوق خانواده اسلامی» مباحث خود را ذیل عناوینی همچون ازدواج در قانون اسلامی، حقوق زنان، چند همسری، حقوق کودکان و انحلال ازدواج ارائه نموده است.

چهارمین بخش کتاب «حقوق بشر در حقوق اسلامی» با نام «حقوق اقتصادی» دربردارنده مباحثی راجع به اقتصاد اسلامی و نظریه ثروت، ابزارهای کسب ثروت، بازرگانی، ربا (به معنی غیر قانونی به دست آوردن اموال)، توزیع ثروت، مالیات اجباری (مالیات بر سرمایه)، عملکرد اقتصادی کشور اسلامی، درآمدهای دولت، زکات، جزیه، خراج (مالیات بر زمین های زراعی)، حمل مال التجاره، خمس(یک پنجم)، مالیات عمومی و درآمدها، هزینه دولت و وظایف مالی، امنیت اجتماعی و عمومی، مراقبت های بهداشتی و دارویی، آموزش و پرورش عمومی، خدمات عمومی و کمک های مدنی حاکم (کمک هزینه) است.

بخش پنجم با نام «حقوق سیاسی» به مطالعه قدرت قانونی، شورا، اهل حل و عقد، قدرت اجرایی و قوه قضاییه اختصاص یاقته است. بخش ششم اثر ذیل مبحث «دامنه جهانی حقوق بشر» مطالبی در خصوص مفهوم و دامنه جهانی بشر و مقایسه ای میان حقوق بشر و حقوق اسلامی را پوشش داده است.

ابراهیم عبدالله المرزوقی در کتاب خود کوشیده است تا ارتباط میان حقوق بشر و حقوق اسلامی را از زاویه ای نوین مورد بررسی قرار دهد. وی در این تلاش خود به ارائه مباحثی در خصوص مبانی پایه ای حقوق اسلامی و حقوق بشر دست یازیده و در این راستا با کاوشی مویرگی به جستجوی رگه های حقوق بشر گرایی در حقوق اسلامی نخستین همت گمارده است.