خارقانی: ایران بهترین پتانسیل برای جانشینی روسیه در تامین انرژی اروپا است

سعید جعفری پویا

مسئله تحریم‌های اروپا علیه روسیه در حال جدی تر شدن است. اتحادیه اروپا نمی‌خواهد قافیه را مقابل روسیه ببازد. تهدید و تحریم ابزارهایی است که اروپا در این مدت برای منصرف کردن مسکو از مداخله در اوکراین به کار بسته است. اما مسئله تأمین انرژی یکی از محدودیت‌هایی است که باعث شده دست طرف غربی در مقابل روسیه بسته باشد. شمس‌الدین خارقانی سفیر پیشین ایران در آلمان در این رابطه می‌گوید: «ایران بهتترین جانشین برای تامین انرژی اروپا است. هرچند مشکلات و مسائل فراوانی حول این مقوله وجود دارد» مشروح گفتگوی خبر آنلاین با این کارشناس مسائل اروپا را در ادامه می‌خوانید:

اقدامات روسیه در اوکراین و کریمه سبب شد تا اتحادیه اروپا علیه مسکو تحریم‌هایی را وضع نماید. نخستین دور تحریم‌ها در چه سطحی بود؟

تحریم‌هایی که اتحادیه اروپا علیه کشورها و شخصیت‌ها تصویب می‌کند دو نوع است، یکی شخصی و علیه افراد است که در آن افراد و شخصیت‌هایی که از نظر این اتحادیه در اقدامات کلیدی دست دارند، تحریم می‌شوند. به عنوان مثال در مسئله اوکراین و کریمه، اتحادیه اروپا با مطالعه روند حوادث و شخصیت‌های درگیر این مسئله لیست افرادی که در روسیه در زمره حلقه اصلی تصمیم‌گیرندگان بوده‌اند را در لیست تحریمی‌ها قراردادند. پس از آن و به تدریج و در صورت ادامه این روند، این لیست بزرگ تر می‌شود. یک سری نیروهای دولت‌های و بخشی هم جریان‌های وابسته به دولت هستند که در اوکراین و کریمه فعال بودند. لیست کوتاه دیگری هم در این رابطه وجود دارد است که اروپایی‌ها در جلسه سفرای اروپایی مورد بررسی قراردادند و اعلام کردند اگر بحث اوکراین حادتر شود در مرحله دوم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در آخرین تحول در این حوزه، خانم مرکل و آقای اولاند برای بررسی حوادث اوکراین و نحوه برخورد با روسیه دیداری با یکدیگر داشتند، این دیدار را چگونه تحلیل می‌کنید؟

دیدار خانم مرکل و آقای اولاند در همین چارچوب صورت گرفت. خروجی مشخص و علنی این جلسه این بود که اگر روسیه در انتخابات روسیه دخالت کند، تحریم‌های جدیدتر و گسترده‌تر اروپا علیه روسیه وضع خواهد شد. البته صدراعظم آلمان و رئیس‌جمهور فرانسه اعلام نکردند که این تحریم‌های تازه شامل چه مواردی خواهد شد. به نظر می‌رسد شاید تحریم‌های انرژی و خرید انرژی و از این قبیل موارد مطرح باشد. مسائلی که فشار را بر روسیه جدی تر کند، ولی اینکه طرف اروپایی تا چه حد می‌خواهد وارد این بازی شود، هنوز مشخص نیست. اما به هر ترتیب طبیعی است که آلمان به دلیل اینکه بیش‌ترین میزان سرمایه‌گذاری را در روسیه انجام داده بیش از سایرین نگران باشد.

سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که اروپا تا کجا این روند را ادامه می‌دهد؟ حجم تحریم‌ها تا کجا گسترش خواهد یافت؟

این بستگی به این دارد که اروپایی‌ها می‌توانند جایگزینی برای منابع انرژی روسیه پیدا کنند یا خیر؟ همان طور که مستحضرید اروپا بیش از آمریکا از این تنش ضربه می‌بیند، چون نزدیک‌ترین بخش به روسیه است و همیشه تعاملات زیادی با مسکو داشته است. شما اگر در خیابان‌های مسکو قدم بزنید، اجناس اروپایی زیادی در فروشگاه‌های این شهر دیده می‌شود و این نشان می‌دهد روسیه بعد از فروپاشی یک بازار بالقوه و حتی بالفعل برای اروپا بوده است. از سوی دیگر اروپا خیلی راحت از انرژی روسیه استفاده می‌کند، چون هم از نظر جغرافیایی نزدیک است و هم قابلیت بهره‌برداری بالایی دارد. از سوی دیگر چانه‌زنی‌های روس‌ها باعث شده تا معاملات خوبی میان طرفین انجام شود. معاملاتی که هم در زمینه مواد خام انرژی انجام‌شده و هم در ارتباط با محصولات فرآورده‌های نفتی به دست می‌آید. آلمان‌ها که می‌خواستند خود را از شر نگرانی کشورهای اروپایی خلاص کنند، سعی کردند در روسیه مانند کشورهای شرق آسیا سرمایه‌گذاری‌های فراوانی انجام دهند، همین مسئله باعث می‌شود تحریم‌های بیشتر ضربه بزرگی به اقتصاد آلمان وارد کند. در پاسخ مشخص به سؤال شما باید بگویم اروپا باید در ابتدا در خصوص مسئله جایگزین انرژی اروپا برنامه‌ای داشته باشد تا بتواند در مقابل روسیه با قدرت بایستد و از انجام تحریم‌های جدی تر نگرانی نداشته باشد.

شاید منطقی‌ترین گزینه برای جانشینی روسیه جمهوری اسلامی ایران باشد. گزینه‌ای که البته با وجود برخورداری از منابع قابل‌توجه، از محدودیت‌های فراوانی هم برای جایگزینی روسیه برخوردار است. موانع و محدودیت‌هایی که از سوی اروپا در این رابطه دارد را بر می شمارید؟

در موضوع گاز و نفت، همان طور که شما اشاره کردید ما یکی از پتانسیل‌های بالقوه برای اروپا هستیم. اما طرف اروپایی برای اینکه بتواند روی ایران به عنوان یک مرکز تأمین‌کننده انرژی خود حساب کند، باید از روندهای سیاسی و اقتصادی ایران هم اطمینان حاصل کند. به دلایلی که می‌دانیم دولت‌های آقای احمدی‌نژاد نتوانست از این فرصت استفاده کند و مسئله انتقال انرژی ایران به اروپا منتفی شد. هرچند گفته می‌شود که این خطوط لوله از طریق کشورهای واسطه‌ای چون رومانی، بلغارستان و اتریش به ایران منتقل شود. اما واقعیت این است که طرف غربی تا به سطحی از اطمینان سیاسی با ایران نرسد پا در این مسیر نخواهد گذاشت. ضمن اینکه گروه‌های ضد ایرانی زیادی هم در اروپا و آمریکا علیه همکاری با ایران فعالیت می‌کنند که این هم بر دشواری‌های همکاری می‌افزاید. طرف غربی می‌خواهد مطمئن شود که در صورت پی ریزی این رابطه متضرر نخواهد شد. اروپا در شرایط فعلی به ایران به عنوان یک ظرفیت بالقوه نگاه می‌کند، اما اینکه این ظرفیت بالقوه بالفعل شود با مشکلات زیادی دارد. ایران هم باید حتماً مسئله فروش انرژی به اروپا را در اولویت خود قرار دهد. معنی ندارد چون ما در سیاست خارجی با روسیه دوست هستیم در مسئله انرژی و اقتصاد منافع خود را کنار بگذاریم و از امتیازاتی که رابطه با اروپا می‌تواند برای ما به ارمغان بیاورد چشم بپوشیم.

شرایط و مشکلاتی که ایران برای تبدیل شدن به جانشینی روسیه دارد، چگونه است؟

ایران هم باید حتماً مسئله فروش انرژی به اروپا را در اولویت خود قرار دهد. معنی ندارد چون ما در سیاست خارجی با روسیه دوست هستیم در مسئله انرژی و اقتصاد منافع خود را کنار بگذاریم و از امتیازاتی که رابطه با اروپا می‌تواند برای ما به ارمغان بیاورد چشم بپوشیم. واقعیت این است که ما مشکلات عظیمی در این رابطه داریم. همان طور که آقای زنگنه اعلام کردند اگر همین روند را ادامه دهیم تا چند سال بعد فقط می‌توانیم گاز مصرفی خودمان را تولید کنیم و باید قید صادرات را بزنیم. از سوی دیگر میادین ما در پارس جنوبی به شدت از سوی قطر تهدید می‌شود. برای استفاده بهینه از این منابع احتیاج به سرمایه‌گذاری‌های خارجی داریم. ضمن اینکه تکنولوژی های لازم هم در شرایط فعلی در ایران موجود نیست. دیگر مدل هایی چون بای بک جوابگو نیست. به این نکته هم توجه داشته باشیم که گذشت زمان به شدت علیه ماست و باید هرچه سریع‌تر نسبت به سرمایه‌گذاری و امضای قراردادهای جدید برای توسعه و به خدمت گرفتن تکنولوژی های روز اقدام کنیم، چرا که رقبای ما با سرعت زیاد در حال بهره‌برداری از میادین مشترک هستند.

30849