جهانی‌سازی فتوای هسته‌ای: راهی به آرزوی اوباما

ایران و قدرت‌های جهان که در ماه نوامبر سال گذشته بر سر یک توافق‌نامه موقت هسته‌ای به اشتراک نظر رسیدند، اکنون تلاش می‌کنند تا اواخر ماه جولای به یک توافق هسته‌ای جامع دست پیدا کنند. موضع ایران در مورد منع سلاح‌های هسته‌ای و دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی با فتوای آیت‌الله خامنه‌ای نیز تقویت شده است.

به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) سید حسین موسویان، پژوهشگر دانشگاه پرینستون و معاون پیشین شورای امنیت ملی کشور در مقاله‌ای که روز جمعه در روزنامه الشرق الاوسط منتشر کرد، نوشت: آیت‌الله خامنه‌ای در سخنرانی افتتاحیه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران در تاریخ 30 آگوست 2012 اعلام کرد: «جمهوری اسلامی از لحاظ فکری و نظری و فقهی، نگهداری سلاح‌های هسته‌ای را گناه بزرگ می‌داند و معتقد است تکثیر این سلاح‌ها کاری بیهوده، پرضرر و پرخطر است.»

آیت‌الله خامنه‌ای هم‌چنین اضافه کرد: ایران "شعار خاورمیانه عاری از سلاح هسته‌ای" را مطرح کرده و ما به آن پایبندیم.

ایران هم‌چنین اعلام کرده که حاضر است این فتوا را عملیاتی کند. این‌چنین ابتکاری می‌تواند در دستیابی ایران و قدرت‌های جهان به توافق نهایی هسته‌ای مؤثر باشد و روند آن را تسریع کند.

در عین حال این فتوا که ریشه در باورهای قوی اسلامی دارد می‌تواند نقش مؤثری بسیار فراتر از حل بحران هسته‌ای ایران ایفا کند.

به عنوان اولین قدم، باید در اقدامی هماهنگ، رهبران مذهبی جهان اسلام اعم از سنی و شیعه با هم همراه شوند و در مورد تحریم سلاح‌های کشتار جمعی از این فتوا حمایت کنند. ایران می‌تواند این روند را با دعوت از رهبران مذهبی برای شرکت در نشستی در تهران با هدف بحث و بررسی ممنوعیت استفاده از سلاح‌های هسته‌ای و صدور یک «فتوای جهان اسلامی» تحقق بخشد.

در قدم بعدی، برای جلب حمایت جهانی، سازمان کنفرانس اسلامی می‌تواند ضمن تایید "فتوای جهان اسلامی"، آن را به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کند. این‌چنین اقدامی فرصتی را در اختیار دبیر کل سازمان ملل بان کی مون قرار می‌دهد تا مجمعی متشکل از رهبران دینی از همه ادیان ابراهیمی اعم از مسلمان و مسیحی و یهودی را تشکیل داده تا این مجمع از دیدگاه مذهبی ممنوعیت تولید، نگهداری و استفاده از سلا‌ح‌های کشتار جمعی را تایید کنند. تایید رهبران دینی به نمایندگی از میلیاردها پیرو مذاهب ابراهیمی، قدم بزرگی به سمت ایجاد هماهنگی و وحدت در میان ادیان مهم جهان و تقویت تلاش‌ها در پایان دادن به اشاعه سلاح‌های هسته‌ای است.

پس از تایید رهبران دینی جهان، مجمع عمومی سازمان ملل می‌تواند در حمایت از این "فتوای جهانی"، آن را به صورت قطعنامه‌ای در مورد عدم اشاعه صادر کند. این قطعنامه می‌تواند مبنایی شود تا کمیته‌ای متشکل از کارشناسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با هدف شناسایی نقاط ضعف و کاستی‌های معاهده‌های کنونی مربوط به سلاح‌های کشتار جمعی تشکیل و پیشنهادات لازم برای تقویت معاهدات کنونی و رفع تبعیض‌ها را تدوین کند.

چهار دهه اجرای کنوانسیون‌های سلاح‌های کشتار جمعی و یک دهه مذاکرات هسته‌ای بین ایران وکشورهای 1+5، کاستی‌های این معاهده‌ها را نمایان کرده است. اصول «جهانی‌سازی فتوا» برای مقابله با مشکلات و رفع کاستی‌های معاهده کنونی هسته‌ای می‌تواند با این اقدامات صورت گیرد:

1) جهانی‌سازی پروتکل الحاقی

2) مکانیسم‌های جهانی نظارتی بیشتر

3) اقدامات جدید جهانی در زمینه شفاف‌سازی فعالیت‌ها و فرآیند بازرسی قوی

4) معرفی مکانیسمی برای چندجانبه‌گرایی غنی‌سازی هسته‌ای در سطح جهانی

5) محدودسازی سقف غنی‌سازی به 5 درصد در سطح جهان، که سطحی مطمئن برای جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای است.

مراحل مورد اشاره در بالا مسیر بهره‌گیری از فتوا برای دستیابی به یک چارچوب بین‌المللی جامع در برابر چالش‌های ناشی از سلاح‌های کشتار جمعی در حال حاضر و آینده را نشان می‌دهد. این اقدامات هم‌چنین می‌تواند مسیر شورای امنیت سازمان ملل برای اقدامات چندجانبه در معرفی سازوکارهای جدید ملی و بین‌المللی به منظور تقویت و گسترش کنوانسیون‌های فعلی سلاح‌های کشتار جمعی را هموار کند.

ایده «جهانی‌سازی فتوا» نه تنها موقعیتی فراهم خواهد کرد تا ایران بتواند به طور کامل در روند عدم اشاعه نقش‌آفرین باشد، بلکه در چندین جبهه منطقه‌ای و بین‌المللی نتایج مثبتی به دنبال خواهد داشت.

معاهده ان‌پی‌تی و «جهانی‌سازی فتوا» هر دو هدف مشترکی را دنبال می‌کنند. تبدیل این فتوا به سند قانونی در سازمان ملل می‌تواند مزیت‌های زیر را به دنبال داشته باشد:

1) ان‌پی‌تی را تقویت کرده و به تلاش‌ها برای رسیدن به ایده امحای کامل سلاح‌های هسته‌ای در جهان، ایده «صفر جهانی» (Global Zero ) کمک کند.

2) در پیشبرد تلاش‌ها برای رسیدن به خاورمیانه عاری از سلاح‌های کشتار جمعی مؤثر باشد.

3) با حمایت‌های دینی، اجتماعی و بین‌المللی، همه کشورهای مسلمان منطقه ملزم می‌شوند در سطح ملی قوانینی را به منظور ممنوعیت استفاده از انواع سلاح‌های کشتار جمعی به تصویب برسانند.

4) فشار بیشتری به اسرائیل وارد می‌کند تا به این حرکت پیوسته و سلاح‌های هسته‌ای خود را رها کند.

5) به شفاف‌سازی موثرتردر مورد منع فعالیت‌های تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی توسط کشورهای غربی عضو و غیر عضو ان‌پی‌تی منجر می‌شود؛ مثل کمک‌های آنها در تامین تکنولوژی و دانش لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای در اسرائیل و ارسال سلاح‌های شیمیایی برای صدام حسین جهت استفاده در جنگ علیه ایران در دهه 1980.

این جنبش جدید بین‌المللی برای رسیدن به آرزوی «صفر جهانی» و امحای تسلیحات اتمی می‌تواند فشار مؤثر و مضاعفی به دولت‌های جهان وارد کند تا در سطح ملی قوانین محکم‌تری را برای جلوگیری از اشاعه هرگونه سلاح کشتار جمعی تصویب کنند.

اهمیت توافق هسته‌ای موقت اخیر در این است که نشان می‌دهد قدرت‌های جهانی بالاخره از مقاومت در برابر حقوق قانونی ایران برای غنی‌سازی در چارچوب ان‌پی‌تی و تهدید این کشور به تحریم‌های بیش‌تر دست کشیده‌اند. اکنون زمان مناسب برای قدرت‌های جهانی است تا از ظرفیت موجود در فتوا و توافق جامع هسته‌ای با ایران به عنوان مدلی برای عدم اشاعه استفاده کنند.

این‌چنین اقدامی ما را به آرزوی اوباما در به صفر رساندن تسلیحات اتمی (Nuclear-Zero) که در سخنرانی خود در دروازه براندنبورگ برلین به آن اشاره کرد که: «صلح همراه با عدالت به معنی ایجاد امنیت در جهان بدون سلاح هسته‌ای است» نزدیک‌تر می‌کند.

انتهای پیام