روابط آنکارا- تل آویو؛ عبور از کشتی مرمره

پس از گذشت چهار از سال تیره و تار شدن روابط آنکارا و تل آویو، بر اثر حمله نظامیان رژیم صهیونیستی به کشتی کمکهای بشردوستانه مرمره و کشته شدن 9 فعال ترک در جریان این حادثه، رسانه های عربی و تحلیلگران سیاسی از آغاز مرحله ای جدید در روابط میان دو طرف خبر می دهند.

سیر روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی

 علیرغم آنکه  در نشست سازمان ملل متحد در سال 1947 براى تأسیس رژیم اسرائیل، ترکیه در ردیف کشورهاى مخالف به چشم مى خورد، این کشور نخستین كشور مسلمانی بود كه در سال 1949 موجودیت اسرائیل را به رسمیت شناخت با اینحال عواملی مانع گسترش بیش‏تر روابط تركیه و اسرائیل در سال‏های 1950 تا 1990 میلادی (زمان جنگ سرد) شد که از جمله این عوامل می توان به شرایط ویژه‏ منطقه‏ ای و حساسیت اعراب نسبت به سیاست‏های این كشور در قبال اسرائیل اشاره كرد، پس از پایان جنگ سرد و وقوع تحولاتی از قبیل تایید ضمنی موجودیت اسرائیل از سوی  "یاسر عرفات" رهبر پیشین جنبش فتح، در سال 1988 و یا شروع گفت‌وگوهای صلح مادرید بین اعراب و رژیم اسرائیل شرایط مساعدی برای برطرف ساختن ركود روابط تركیه و اسرائیل به وجود آمد، همانطور که با ارتقای سطح‏ روابط دیپلماتیك میان آنكارا و تل‏ آویو دو طرف به مبادله سفیر در اواخر سال 1991 پرداختند، و در همین راستا روابط دوجانبه‏ میان دو طرف مسیر تازه‏ ای یافت.

پیمان استراتژیک 1996؛ نقطه عطفی در روابط میان ترکیه و رژیم صهیونیستی

نقطه عطف همكاری‏های اقتصادی و نظامی دو كشور، انعقاد پیمان استراتژیك‏ امنیتی و نظامی در فوریه 1996 بود كه باعث برهم خوردن توازن قدرت در منطقه‏ خاورمیانه شد. همچنین این پیمان با استراتژی منطقه‏ ای ایالات متحده همخوانی دارد و امریكا از این‏ پیمان حمایت‏های سیاسی و اقتصادی به عمل آورده است. به‏ طوری كه برخی كارشناسان،این كشور را طرف سوم پیمان استراتژیك تركیه و اسرائیل می ‏دانند.

 به دنبال انعقاد این توافقنامه، نشست‏های دوره‏ ای مقامات تركیه و اسرائیل تقریبا به‏ طور منظم هر شش ماه برگزار و قراردادهای نظامی، اقتصادی و فرهنگی میان آن‏ها منعقد شد؛ 19 اتحاد استراتژیك‏ میان تركیه و اسرائیل كه نقطه اوج همكاری‏های استراتژیك این دو كشور است، شامل تدارك‏ تسلیحاتی تركیه از سوی اسرائیل، مانورهای دریایی مدیترانه(با مشاركت امریكا)، تمرین‏های‏ آموزش نیروی هوایی اسرائیل در فضای هوایی وسیع منطقه آناتولی تركیه، همكاری و مشاركت‏ اطلاعاتی و آموزش ضد تروریسم است. از این‏رو پس از امضای توافقنامه همكاری نظامی در بیست و سوم ماه فوریه 1996 و پیمان‏های تكمیلی بعدی، مناسبات تركیه و اسرائیل وارد مرحله جدیدی از همكاری نظامی یا به عبارت بهتر همكاری استراتژیك شده است.

باید در نظر داشت که تركيه، ششمین شريك تجاري و صادراتي اسرائيل در دنیا و مهم ترين شريك تجاري این رژیم در خاورميانه به شمار می رود.

حمله به کشتی مرمره؛ آغاز تنش ها

 تا پیش از سال 2010 و پس از انعقاد پیمان استراتژیک 1996 میان ترکیه و رژیم صهیونیستی تعامل دوسویه ای در تمامی سطوح برقرار بود تا آن که کماندوهای رژیم صهیونیستی در تاریخ 31 ماه مه 2010 در آب های بین المللی به کشتی ماوی مرمره، ناوگان کمک رسانی به غزه یورش بردند که در پی آن حمله 9 فعال ترک تبار کشته و 50 تن دیگر مجروح شدند.

دولت آنکارا در پی این حمله روابط سیاسی خود با تل آویو را کاهش داد و برای عادی سازی روابط خواستار عذر خواهی، پرداخت غرامت به بازماندگان و لغو حصر نوار غزه شده بود.

 دو سال پس از این حادثه با میانجیگری اوباما، بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل از همتای ترکیه ای خود عذرخواهی کرد و پرداخت غرامت به ترکیه را پذیرفت و مذاکره برای تعیین میزان غرامت بعد از آن تاریخ آغاز شد.

حسن هانی زاده، کارشناس مسائل سیاسی در این باره به خبرنگار مهر گفت: حادثه دردناک حمله وحشیانه کماندوهای ارتش رژیم صهیونیستی به سرنشینان کشتی ترکی مرمره با عنوان فجیع ترین اقدام این رژیم علیه یکی از کشورهای همپیمان سنتی رژیم اسرائیل تلقی می شود. با توجه به اینکه سرنشینان کشتی برای ابراز همبستگی با مردم محاصره شده غزه عازم این منطقه بودند لذا حمله به این کشتی تاثیر منفی بر افکار عمومی ترکیه باقی گذاشت. از آنجائیکه برخورد رژیم صهیونیستی با این حادثه یک برخورد غیر منطقی و برخاسته از تفکرات صهیونیستی مقامات این رژیم بود لذا اسرائیل از ملت ترکیه عذر خواهی نکرد. این موضع گیری به کاهش سطح مناسبات ترکیه و رژیم صهیونیستی منجر شد.

روابط پس از حمله به کشتی مرمره

 این کارشناس مسائل خاورمیانه با بیان اینکه با وجود تیره شدن روابط میان آنکارا و تل آویو، این روابط همچنان در سطح محدودتری ادامه یافت اظهار داشت: از آنجائیکه سیاست دولت رجب طیب اردوغان مبتنی بر تعامل سازنده با کشورهای منطقه است لذا روابط پس از حادثه مذکور همچنان ادامه یافت.

 وی افزود: با توجه به اینکه ترکیه به لحاظ اقتصادی، سیاسی و نظامی رابطه تنگاتنگی با رژیم صهیونیستی دارد لذا دولت اردوغان روابط خود را با ین رژیم حفظ کرد. ملت ترکیه انتظار داشت که دولت رجب اردوغان به دلیل حمله اسرئیل به سرنشینان کشتی مرمره رابطه خود را با رژیم صهیونیستی قطع کند اما به دلیل فشارهای آمریکا و غرب این روابط همچنان در سطوح مختلف اما به شکل محدودتری  ادامه پیدا کرد. با این وجود روابط دیپلماتیک دو طرف از سفیر به کاردار تنزل پیدا کرد.

گذار از واگرایی

پایگاه الجزیره با انتشار گزارشی در این زمینه اعلام کرده است کارشناسان و تحلیلگران سیاسی بر این باورند که ترکیه و رژیم صهیونیستی در صدد امضای یک توافقنامه به منظور پایان دادن به رکود 4 ساله ای هستند که در روابطشان ایجاد شده است.

به گفته این کارشناسان تل آویو آماده است تا مبالغی را به عنوان غرامت به خانواده های فعالان ترک که در جریان حمله نظامیان رژیم صهیونیستی به کشتی مرمره  کشته شدند، بپردازد.

در همین راستا یک منبع دیپلماتیک صهیونیستی از وجود رایزنیها میان آنکارا و تل آویو برای دستیابی به توافق در خصوص پرداخت غرامت به خانواده های قربانیان حادثه مذکور، خبر داد.

پایگاه الجزیره به نقل از این منبع دیپلماتیک اعلام کرد که  رژیم صهیونیستی با پرداخت غرامت خواهان ارائه ضمانتی از سوی ترکیه برای پس گرفتن تمامی شکایتهای موجود علیه ارتش رژیم اسرائیل در دادگاههای ترکیه و ارائه تعهد در خصوص عدم انجام هرگونه فعالیت مشابه در آینده است.

 هانی زاده در خصوص دلایل تصمیم ترکیه و رژیم صهیونیستی به  نزدیکی و ارتقای سطح روابط تصریح کرد: با توجه به اینکه آمریکا نفوذ فوق العاده ای در سیاست خارجی دولت اردوغان دارد لذا به نظر می رسد دولت وی تحت فشار آمریکا و اتحادیه اروپا در سیاست های خود با رژیم صهیونیستی بازنگری کرده و پس از چهار سال ناچار شده که سطح روابط خود را با تل آویو به سطح بالاتری برساند.

از سوی دیگر با توجه به اینکه سرنگونی دولت اخوان المسلمین در مصر، ترکیه را دچار انزوای سیاسی کرد لذا این کشور که پایگاه واقعی خود را در مصر از دست داد ناچار شده که به سمت رژیم صهیونیستی متمایل شود.

............

گزارش: فاطمه درخشان