انتخابات عراق؛ نگاهی به سبدهای رای

**جریان های شیعی

در حال حاضر در طیف شیعی جامعه عراق ، چهار گروه اصلی مجلس اعلای اسلامی ، حزب الدعوه و جریان صدر در قالب اسامی ائتلاف ها و فهرست های انتخاباتی جدید ظاهر شده اند.

- دولت قانون:

حزب الدعوه مالکی ˈائتلاف دولت قانونˈ را با اتحاد چندین حزب و گروه ازجریان های مختلف شیعی و حتی سنی و کردی عراق(فیلی) تشکیل داده است.

حزب الدعوه اسلامی به رهبری مالکی، حزب الدعوه اسلامی/تنظیم العراق، فراکسیون مستقلون به رهبری حسین ابراهیم صالح مهدی الشهرستانی، سازمان بدر به رهبری هادی فرحان عبدالله (عامری)، جریان الرسالی العراقی الجدید ، حزب الوحده، الموتمر الوطنی العام للکورد الفیلیین (کردهای فیلی)، حرکه الرساله الاسلامیه، حزب الشعب العراقی الموحد/عراق لایتجزا ،الاتحاد الاسلامی لترکمان العراق، جبهه الترکمان الحره و تجمع الشبک الدیمقراطی ، گروههای تشکیل دهنده ائتلاف دولت قانون هستند.

براساس برآوردها و نظرسنجی ها، جریان ائتلاف دولت قانون برغم تمامی حملات تند مخالفان نوری المالکی، همچنان جایگاه مناسبی در افکار عمومی داشته و از محبوبیت نسبی ، بویژه در طبقات متوسط جوامع مذهبی و قومی عراق برخوردار است. بطوری که فهرست های این ائتلاف در انتخابات شوراهای استانی در سال گذشته ، دستکم در 12 استان عراق به عنوان بزرگترین ائتلاف سیاسی شناخته شدند.

این ائتلاف علاوه بر بغداد و استان های جنوبی، در استان هایی مانند کرکوک و دیالی و الانبار بویژه بخش هایی از جوامع ترکمن شمال عراق نیز سبد رای قابل اعتنایی دارد.

- ائتلاف شهروند:

مجلس اعلای اسلامی عراق، جریان قدرتمند خانواده حکیم ها، به رهبری عمار حکیم، ائتلاف شهروند را با 23 حزب و گروه سیاسی ، عمدتا از جریان های شیعی تشکیل داده است. کنگره ملی احمد چلبی و جریان اصلاح ملی ابراهیم جعفری، از مهمترین متحدان عمار حکیم در این ائتلاف هستند.

آنطور که در عراق گفته می شود، این ائتلاف اصلی ترین رقیب ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی است و سران این جریان ادعا کرده اند که در این انتخابات همه را غافلگیر خواهند کرد.

ائتلاف شهروند که از مجلس اعلا و خانواده های حکیم ها اعتبار می گیرد، بعد از سالها کم اقبالی در صحنه سیاسی و رویگردانی هوادارانش، باردیگر درحال بازگشت به جایگاه قبلی خود تحت رهبری عمار حکیم است. او که با سیاست میانه روی و اعتدال توانست فاصله اش را با دولت و سایر جریان های مخالف دولت حفظ کند، همچنین توانسته در انتخابات شوراهای استانی در سال گذشته، بعد از ائتلاف دولت قانون با کسب 78 کرسی، جایگاه دوم را به خود اختصاص دهد.

اکنون هم گفته می شود که شورای استان بصره که در اختیار این جریان سیاسی است به دلیل عملکرد قابل قبولش با اقبال عمومی روبه رو شده است.

ائتلاف شهروند برای سبد رای خود استان های بغداد، نجف، واسط ، کربلا و استان های جنوبی بویژه بصره را به عنوان هدف اصلی در نظر گرفته است.

- جریان صدر :

جریان صدر که رهبری آن را مقتدی صدر جوان از خاندان پرآوازه صدری های عراق برعهده دارد، از دیگر جریان های شیعی است که انتظار می رود وضعیت مناسبی در انتخابات پیش رو داشته باشد؛ اگر چه رهبری آن مقتدی صدر چندی پیش از عالم سیاست کناره گیری کرد و باردیگر در روزهای اخیر بحث بازگشت او به سیاست در رسانه های عراق مطرح شده است.

جریان صدر اکنون از سه جریان ˈالاحرارˈ ، انتفاضه شعبانیه و جنبش اصلاح ملی تشکیل شده است.

این جریان سبد رای خود را تماما در بغداد و استان های جنوبی شیعه نشین تعریف کرده است؛ اگرچه شاید بتوان گفت که شهرک صدر بغداد با بیش از دو میلیون جمعیت و نیز نجف اشرف ، مهمترین پایگاه این جریان سیاسی عراق تلقی می شود.

جریان صدر در انتخابات پارلمانی 2010 میلادی بعد از ائتلاف دولت قانون دومین جریان سیاسی شیعی بود که توانست دستکم 40 کرسی پارلمان را به خود اختصاص دهد .

سران این جریان سیاسی با گرایش مذهبی نسبتا تند گفته اند که در این انتخابات همه را شگفت زده خواهند کرد.



** جریان های سنی :

در حال حاضر در طیف جریان های سیاسی اهل سنت ، می توان به چند شخصیت اصلی اشاره کرد که در فاصله انتخابات 2010 تا امروز جبهه واحد خود در العراقیه را نتوانستند حفظ کنند و دچار انشعاب هایی شدند.

- متحدون:

بعد از ناکامی های ایاد علاوی رهبر العراقیه در 2010 برای به دست گرفتن قدرت اجرایی در عراق، اسامه نجیفی بخشی از بدنه این جریان قدرتمند سنی را با خود در جریانی موسوم به محتدون جمع کرد. اسامه نجیفی خود ریاست مجلس دوم عراق را نیز بر عهده دارد. اکنون می توان این جریان را قدرتمندترین گروه منشعب از العراقیه دانست.

این جریان علاوه بر بغداد ، سبد رای خود را در استان های سنی نشین الانبار ، صلاح الدین ، موصل ، کرکوک و دیالی تعریف کرده است. با اینحال این جریان در صورت یک ائتلاف بزرگتر با سایر جریان های همسو نیز توان کسب اکثریت کرسی های پارلمانی را نخواهد داشت.

بطوری که در جریان انتخابات شوراهای استانی در سال گذشته، این جریان بعد از ائتلاف دولت قانون با 97 کرسی ، ائتلاف شهروند با 60 و نیز ائتلاف الاحرار (صدر) با 55 کرسی، در رده چهارم قرار گرفت و تنها 13 کرسی توانست کسب کند.

- العراقیه سفید:

بخش دیگری از طیف های موجود در العراقیه که از منتقدان جدی علاوی و تندروهای این ائتلاف بودند، العراقیه آزاد (العراقیه سفید) را تشکیل دادند که از شناخته شده ترین شخصیت های آن خانم ˈعالیه نصیفˈ است.

این جریان احتمالا در انتخابات این دوره با ائتلاف دولت قانون نوری المالکی متحد خواهد شد.

- العربیه :

جریان العراقیه العربی نیز به رهبری صالح مطلک که هم اکنون معاون نخست وزیر هم هست، از انشعاب از جریان فهرست العراقیه تشکیل شد. مطلک شاید از نادر معاونان نخست وزیری است که به شدت با رییسش یعنی مالکی زاویه دارد و در نقش اپوزیسیون ظاهر می شود.

گفته می شود این جریان که به حزب بعث هم گرایش هایی دارد، با اقبال زیادی روبه رو نخواهد شد، بطوری که حزب وی پیش از این نیز در انتخابات گذشته توفیق زیادی نداشته است.



** جریان های ملی گرا و سکولار:

جریان های ملی گرا و سکولار در عراق دارای طیف گسترده ای است، اما تنها یکی دو جریان سیاسی، آنها را نمایندگی می کنند.

-الوطنیه:

ایاد علاوی شیعه که 4 سال پیش توانست عمده جریان های سنی و ملی گرا و لیبرال عراقی را در فهرست العراقیه دور هم جمع کرده و آن را رهبری کند، معلوم نیست چه طیفی از جامعه عراق را نمایندگی می کند؛ سکولار، ملی گرا و یا اهل سنت.

این سیاستمدار شیعه متمایل به احزاب سنی، هم اکنون از میان سکولارها و ملی گراهای شیعه و درعین حال عمدتا سنی توانسته یارگیری کرده و جریان الوطنیه را تشکیل دهد.

علاوی به شدت ضد نوری المالکی است و میانه خوبی با جریان های شیعه عراقی هم ندارد.

علاوی که در دور گذشته توانسته بود با تجمیع احزاب و گروههای سنی ، سکولار و ملی گرا، فهرست قدرتمند العراقیه را تشکیل دهد، با کسب 91 کرسی پارلمان در صدر فهرست های انتخاباتی قرار گرفت و به همین دلیل چالش طولانی مدتی را برای از میدان خارج کردن مالکی در عراق مدیریت کرد.

با اینحال ائتلاف بزرگ پارلمانی جریان های شیعه به ناکامی علاوی در به دست گرفتن پست نخست وزیری انجامید و مالکی باردیگر مسوول تشکیل کابینه عراق شد.

ازجمله مواردی که به فروپاشی العراقیه ایاد علاوی انجامید، جانبداری های بی ملاحظه او از دولت های ضد عراقی عربستان و قطر بود. شاید افشای اطلاعات مربوط به ارتباط گیری این جریان با صهیونیست ها را بتوان عامل دیگری در فروپاشی این جریان سیاسی عراق دانست.

عادل المانع سردبیر روزنامه السیاسیه عراق فاش ساخت که بر اساس اطلاعات کاملا موثق یکی از اعضای فهرست العراقیه تابستان سال 90 در سفری به اردن به اراضی اشغالی رفت و با یکی از مسئولان اطلاعاتی رژیم صهیونیستی گفت وگو کرد.

- الشیوعی العراقی:

حزب الشیوعی العراقی را شاید بتوان از نظر تحزب و سازمان حزبی از قدیمی ترین و استخوان دار ترین حزب عراقی توصیف کرد. این حزب کمونیست عراق در 1934 میلادی تاسیس شد و طرفداران زیادی هم در عراق داشته و دارد. هم اکنون حمید مجید موسی رهبری این حزب کمونیستی را برعهده دارد، اما جامعه به شدت مذهبی عراق پذیرای افکار و ایده های این جریان سیاسی نیست و بنابر این شانس زیادی در انتخابات پارلمانی ندارد.

به هرحال ، جریان های اهل سنت، ملی گرا و سکولار اولین بار بعد از سقوط رژیم بعثی و سرنگونی صدام حسین از قدرت، در جبهه توافق به رهبری عدنان الدلیمی متحد شدند که شخصیت هایی همچون ایاد السامرایی و محمود المشهدانی دو عضو برجسته آن از 2005 تا 2009 میلادی ریاست پارلمان را برعهده داشتند.

طارق الهاشمی معاون سابق رییس جمهوری عراق که اکنون به دلیل پرونده قضایی اش از کشور متواری است و نیز حارث العبیدی (که بعدها ترور شد) از سران این جبهه به شمار می آیند.



** جریان های کردی

دیرزمانی بود که تنها دو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی به رهبری مسعود بارزانی و جلال طالبانی کردهای شمال عراق را نمایندگی می کردند. از همین رو قدرت در منطقه اقلیم که از نظر اداری ، قضایی و مالی از دولت مرکزی مستقل شده بود، منوپل این دو جریان سابقه دار در مبارزات ضد بعثی شد.

اما انتخابات مجلس محلی کردستان عراق در سال گذشته میلادی، تاحدودی انحصار قدرت را در این منطقه شکست.

حزب ˈتغییرˈ (گوران) به رهبری نوشیروان مصطفی از یاران جلال طالبانی در دوران مبارزه علیه صدام، توانست در ترکیب قدرت در شمال عراق تغییر ایجاد کند.

حالا بارزانی ها و طالبانی ها باید با یک رقیب جدی در هر انتخاباتی وارد صحنه رقابت ها شوند.

سابقه کردها در عالم سیاست به تاسیس حزب دمکرات کردستان عراق توسط ملا مصطفی بارزانی (پدر مسعود) در دهه 30 شمسی بر می گردد که کردها را برای چند دهه به جنگ با رژیم بعثی برد و آنان را وارث سرزمینی سوخته کرد.

مسعود بارزانی بعد از حمله صدام به کویت در سال 91 میلادی و اعلام سه استان کردنشین شمال عراق به عنوان منطقه پرواز ممنوع ، عملا به قدرت درجه اول منطقه - آن هم به دلیل در اختیار داشتن بیشترین نیروی چریکی موسوم به پیشمرگه - تبدیل شد.

از آن هنگام تاکنون او در اربیل مرکز منطقه موسوم به اقلیم که به صورت فدرالی اداره می شود، حاکم بلامنازع است.

در مقابل جلال طالبانی که بر سر قدرت چندین سال در دهه هفتاد شمسی در همین منطقه با بارزانی ها وارد یک نبرد خونین شد ، نتوانست مسعود را برای تقسیم قدرت متقاعد کند.

با اینحال ، با مداخله آمریکایی ها ، سرانجام بارزانی ها در اربیل و مناطق شمالی اقلیم و طالبانی ها بر سلیمانیه و مناطق جنوبی آن سیطره یافتند تا سال 2003 که عراق توسط آمریکا اشغال شد و صدام سقوط کرد.

سقوط صدام، کردها را از منطقه شمالی به بغداد کشاند تا در آنجا سهم قدرت را در ساختار جدید عراق مطالبه کنند. آنها علاوه بر پست ریاست جمهوری ، پست وزارت خارجه را هم به خود اختصاص دادند و در یک توافق نانوشته، مسعود بارزانی و برادرزاده اش نیچروان، برای اداره حکومت محلی در اربیل ماندند و جلال طالبانی برای پست ریاست جمهوری به بغداد رفت.

اکنون برای سومین انتخابات پارلمانی عراق ، کردها که دارای فراکسیون نسبتا قدرتمندی هستند، با پنج فهرست وارد صحنه شده اند.

حزب دمکرات، اتحادیه میهنی، حزب تغییر(گوران)، اتحاد اسلامی و جماعت اسلامی ، پنج جریان کردی هستند که در این انتخابات تلاش خواهند کرد، سهم خود را از ضریب جمعیتی در عراق بگیرند.

سبد رای کردها نیز عمدتا در سه استان اربیل، سلیمانیه و دهوک (منطقه موسوم به اقلیم) قرار دارد؛ اگرچه در استان های دیگر نیز اقلیتی از کردها حضور دارند.

کرکوک از جمله استان هایی است که کردها آن را متعلق به خود دانسته و تلاش دارند آن را به منطقه اقلیم منضم کنند.

دیگر ساکنان کرکوک به خاطر تلاش کردها برای برهم زدن ترکیب جمعیتی این استان نفت خیز اعتراض می کنند، از جمله عرب ها و ترکمن ها .

دیالی، بغداد و واسط استان های دیگری هستند که کردهای شیعی فیلی ، در آن اسکان دارند و از جمله مناطقی است که کردها به آن به عنوان سبد رای نگاه می کنند.

فراکسیون کردها اگر چه تلاش زیادی کرده تا این گروه از شیعیان را که بیشتر به مجلس اعلا و حزب الدعوه دو حزب قدرتمند شیعی تمایل دارند، به خود جذب کنند، اما تاکنون توفیق چندانی نداشته است.

با این همه کردهای فیلی ساکن در خانقین و استان دیالی با توجه به ناتوانی دولت مرکزی در برقراری امنیت در این مناطق، از حضور پیشمرگان کرد منطقه شمالی استقبال کرده اند و این عامل می تواند تا حدودی شانس کردها را در گسترش سبد رایشان بالا ببرد.

کردهای شمالی مقیم در بغداد هم اگرچه در سالهای بعد از سقوط صدام ، بر تعدادشان افزوده شده، اما وزنه مهمی در مقابل سایر جریان های سیاسی محسوب نمی شوند.

کلام آخر اینکه، عراقی ها از دیروز یکشنبه در خارج از کشور، از جمله در ایران و نظامیان عراقی از امروز دوشنبه در سراسر عراق به پای صندوق های رای رفته اند و بیش از 17 میلیون شهروند عراقی نیز روز چهارشنبه آرای خود را به صندوق ها می ریزند تا تکلیف پارلمان عراق را با 328 صندلی مشخص کنند.

با مشخص شدن وزن ائتلاف ها و جریان های سیاسی، برنده های این آزمون بزرگ، مسوول تشکیل دولت جدید عراق خواهند شد.

سومین انتخابات پارلمانی عراق در شرایطی برگزار می شود که تغییرات عمیقی در فضای سیاسی این کشور رخ داده است، بطوری که ائتلاف های قبلی از هم پاشید و اتحادهایی نو سربرآورد.

بررسی ها هم نشان می دهد که وزن جریان های سیاسی در عراق آنگونه نیست که یک حزب قدرتمند بتواند اکثر کرسی ها را به خود اختصاص دهد، بنابراین، پروسه تشکیل کابینه، به شکل و ماهیت ائتلاف هایی بستگی دارد که در فردای اعلام نتایج آرا صورت خواهد گرفت.

گزارش از محمد علی حیدری هایی

خاورم**1770**1586