اوکراین، سرگردان میان دو جبهه شرق و غرب

بر اساس گزارش ها، پس از آغاز اختلافات در اوکراین به دنبال عدم پیوستن این کشور به اتحادیه گمرکی و تلاش برای نزدیکی به اروپا، روسیه برای ایجاد آرامش وبازگشت اوکراین به سمت خود، وعده کمک 15میلیارد دلاری داد.

پس از سه ماه ناآرامی و اعتراضات که به جنگ داخلی در پایتخت اوکراین تبدیل شد، مخالفان، تمام مراکز حکومتی و دولتی را به تصرف خود در آورده و ویکتور یانوکوویچ را وادار به خروج از کی ‏یف کردند.

درهمان زمان ˈالکساندر تورچینوفˈ رئیس جدید مجلس اوکراین به‏ عنوان رئیس ‏جمهور موقت نیز انتخاب شد و با توجه به اینکه وی از طرفداران انقلاب نارنجی و از متحدین ˈیولیا تیموشنکوˈنخست ‏ وزیرسابق اوکراین است، اتحادیه اروپا به او بلافاصله وعده کمک اقتصادی داد.

در ادامه وعده های اقتصادی غرب، جو بایدن معاون رییس جمهوری آمریکا هم در سفر اخیر خود به اوکراین و دیدار با نمایندگان مجلس و نامزدهای ریاست جمهوری این کشور گفت آمریکا آماده کمک به کی یف است.

بایدن درنمایشی ازهمبستگی با دولت جدید کی یف درباره حمایت آمریکا گفت : انتخابات ریاست جمهوری 25 ماه مه (4خرداد) فرصتی برای هموارسازی زمینه به منظور استقرار کشوری متحد و بسیار مرفه تر است.

وی در نشستی در ساختمان مجلس اوکراین گفت: یک ماه زمان تا روزی باقی است که به نظر من مهم ترین انتخابات تاریخ اوکراین خواهد بود.

بایدن ادامه داد: فرصت ایجاد اوکراینی متحد و هدایت این کشور در مسیر درست، به زودی ممکن است و ما می خواهیم دوست و متحد شما باشیم.

بایدن گفت: آمریکا آماده کمک به تثبیت وضعیت اوکراین و تقویت اقتصاد این کشور است اما رهبران کی یف باید نقص ها در نظام سیاسی را رفع کنند و به درستی باید سرطان فساد سیاسی را از بین ببرند.

اوکراین که از آذرماه گذشته صحنه ناآرامی ها بر سر موافقت و مخالفت امضای توافق نامه تجاری با اتحادیه اروپا بوده، به یکی از مهم ترین چالش های روسیه و غرب تبدیل شده است.

درگیری های اوکراین که خروج دولت پیشین و مورد حمایت مسکو از قدرت را به همراه داشت با تظاهرات شماری از جدایی طلبان شرق و روس زبان این کشور ادامه یافت.

جدایی شبه جزیره کریمه از اوکراین و الحاق آن به روسیه بر اساس نتایج همه پرسی از مردم این منطقه و درگیری در دیگر شهرهای شرقی اوکراین در موافقت با روسیه و مخالفت با دولت جدید کی یف، به بحران سیاسی در اوکراین دامن زده است.

اوکراین که برای هر دو جبهه شرق و غرب جذابیت فراوانی دارد، اکنون محل نزاع آنها شده است. در تازه ترین اظهار نظرها، ˈآرسنی یاتسنیوکˈ نخست وزیر اوکراین، روسیه را به تلاش برای وقوع جنگ جهانی سوم با اشغال بخش هایی از اوکراین متهم کرد.

وی درسخنانی خطاب به وزرای دولت این کشور گفت : جهان هنوز جنگ دوم جهانی را فراموش نکرده است اما روسیه می خواهد جنگ سوم جهانی را آغاز کند. اقدامات و درگیری های نظامی به رویارویی گسترده ای در اروپا منجر خواهد شد.

وی در شدیدترین اظهاراتی که تاکنون بیان کرده، مسکو را به باندی خلاف کار تشبیه کرد که از تروریست ها حمایت می کند.

نخست وزیر اوکراین گفت : هدف روسیه برهم زدن انتخابات اوکراین، برکنار کردن دولت فعلی و اشغال سیاسی و نظامی این کشور است.

یاتسنیوک همچنین از مسکو خواست به تعهدات خود بر اساس توافق ‍ژنو به منظور تشویق فعالان جدایی طلب در شرق اوکراین و خلع سلاح آنها عمل کند.

وی گفت: حمایت روسیه از تروریست ها و دزدها که شهروندان صلح طلب را شکنجه می کنند، جرمی بین المللی و جنایتی علیه حقوق بشر است.

نکته جالب توجه در این میان، متهم کردن طرف مقابل ازسوی طرفین است. ˈایگور ایوانفˈ وزیر خارجه اسبق روسیه در مصاحبه با روزنامه راسیسکایا گازتا اعلام کرد: آمریکا از مساله اوکراین مانند یک ابزار در بازی ژئوپلیتیکی بزرگ خود استفاده می کند.

ایوانف به ارگان دولت روسیه گفت: آمریکا قصد کمک جدی به اوکراین ندارد و نمی خواهد هزینه های سنگینی به خاطر این کشور متحمل شود.

وی افزود: اوکراین به خودی خود برای آمریکا اهمیت ندارد بلکه واشنگتن می خواهد از بحران این کشور برای کسب امتیازها و منافعی استفاده کند.

این مقام سابق روس با بیان این که آمریکا در مساله اوکراین سه هدف راهبردی دنبال می کند، اظهار داشت: هدف اول بازداشتن روسیه و جلوگیری از تقویت و تحکیم موقعیت و مواضع این کشور درعرصه بین المللی است. هدف دوم آمریکا هم جان تازه بخشیدن به ناتو و فراهم آوردن شرایطی است که کشورهای اروپایی هزینه های نظامی خود را افزایش دهند.

ایوانف هدف دیگر آمریکا را در مساله اوکراین، تقویت موضع واشنگتن در بازار جهانی انرژی و تغییر آن به نفع خود دانست.

درهمین حال زیر امور خارجه آمریکا پنجشنبه شب (24 آوریل) روسیه را به ˈدامن زدن به بی ثباتیˈ در شرق اوکراین متهم کرد.

جان کری، وزیر خارجه آمریکا در بیانیه ای تند از مسکو خواست یا به کاهش تنش ها در اوکراین کمک کند و یا منتظر تحریم های جدید آمریکا بماند.

وی ضمن تقدیر از دولت موقت اوکراین که به گفته کری به مفاد توافق ژنو بر سر بحران اوکراین متعهد مانده، روسیه را به ˈتفرقه افکنی، فریب کاری و بی ثباتیˈ در قبال اوکراین متهم کرد.

وزیر خارجه آمریکا همچنین گفت: ˈحتی یکی از مقام های روس تا این لحظه در تلویزیون اوکراین حاضر نشده و از جدایی طلبان نخواسته که دست از اشغال ساختمان های دولتی بردارند و اسلحه خود را زمین بگذارند.ˈ وی همچنین رسانه های روسیه را متهم کرد که دائما در حال پخش ˈخیالبافی هایˈ ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در ارتباط با اوکراین هستند.

اوکراین را باید شاخص‏ ترین میدان جنگ قدرت میان غرب و روسیه دانست و دو طرف از زمان استقلال اوکراین تلاش گسترده ‏ای را برای چنگ انداختن بر این کشور انجام داده ‏اند، تلاشی که موجب شد در این مدت کوتاه اوکراین چندین‏ بار بین غرب و روسیه دست به دست شود.

موقعیت جغرافیای سیاسی، به ‏ ویژه با توجه به اهداف آمریکا در جهانی ‏ سازی، اولین و مهم ‏ترین گزینه ‏ای است که در بررسی نقش سیاسی کشورها باید به آن توجه نمود.

کشور اوکراین، اگرچه جمعیت نسبتاً کمی دارد، اما سرزمینی پهناور بین روسیه و اروپاست که با کشورهای حایز اهمیتی چون روسیه و بلاروس (شمال و شمال شرقی) - لهستان و مجارستان و رومانی (غرب و جنوب غربی) و دریای سیاه (جنوب)، مرزهای مشترک طویلی دارد که مرز گسترده مشترک با روسیه و دریای سیاه، حائز اهمیت ویژه است و موقعیت جغرافیای سیاسی (ژئوپلتیک) اوکراین را حساس تر کرده است.

اوکراین در مراحل اولیه پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی، برای آمریکا و اروپا کشوری خاکستری بود، اما پس از تشدید اختلافات در مواضع سیاست خارجی بین آمریکا و روسیه، اوکراین از اهمیت سیاسی بیشتری برخوردار شد و عضویت این کشور در اتحادیه اروپا بر اهمیت سیاسی این کشور افزود.

از این‏ رو، بزرگی بازار اوکراین برای آمریکا و اروپا، به بزرگی کشوری پهناور با نزدیک به 50 میلیون جمعیت نیست، بلکه به بزرگی تمامی کشورهای همسایه و منطقه و حتی خود روسیه می ‏باشد. مضافاً بر این‏ که تصاحب چنین بازاری، اقتصاد اروپا را به ‏ شدت قوی و روسیه را به ‏ شدت تضعیف خواهد کرد و بالطبع در تعاملات سیاسی و تصمیمات آمریکا و متحدان اروپایی بر روسیه، اثر مستقیم خواهد گذاشت.

تحولات اوکراین به‏ خوبی نشان داد که دوران جنگ سرد میان آمریکا و روسیه بار دیگر از سر گرفته شده و می ‏تواند به جبهه ‏ بندی جدیدی در روابط بین ‏الملل منتهی شود. از نظر روسیه برکناری ویکتور یانوکوویچ رئیس جمهوری که براساس انتخابات 2010 برای مدت 5 سال انتخاب شده بود، یک کودتا به ‏ منظور تضعیف موقعیت سیاسی و امنیتی مسکو به ‏حساب می‏ آید. کما این‏که از نظر آمریکایی ‏ها، کنار زدن متحد روسیه در اوکراین هزینه ‏ای است که مسکو به ‏خاطر سیاست‏ های گستاخانه‏ اش در برابر غرب باید بپردازد.

بی‏ شک رقابت‏های روسیه و اتحادیه اروپا برای کسب نفوذ و کنترل بیشتر بر منابع اوکراین یکی از دلایل عمده گسترش بحران در سطح منطقه شرق اروپا و غرب روسیه است.

اوکراین در چهارصد سال گذشته همیشه نقش خط حائل برای نفوذ غرب به روسیه را ایفا کرده است و اکنون نیز هر دو طرف، بر سر کسب منافع اقتصادی و سیاسی خود؛ این کشور را مورد تاخت و تاز قرار داده اند.

اوکراین که به دلیل مشکلات اقتصادی بین هر دو جبهه متحیر مانده، هر روز با اعلام وعده های کلان اقتصادی و رفاهی از سوی مسکو و آمریکا یا اتحادیه اروپا بر سرگردانی اش افزوده می گردد و تنها نتیجه این شرایط، بحرانی شدن مسایل داخلی است که خواهی نخواهی تنها ملت اوکراین پاسخگوی آن خواهند بود.

اروپام**1485** 1064