قرار داد مونترو، ترکیه را در میان دو آتش ناتو و روسیه قرار داد

تحولات اوکراین ، الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه ، افزایش تنش بین پیمان آتلانتیک شمالی ˈناتو ˈ و روسیه در دریای سیاه ، ترکیه را در اجرای بی طرفانه قرار داد 1936مونترو و ایجاد توازن در مناسبات خود با غرب و روسیه در شرایط حساسی قرار داده است.

در صورت اقدام ناتو در دریای سیاه ، ترکیه بین وابستگی به ناتو ، تعهدات قراردادی خود و مناسباتش با روسیه مجبور به ایجاد توازنی خواهد شد که هم بتواند نقش تاریخی خود در کریمه را حفظ کند و هم با هم پیمانان خود در ناتو و همسایه خود روسیه دچار اختلاف نشود.

هم زمان با بروز حادثه کریمه وزیر امور خارجه روسیه با اشاره به عبور کشتی های جنگی آمریکا از تنگه های بسفر و داردانل در ترکیه گفت: آمریکا رژیم حقوقی تنگه های بسفر و داردانل را رعایت نمی کند و ترکیه نیز که کنترل این تنگه ها را در اختیار دارد، نسبت به نقض رژیم حقوقی این تنگه ها توسط آمریکا چشم پوشی می کند.

ˈسرگئی لاوروف ˈ گفت : کشورهایی که در دریای سیاه ساحل ندارند، باید مطابق رژیم حقوقی تنگه بسفر که در چارچوب قرارداد بین المللی ˈمونترو ˈتنظیم شده است با رعایت تناژ تعریف شده و مدت زمان اعلام شده بتوانند کشتی های جنگی خودرا از این تنگه ها عبور دهند و در سواحل دریای سیاه لنگر بیندارند.

وزیر خارجه روسیه تاکید کرد که کشتی های جنگی آمریکا هم از نظر وزن و هم از نظر مدت زمان حضور در دریای سیاه، مطابق با مواد ذکر شده در قرارداد مونترو عمل نمی کنند.

تنگه بسفر ، دریای مرمره را به دریای سیاه و تنگه داردانل دریای مرمره را به دریای مدیترانه وصل می کند.

ترکیه فورا ادعای روسیه را تکذیب و اعلام کرد که در اجرای تعهدات خود در قبال قرار داد مونترو بی طرفانه عمل می کند.

ˈ تانجو بیلگیج ˈ سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه گفت : ادعای روسیه مبنی بر اینکه ترکیه مفاد کنوانسیون مونترو در باره تنگه های بسفر و داردانل را رعایت نمی کند ، درست نیست.

وی افزود : ترکیه با دقت و بی طرفانه قرارداد مونترو را از 78 سال پیش اجرا کرده است.

طبیعی است که آمریکا به عنوان هم پیمان ترکیه در ناتو و شریک راهبردی این کشور خواهان بهره برداری از شرایط و امکانات ترکیه در تحولات دریای سیاه باشد ولی این امر می تواند به لحاظ ملاحظات تاریخی ، تجاری و راهبردی با منافع ترکیه مغایرت داشته باشد.

ˈسونر چاغاتپایˈ کارشناس ترک تبار انستیتوی واشتگتن که از کارشناسان کهنه کار این موسسه می باشد در تحلیلی در این مورد می گوید : اگر آمریکا و ناتو بخواهند در دریای سیاه به طور فعال به گشت زنی به منظور ایجاد بازدارندگی در برابر سیاست های روسیه بپردازند ، اجرای نیرومند پیمان مونترو توسط ترکیه ، بر انعطاف عملیاتی آنها تاثیر خواهد داشت.

وی اضافه می کند، دیگر عاملی که موجب تضعیف سیاست ترکیه علیه مسکو در کریمه می شود، موضوع دریانوردی در دریای سیاه است که در کنوانسیون 1936 مونترو مندرج است، این معاهده حقوق دریانوردی و کشتیرانی را برای کشورهای غیرساحلی در دریای سیاه محدود می کند.

چاغانپای اضافه می کند ، ترکیه ممکن است که در مناقشه کریمه موضعی شبیه موضعش هنگام حمله روسیه به گرجستان در سال 2008 اتخاذ کند که به یک بازی ایجاد توازن بین ناتو و روسیه پرداخت.

وی با اشاره به مساله واردات بخش اعظمی از انرژی ترکیه از روسیه اضافه می کند: علاوه بر مساله انرژی ، آنکارا به یک تردید عمیق تاریخی در رویارویی با روس ها دچار است. بین سال 1568 زمان اولین برخورد عثمانی ها با روس ها و پایان امپراطوری روسیه در سال 1917، ترک ها و روس ها دستکم در 17 جنگ درگیر شدند که روسیه در همه آنها پیروز بود.

ترس از روسیه موجب شد که ترکیه در زمان جنگ سرد به یکی از نزدیکترین متحدان آمریکا تبدیل شود. همین ترس موجب می شود که اکنون ترکیه از رویارویی با مسکو در کریمه مردد باشد.

وی نتیجه گیری می کند، هر چند آمریکا باید رایزنی نزدیکی با ترکیه به عنوان یک متحد و ˈکریدورˈ اعمال قدرت در دریای سیاه داشته باشد ، اما واشنگتن باید از این مساله آگاه باشد که ترکیه نیز در این باره با لحاظ مسائل ایدئولوژیک ، تاریخی ، راهبردی و انرژی مجبور به رعایت برخی تعهدات در قبال روسیه است.

بررسی آمار واردات انرژی ترکیه نشان می دهد که بیش از نیمی از گاز طبیعی مورد نیاز ترکیه برای تأمین نیاز انرژی این کشور در سال 2013 توسط شرکت گازپروم که متعلق به دولت روسیه است صادر شده است.

میزان کل واردات گاز طبیعی ترکیه در سال 2013 معادل 45 میلیارد متر مکعب بوده است که از این میزان 6/26 میلیارد متر مکعب توسط گازپروم روسیه تأمین شده است.

مقامات سیاسی و اقتصادی ترکیه در چند روز گذشته بارها تاکید کرده اند که تحولات اوکراین و کریمه در مناسبات ترکیه با روسیه و واردات انرژی ترکیه با روسیه تاثیر منفی نخواهد داشت.

خاورم ** 2010** 230 *1446