مذاکرات صلح دولت و طالبان پاکستان و موانع پیش رو

سیاستمدار کهنه کار و رهبر حزب مسلم لیگ پاکستان برای اینکه ثابت کند دستکم برای تحقق یک مورد از وعده ها و سوگندهایش جدی است، مدت کوتاهی بعد از تصاحب کرسی نخست وزیری، موضوع مذاکره با طالبان پاکستان موسوم به گروه «تحریک طالبان پاکستان» را مطرح و اعلام کرد: مصمم است تا از طریق مذاکره و راه های مسالمت آمیز به خشونت ها و ناآرامی ها در کشورش خاتمه دهد.

نواز شریف اوایل سال جاری میلادی نیز بر روند مذاکره با طالبان برای پایان دادن به ناآرامی در پاکستان تاکید و در عین حال، به صراحت اعلام کرد که درصورت شکست مذاکرات، دولت متوسل به اقدامات شدید نظامی علیه عوامل ناآرامی ها خواهد شد.

با وجود تلاش های اسلام آباد برای انجام مذاکرات ثمربخش با طالبان، به نظر می رسد برخی موانع جدی باعث شده تا این مذاکرات تا به امروز نتیجه ملموسی به دنبال نداشته باشد.

** حملات پهپادهای آمریکایی

به اعتقاد وزیر کشور پاکستان، حملات مرگبار پهپادهای آمریکایی به نقاط مختلف پاکستان یکی از عواملی است که به ویژه در آبان ماه سال گذشته مانع جدی بر سر راه مذاکرات صلح دولت و با گروه طالبان ایجاد کرد.

«حکیم الله محسود» رهبر وقت طالبان پاکستان در آبان ماه سال گذشته و در شرایطی که دولت پاکستان تلاش خود را برای مذاکره با این گروه آغاز کرده بود، در اثر حمله هدفمند پهپادهای آمریکایی کشته شد. بعد از مرگ حکیم الله محسود، مولانا فضل الله، طالبان پاکستان را رهبری می کند.

بعد از این رویداد، «چادری نثار علی خان» وزیر کشور پاکستان با اعترض به اقدام آمریکایی ها، رسما اعلام کرد که با کشته شدن حکیم الله محسود، روند مذاکرات صلح عملا جان باخت.

نثار علی خان اعلام کرد که حمله هوایی آمریکا و کشتن رهبر پیشین طالبان، «اقدامی عمدی از سوی دولت آمریکا برای ناکام گذاشتن مذاکرات صلح» و در واقع حمله به روند مذاکرات صلح بود.

بنا بر گزارش های مختلف، تحرکات طالبان در پاکستان در سال های اخیر هزاران قربانی گرفته و همین امر بهانه ای شد تا پهپادهای آمریکایی آزادانه نقاط گوناگون پاکستان را هدف قرار دهند.

مقامات واشنگتن مدعی اند که پهپادها صرفا مواضع طالبان و جنگجویان را هدف قرار می دهند، اما گفته های مسوولان و منابع رسمی و نیز شواهد عینی حاکی از آن است که تعداد شهروندان عادی که قربانی این حملات شده اند، به مراتب بیشتر از جنگجویان و اعضای طالبان است.

یکی از موانع موجود بر سر راه مذاکرات صلح دولت پاکستان و طالبان، اختلافات میان زیرشاخه های مختلف نظامی و غیرنظامی این گروه است که اخیرا نیز نسبت به گذشته شدت بیشتری یافته است.

شاخه های مختلف طالبان پاکستان رویکردهای متفاوتی نسبت به مذاکرات صلح با دولت دارند و به اعتقاد برخی کارشناسان، این اختلاف رویکرد، سبب بروز اختلافات جدی و بعضا بروز درگیری میان گروه های زیر مجموعه طالبان پاکستان شده است.

بر اساس گزارش پایگاه اینترنتی شبکه خبری الجزیره، در یک هفته اخیر، دهها نفر از اعضای زیرشاخه های مختلف طالبان در جریان درگیری های داخلی کشته شده اند.

برخی کارشناسان همچنین اختلافات موجود بر سر موضوع آزادی زندانیان دو طرف را ریشه اختلاف طالبان و دولت پاکستان در مذاکرات صلح می دانند و معتقدند تا زمانی که این اختلاف ادامه داشته باشد، به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح بعید به نظر می رسد.

طالبان اعتراف کرده است که تعدادی از شخصیت ها علمی و فرزندان برخی مقامات پاکستان از جمله «اجمل» استاد دانشگاه ایالت «خیبر پختونخواه» و همچنین فرزند یوسف رضا گیلانی نخست وزیر سابق این کشور را ربوده و در اختیار دارد.

«مولانا سمیع الحق» سرپرست کمیته مذاکره کننده طالبان عنوان کرده است که طالبان آزادی 300 تا 400 زندانی خود را تنها راه حل کنار آمدن با دولت پاکستان می داند.

وی با این ادعا که دولت زنان و کودکان را در اسارت خود دارد، افزود: دولت وعده داده است که بعد از بررسی هویت زندانیانی که طالبان درخواست آزادی آنان را مطرح کرده است، در این خصوص وارد عمل شود.

«رستم شاه مهمند» از اعضای کمیته مذاکره کننده دولت پاکستان نیز در مصاحبه ای اعلام کرده است که کودکان و زنان طالبان در زندان های پاکستان نیستند و دولت تنها اعضای خطرناک طالبان را که در کشتن مردم بی گناه دست داشته اند، زندانی کرده است.

اگر چه دولت پاکستان دهها نفر از زندانیان طالبان را به نشانه حسن نیت آزاد کرده است، اما سخنگوی طالبان اعلام کرد این زندانیان از اعضایش نبوده اند.

دولت اسلام آباد در مقابل، آزادی گروگان های دربند طالبان را خواستار است.

آزادی زندانیان دو طرف، بخشی از حلقه پیچیده در روند مذاکرات دولت و طالبان پاکستان است. بروز اختلاف بر سر آزادی زندانیان نتیجه مذاکرات صلح بین دولت پاکستان و طالبان را در هاله ای از ابهام قرار داده و بعید به نظر می رسد که دو طرف بتوانند در این زمینه به توافق برسند.

نواز شریف از زمان تصدی پست نخست وزیری در سال گذشته، به خاطر رویکردی که برای تحت کنترل درآوردن خشونت و ناآرامی های پاکستان اتخاذ کرده، تحت فشارهای داخلی زیادی قرار گرفته است و اتهامات زیادی مبنی بر نبود یک راهبرد مشخص در دولت نواز شریف برای کنترل خشونت و مقابله با طالبان متوجه دولت است.

اکنون این نگرانی در پاکستان وجود دارد که طرح دولت نواز شریف برای مذاکره با طالبان، تنها باعث خواهد شد تا این گروه فرصت و زمان بیشتری برای تقویت و تجدید قوای خود بدست آورد.

تا به امروز همه تلاش های نواز شریف برای انجام مذاکرات ثمربخش با طالبان نتیجه ملموسی به دنبال نداشته است.

برخی ناظران سیاسی و کارشناسان مسایل منطقه ای معتقدند شاید زمان آن فرا رسیده است که نخست وزیر 65 ساله پاکستان برای مهار ناآرامی ها و پایان دادن به حملات طالبانی، به پتانسیل ها و توانمندی های موجود در فراسوی مرزهای کشورش بیاندیشد.

اگر چه این باور وجود دارد که رهبر حزب مسلم لیگ پاکستان به دلیل رویدادهای بعد از کودتای سال 1999 از سوی پرویز مشرف و نیز دریافت کمک های مالی از ریاض، وامدار حکومت آل سعود است، اما وقتی سخن از راه حل مسایل و مشکلات امروز پاکستان از جمله انرژی و امنیت به میان می آید، بدون تردید نقش همسایگان مقتدر از جمله جمهوری اسلامی ایران برجسته می شود.

بر اساس اظهارات مقامات پاکستان و همچنین «حسن حقیقیان» سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسلام آباد، نواز شریف در نیمه دوم اردیبهشت ماه سال جاری راهی تهران می شود.

در کنار موضوعات متنوع و مورد علاقه دو کشور که در این سفر مورد بحث و گفت و گو قرار خواهد گرفت، دور از انتظار نیست اگر نواز شریف از تهران بخواهد تا اسلام آباد را در به نتیجه رساند مذاکرات دولت پاکستان و طالبان و استقرار امنیت در کشورش یاری کند.

آساق** 1723**1545