تحلیل چرایی آراء کشورهای مختلف به قطعنامه درباره الحاق کریمه به روسیه

شصت و هشتمین مجمع عمومی سازمان ملل در روز پنج شنبه هفتم فروردین 1393 (27 مارس 2014) قطعنامه پیشنهادی اوکراین را به تصویب رساند. در این قطعنامه بر تعهد کشورهای عضو سازمان ملل مبنی بر تضمین حق حاکمیت و تمامیت ارضی اوکراین تاکید شد. همچنین از کلیه طرف های درگیر در بحران اوکراین خواسته شده است با در پیش گرفتن راه حل مسالمت آمیز بحران اوکراین از طریق گفت و شنود سیاسی مستقیم ،اقدام کنند.

از صد و نود وسه عضو مجمع عمومی سازمان ملل ، صد کشور از جمله آمریکا، انگلستان، فرانسه و آلمان به "تمامیت ارضی اوکراین"  رأی موافق دادند. یازده کشور از جمله  روسیه، کوبا، کره شمالی و ونزئلا رای  مخالف دادند. 58 کشور از جمله چین، برزیل، هند، آفریقای جنوبی و ازبکستان رای ممتنع دادند.  24 کشور نیز در جلسه رای گیری شرکت نکردند. در باره این قطعنامه و نتایج حاصل ازآن موارد ذیل قابل تحلیل است .

تحلیل تصویب قطعنامه پیشنهادی اوکراین

1- پس از انکه روسیه با وتوی قطعنامه پیشنهادی آمریکا مانع از بی اعتباری نتایج حاصل از همه پرسی درباره الحاق کریمه به روسیه شد. اوکراین مجبور گردید قطعنامه پیشنهادی خود را در باره حمایت از تمامیت ارضی اوکراین به مجمع عمومی سازمان ملل ارائه کند. براساس مقررات مجمع عمومی سازمان ملل، مفاد قطعنامه ای که  با رای اکثریت به تصویب رسیده باشد اگرچه هیچ کشوری حق وتو آن را  ندارد اما از ضمانت اجرایی برخوردار نیست. 

2- در قطعنامه تصویب شده تصریح گردیده مجمع عمومی سازمان ملل از کلیه طرف ها میخواهد  با حفظ خویشتنداری، از عملیات یک جانبه که باعث وخیم تر شدن اوضاع می شود، خودداری کنند و به طور کامل با تلاش های میانجیگری بین المللی همکاری کنند. با وجود انکه معلوم است خطاب مستقیم این بند از قطعنامه هم روسیه و هم نیروهای تندرو در اوکراین است ولی با این حال کشورهای عضو سازمان ملل چندان امیدوار نیستند چنین قطعنامه ای از یک توصیه اخلاقی بیشتر اثربخش باشد.

3- در این قطعنامه همچنین آمده است: همه پرسی جمهوری خودمختار کریمه و شهر سواستوپول در 16 مارس، بی اعتبار است و نمی تواند اصل جایگاه کریمه و سواستوپول را تغییر دهد. این منطق بواسطه آنکه تقریبا بیش از سه چهارم کشورهای عضو سازمان ملل با موضوع جدایی طلبی و یا اختلاف های قومی روبرو هستند برای آنها کاملا قابل درک و در مواردی با حساسیت روبرو است زیرا اگر قرار باشد اجزاء کشورها بتوانند بدون موافقت دولت مرکزی، صرفا بابرگزاری یک همه پرسی به استقلال دست یابند و یا به سایر کشورها ضمیمه شوند در ان صورت این مدل نظم موجود در جهان را بر هم می زند. از جمله خود روسیه که حداقل 20 جمهوری خودمختار دارد که در سالهای اخیر شاهد بروز تنش های ناشی از  تمایلات شدید جدایی طلبی در جمهوری های چچن ، اینگوشیا ، داغستان و تاتارستان بوده ایم.

4- در روز تصویب قطعنامه پیشنهادی اوکراین، دیمیتری مدودف نخست وزیر روسیه با تشکیل نشست دولتی به طورعمده امور تدارکاتی پیوستن کریمه و شهر سواستوپول به فدراسیون روسیه را بررسی کرد. نخست وزیر روسیه در این ارتباط گفت، باید با اتخاذ تدابیر مشخص و معقول به پیوستن قانونی، اقتصادی، اجتماعی و اجرایی دو شهر جدید به فدرال روسیه یاری کرد. او تاکید نمود که باید تلاش کرد تا سطح زندگی مردم کریمه به سطح رفاهی مردم روسیه برسد و استفاده از پول اوکراین تا پایان سال 2015 درکریمه پایان یابد.

5- ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه نیز درهمان روز با اعضای کمیسیون فدراسیون روسیه  درباره مساله پیوستن کریمه و شهر سواستوپول به روسیه تبادل نظر کرد. او تصریح کرد که روسیه باید سامانه پرداختی جدید را ایجاد کند تا با تحریم آمریکا و اتحادیه اروپا علیه روسیه مقابله کرده و رفاه عمومی مردم روسیه تامین شود.

6-  بن رادز، معاون مشاور رییس جمهوری آمریکا در امنیت ملی با اشاره به اوضاع اوکراین گفت، آمریکا و دیگر اعضای ناتو در واکنش به الحاق کریمه به روسیه ، قصد دارند تعداد نیروهای مستقر در اروپای شرقی را افزایش داده و نیروی زمینی و دریایی بیشتری را به این منطقه اعزام کنند.

7- دولت اوکراین درست درهمان روزی که مصوب مجمع عمومی سازمان ملل را بدست آورد با صندوق بین المللی پول درباره برنامه کمک رسانی به توافق رسیدند. صندوق بین المللی پول متعهد شد در دو سال آینده 14 تا 18 میلیارد دلار در اختیار اوکراین قرار دهد.

8- سیاست کشورهایی نظیر ایران، قرقیزستان ، تاجیکستان  که در رای گیری شرکت نکردند بر اساس عرف موجود در سازمان ملل نوعی مخالفت درجه دو تلقی می شود . زیرا این کشورها اگر بی تفاوت یا بیطرف باشند رای ممتنع می دهند. نمایندگان کشورها زمانی  در رای گیری شرکت نمی کنند که به صورت غیر مستقیم مخالف قطعنامه پیشنهادی هستند، اما به هر دلیل نمی خواهند رای مخالف بدهند.

9- از میان جمهوری های سابق شوروی تنها بلاروس، ارمنستان رای مخالف به قطعنامه حمایتی از اوکراین و در موافقت با موضع روسیه دادند . اینکه جمهوری های کثیرالمله  شوروی سابق مانند ازبکستان، قزاقستان  رأی ممتنع دادند ، حکایت از این واقعیت دارد که آنها هم نگران تکرار تجربه اوکراین هستند. این موضوع بویژه برای قزاقستان حائز اهمیت است زیرا 38 درصد جمعیت این کشور را روس تبارها تشکیل می دهند. در واقع قزاقستان  نه می توانست رای مثبت به طرفداری اوکراین بدهد. زیرا قزاقستان با روسیه درکنار بیلوروسی اتحادیه گمرکی اورآسیا را تشکیل داده اند ونه می تواند مستقیما مخالفت کند . چرا که در ان صورت باید تکرارچنین سرنوشتی را برای خود تائید می کرد.

10- رای مثبت کشورهایی مانند مولداوی ، گرجستان ، لیتوانی، لتونی واستونی که هر پنج کشور از جمهوری های سابق شوروی محسوب می شوند به نوبه خود حائز اهمیت است چرا که نشان می دهد روسیه از سوی متحدان سابق خود نیز برای الحاق کریمه با مخالفت روبرو شده است.

11- رای ممتنع کشورهای چین ، هند ، برزیل و آفریقای جنوبی که از متحدان نزدیک روسیه در گروه اقتصادی موسوم به بریکس هستند برای روسیه بسیار معنا دار بود زیرا روسیه انتظار داشت این کشورها لااقل با رای منفی از موضع روسیه حمایت کنند . اما مشخص شد منافع اقتصادی گروه بریکس تاثیر چندانی بر مواضع سیاسی این کشورها ان هم در مواردی که اکثریت کشورهای غربی را در جبهه مقابل قرارداده است، نخواهد داشت.
چین که به دلیل درگیر بودن درموضوع مشابه ای چون تایوان،هونگ کنگ  و ماکائو بصورت سنتی از جدایی طلبی حتی اگر با اتکاء به همه پرسی باشد حمایت نمی کند. کشورهایی نظیر برزیل، هند و آفریقای جنوبی هم مایل نبودند با رای منفی خود ناقض بند چهارم ماده دوم منشور ملل متحد که بر حفظ تمامیت ارضی همه کشورهای عضو تاکید دارد ، شمرده شوند. از سوی دیگر این کشورها نمی خواستند با رای مثبت به قطعنامه پیشنهادی اوکراین  ، روسیه  متحد خود را ناراحت کنند. زیرا روسیه نیز با استناد به قطعنامه 1541 مجمع عمومی ونیز ماده یک میثاق‌های حقوق بشر مصوب 1966، و اعلامیه 1970 روابط دوستانه ملل . بر حق تعین سرنوشت از سوی مردم سرزمین های مختلف تاکید دارد. اما  روسیه هم می داند که درهیچ کدام از این اسناد بین المللی  خدشه دار شدن تمامیت ارضی کشورها تائید نشده است . 

12- پیام روشن این رای گیری برای روسیه ان است که اکثریت کشورهای عضو سازمان ملل استدلال روسیه را در باره حق تعین سرنوشت مردم کریمه توسط خودشان برای الحاق به روسیه به رسمیت نشناختند و بر باقی ماندن کریمه در چهارچوب اوکراین تاکید دارند. البته این خواسته تغییری د ر وضعیت الحاقی کریمه  به روسیه نمی دهد اما به هر حال روسیه ناچار خواهد بود که تعارض ایجاد شده  در سیاست خارجی اش  را برای سایر کشورها بیشتر توضیح دهد.

برای مشاهدۀ وبلاگ حسن بهشتی پور در صفحۀ بلاگرهای خبرآنلاین اینجا کلیک کنید