نوروز در قلب روسیه

«نوروز» به عنوان برجسته‌ترین جشن بهاری جهان، نمایش نمادینی از آفرینش انسان و طبیعت است. نوروز کهن ترین آیین و نماد ایرانیان و فارسی زبانان جهان است که همچنان جاودانه مانده و به عنوان یکی از عوامل وحدت بخش ساکنان ایران زمین کهن (فلات ایران) به شمار می‌آید. اگر چه در طول تاریخ اقوام گوناگونی نظیر افغان‌ها، تاجیک‌ها، ترک‌ها، کردها و... از سرزمین اصلی خود (ایران) جدا مانده اند، با این حال هنوز و همچنان در حفظ و گسترش آیین‌های کهن ایرانی کوشا مانده اند. به طوری که نوروز را می‌توان مهمترین نماد عینی پیوستگی تمام ساکنان فلات ایران به حساب آورد. در واقع بیشترین ارزش جشن نوروز را می‌توان در آن دانست که با سپری کردن فراز و نشیب‌های فراوان، چون کوهی استوار ایستاده و با روح و احساس مردمان ساکن در رشته کوه‌های پامیر و بدخشان تا انتهای کوه‌های کردستان، سوریه و قفقاز تا رود سند و منطقه خلیج فارس چنان سرشته شده است که آنها همه ساله در ژرفای دل و جان و روان خود چشم به راه فرا رسیدن آن هستند و از هفته‌ها قبل، با ایمان و علاقه‌ی سرشتی به پیشباز آن می‌روند.
اگر چه طی سال‌های استیلای حکومت کمونیستی بر روسیه و مناطق آسیای مرکزی و قفقاز، تمام مظاهر سنتی و فرهنگی که با هویت سوسیالیستی و کمونیستی هماهنگی نداشت، سرکوب و از زندگی روزمره‌ی مردم زدوده می‌شد، با این حال نوروز در مناطق گوناگون اتحاد جماهیر شوروی به انحاء مختلف گرامی شمرده می‌شد و با مراسم و رسوم خاصی نیز همراه بود. در واقع نوروز که به عنوان یکی از سنت‌های کهن در تعارض با اهداف حکومت کمونیستی قرار داشت، نخست با روی کار آمدن گورباچف و باز شدن فضای سیاسی ـ اجتماعی در پی اصلاحات وی و سپس با فروپاشی اتحاد کمونیستی و استقلال کشورهای منطقه، یک بار دیگر جایگاه پیشین خود را در میان مردم این مناطق باز یافت.
بر این اساس علاوه بر کشورهایی که همواره در جشن نوروز از آنها یاد می شود، باید به مردم ساکنان روسیه به خصوص در قلب این کشور پهناور اشاره کرد که هر ساله این آداب کهن را گرامی می‌دارند. نوروز در میان بسیاری از اقوامی که در روسیه زندگی می کنند از جایگاه بسیار مهمی برخوردار است. به عنوان نمونه مردم ساکن در سرزمین های داغستان، تاتارستان، باشقیرستان و ... هر ساله به برپایی جشن نوروز می پردازند. اگر چه این جشن معمولا با زمان آغاز بهار در ایران و سایر کشورها گرفته می شود، با این حال در برخی از سال ها که هوا سرد باشد، با تاخیر اندکی برگزار می گردد.
هر ساله در این جشن اقوام مختلفی از سراسر روسیه حضور دارند که هر یک ضمن بزرگداشت نوروز، به ارائه فرهنگ، آداب و رسوم خود می پردازند. در این جشن که در پارک «یاکوتوا» در مرکز شهر اوفا پایتخت جمهوری باشقیرستان برگزار می‌شود، تاجیک‌ها، تاتارها، لزگی‌های داغستان و باشقیرها حضور بسیار فعالی دارند. در این مراسم هر یک از این اقوام با برپایی چادرهای سنتی، ضمن معرفی فرهنگ و سنت‌های خود، به طبخ انوع شیرینی ها و غذاهای محلی نیز می‌پردازند. نکته جالب توجه اینکه در سال های گذشته به لطف حضور چند ایرانی، غرفه ایران نیز برپا می شده و زمینه آشنایی بیشتر مردم این منطقه را با فرهنگ غنی ایران‌زمین فراهم می ساخته، با این حال چند سالی است که هیچ خبری از ایرانیان در این جشن نیست.
در عین حال به رغم غیبت نمایندگان ایران، فرهنگ، موسیقی و زبان فارسی، حضور بسیار پر رنگی در این جشن دارد. به نحوی که جملاتی مانند «نوروز مبارک» و «هر روزتان نوروز، نوروزتان پیروز»، به وفور از سوی مردم و حتی مقامات مذهبی و سیاسی حاضر در این جشن شنیده می شود. همچنین از موسیقی ایرانی و اشعاری که در باب نوروز به زبان فارسی سروده شده‌اند، در بخش های مختلف این مراسم، استفاده می‌شود. یکی از مهمانان این جشن، «طلعت تاج‌الدین» مفتی اعظم باشقیرستان و از روحانیون سرشناس روسیه است. وی هر سال سخنرانی خود درباره نوروز را با توجه بر ریشه های کمله «نوروز» در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی آغاز می‌کند و به تشریح فلسفه نوروز می‌پردازد. وی همچنین نوروز را جشنی می‌داند که همواره در میان مسلمانان گرامی داشته شده است. علاوه بر طلعت تاج‌الدین، برخی از مقامات سیاسی جمهوری باشقیرستان نیز در این مراسم سخنرانی می‌کنند و همگی به زبان فارسی، نوروز را تبریک می‌گویند.
شایان به ذکر است که نیمی از مردم باشقیرستان مسلمان هستند و به رغم آنکه زبان‌ باشقیری‌ متعلق‌ به‌ گروه‌ زبان‌های‌ ترکی‌ است‌، با این حال بیش از 4 هزار واژه مشترک با زبان فارسی دارد. به عنوان مثال واژه‌هایی نظیر کتابخانه، داروخانه، نماز، مسجد، مدرسه و ... همگی از زبان فارسی اخذ شده اند. همچنین باشقیرها از نظر تمدنی و نژادی نیز پیوندهای کهنی با ایرانیان دارند که گرامی شمردن نوروز، تنها یکی از مظاهر آن به شمار می رود. بر این اساس با توجه به وجود پیوندهای کهن و ارزشمند و در حالی که روح فرهنگ ایرانی در قلب روسیه جریان دارد، به نظر می رسد باید توجه بیشتری به این منطقه صورت گیرد.

برای مشاهده صفحه شخصی شعیب بهمن اینجا را کلیک کنید