آمریکا در سال 92

سال 92 را شاید بتوان برای دولت ˈباراک اوباماˈ در داخل و خارج مرزهای آمریکا، سال بحران و رویارویی نامید چرا که رییس جمهوری این کشور و دولت وی، در حوزه داخلی با بحران خشونت فزاینده و جاسوسی روبرو بودند و در حوزه بین المللی نیز تداوم فضای تقابلی با روسیه موجب شده تا سیاست خارجی این کشور خود را درگیر در روندهای سیاسی بحران زا ببیند.

از دیگر سو به دلیل پرداخت این گزارش به قاره آمریکا و اهمیت آن برای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، ونزوئلا و تحولات مربوط به آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

*بحران خشونت در آمریکا

روز دوشنبه بیست و ششم فروردین(15 آوریل 2013) خبر انفجاری در شهر بوستون آمریکا که به کشته شدن سه نفر و زخمی شدن 176تن انجامید، جهان سیاست را به شدت زیر تاثیر خود قرار داد. به گزارش خبرگزاری ها، این انفجار که در یکی از مهم ترین مسابقات دوی ماراتن و به وسیله بمبی که درون یک سطل زباله جاسازی شده بود، اتفاق افتاد، بازتاب های مختلفی به همراه داشت.

پس از این رخداد، دولت آمریکا روز سه شنبه بیست و هفتم فروردین از ˈتروریستیˈ بودن این بمب گذاری خبر داد.

جامعه امروز آمریکا در یک دهه گذشته به شدت به سمت رفتارهای خشونت آمیز حرکت کرده است؛ جامعه ای که فرهنگ خشونت، سرریز و تسری آن به دیگر نقاط این جامعه و جوامع دیگر به سبب نگاه متفاوت به ˈخودˈ و ˈدیگرانˈ ایجاد شده و در این سال ها نیز آمریکا را با مشکلات و معضلات گسترده ای روبه رو کرده است. این نگاه متفاوت به خود و دیگری در جامعه آمریکا در سیاست خارجی این کشور نیز نمود یافته است؛ به نحوی که سیاست خارجی آمریکا در نقش یک عامل مداخله گرا در امور دیگر کشورها عمل کرده و اغلب به سمت تغییر بنیادین در ساختارهای سیاسی ˈدیگرانˈ در جهت منافع ملی خود حرکت می کند.

از دیگر سو، افزون بر این نگاه مداخله گرا، سیاست خارجی آمریکا در طی یک دهه گذشته حتی با تغییر دولت ها تلاش کرده تا حضور نظامی خود را در دیگر مناطق با هدف حفظ برتری این کشور ادامه دهد که این حضور نظامی (نمونه افغانستان، عراق و به طورکلی خاورمیانه) به گسترش خشونت انجامیده است.

بر این پایه، گسترش خشونت فردی و جمعی از سوی نیروهای آمریکایی در مناطق دیگر جهان از خشونت جنسی گرفته تا خشونت های فیزیکی (حوادث زندان ابوغریب و گوانتانامو) و نیز به کارگیری هواپیماهای بدون سرنشین و بمباران مناطق غیرنظامی از جمله نشانه های برون ریزش فرهنگ خشونت آمریکایی به آن سوی مرزهای سرزمینی این کشور است.

بنابراین در این بستر، هنگامی که دیگری در مقام رویارویی و عکس العمل برمی آید، از نگاه دولت آمریکا به عامل تروریستی تبدیل می شود، دهشت افکنی (تروریسمی) که ریشه در الگوها و رفتارهای خشونت آمیز دولت آمریکا در دیگر نقاط جهان دارد.

در این چارچوب تروریسم را می توان جلوه ای از تسری خشونت داخلی آمریکا به سیاست خارجی این کشور و سپس بازگشت آن به داخل جامعه آمریکا دانست. تروریسم نه تنها در دهه80 میلادی به سبب نیاز راهبردی آمریکا برای رویارویی با اتحاد جماهیر شوروی ایجاد شد بلکه ساختارهای خشونت گرای آن را نیز بایستی ریشه در نوع الگوهای خروجی سیاست خارجی این کشور تفسیر کرد.

در دیگر سو، گاهی نیز این خشونت به سبب برون ریزش و اجرای سیاست خارجی خشونت آمیز به سرزمین اصلی آمریکا باز می گردد.

در جدیدترین نمونه بازگشت خشونت به داخل آمریکا، با حمله تفنگدار ذخیره نیروی دریایی به یک پایگاه نیروی دریایی در واشنگتن و کشته شدن دستکم 12 تن و به همراه خود مهاجم دیده شد.

به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، روز دوشنبه بیست و پنجم شهریور، یک مرد مسلح با تیراندازی در پایگاه نیروی دریایی آمریکا (موسوم به Navy Yard) در بخش جنوب شرقی واشنگتن، 12 تن را کشت. مرد مهاجم که توسط پلیس کشته شده، توسط نیروهای امنیتی شناسایی و نام وی ˈآرون الکسیسˈ عضو ذخیره پیشین نیروی دریایی آمریکا معرفی شد.

* بحران جاسوسی

موضوع جاسوسی از مکالمات تلفنی و حریم خصوصی افراد در فضای مجازی از سوی دولت ها همواره یکی از موضوعات مهم و قابل تامل بوده که در طی سال های گذشته در جوامع غربی موافقان و مخالفان زیادی برای خود پیدا کرده است. در یک سو، دولت اوباما قرار دارد که اولویت امنیت و مبارزه ضد تروریسم را بهانه ای برای نادیده انگاری حریم خصوصی عنوان کرده است اما در سوی دیگر، گستره بزرگی از جامعه بین المللی، سازمان های مردم نهاد و رسانه های جمعی قرار دارند که ورود امنیتی به حریم خصوصی و زندگی افراد جامعه را نوعی بی احترامی و جاسوسی تلقی می کنند.

در قالب چنین فضایی، آمریکا بعنوان یک کشور قدرتمند در عرصه فناوری اطلاعات، رویکرد اول یعنی ورود به حریم خصوصی و رویکرد امنیتی را دنبال می کند و با نادیده انگاری حریم خصوصی افراد به دنبال کسب منافع امنیتی- سیاسی می رود. در جدیدترین اقدام نیز، روز پنجشنبه شانزدهم خرداد 92 روزنامه انگلیسی گاردین با پرده برداری از اقدام آژانس امنیت ملی آمریکا (ان.اس.ای) اعلام کرد که این آژانس، اطلاعات مربوط به مکالمات ده ها میلیون نفر از اتباع آمریکایی را ردیابی و جمع آوری می کند. بعد از آن هم جزییات جدیدی از دسترسی آژانس امنیت ملی آمریکا به سرورهای 9 شرکت اینترنتی منتشر شد. این شرکت ها شامل فیس بوک، گوگل، مایکروسافت و یاهو هستند که آژانس امنیت ملی آمریکا با استفاده از سیستمی به نام ˈپریسمˈ (Prism) مکالمات آنلاین کاربران را در آنها رصد می کرده است.

برنامه جمع آوری فله ای اطلاعات مکالمات تلفنی توسط آژانس امنیت ملی آمریکا از پیشینه قبلی برخوردار است. در زمان دولت ˈجورج بوش پسرˈ و پس از حملات 11سپتامبر 2001، دولت آمریکا بدون اطلاع دادگاه امنیتی به جاسوسی گسترده مکالمات تلفنی و فضای اینترنتی شهروندان آمریکایی دست زد که در آن زمان نیز با مخالفت بسیاری از افراد و نهادهای مدنی آمریکایی روبرو شد.

پس از این افشاگری، شاید بسیاری از ناظران حوزه های امنیتی باور نداشتند که این طرح آمریکا تنها محدود به فضای داخل این کشور نیست و کشورها و مناطق دیگر جهان را نیز در بر می گیرد. پس از این مساله بود که افشاگر اصلی این موضوع در گاردین یعنی «ادوارد اسنودن» کارمند و پیمانکار پیشین آژانس امنیت ملی آمریکا، به سوژه خبری بسیاری از رسانه ها تبدیل شد. اسنودن که ابتدا از آمریکا به هنگ کنگ سفر کرده بود با فشار آمریکا، به خروج از هنگ کنگ و سفر به مسکو مجبور شد که در نهایت اعطای پناهندگی یک ساله مسکو به اسنودن نیز به یکی از موضوع های بحث انگیز بین آمریکا و روسیه تبدیل شد. اما در حالی مباحث مربوط به اسنودن بین این 2 کشور ادامه داشت که روز دوشنبه دهم تیر ماه نیز نشریه آلمانی ˈاشپیگلˈ در گزارشی اعلام کرد که آمریکا از بسیاری از دفاتر اتحادیه اروپا و به ویژه آلمان در واشنگتن و سازمان ملل متحد جاسوسی می کرده است. در پی انتشار این گزارش، مشخص شد که دستگاه اطلاعاتی آمریکا در سفارتخانه کشورهای اروپایی و حتی بسیاری از رهبران کشورهای اروپایی و آمریکای لاتین مدتها مشغول جاسوسی بوده است.

همچنین سازمان های اطلاعاتی آمریکا با همراهی شرکت های ارتباطی روزانه به نیم میلیارد ارتباط تلفنی، ایمیلی و پیام تصویری کشور آلمان دسترسی داشته اند. با انتشار این گزارش، واکنش های منفی، انتقادی و اعتراض های بسیاری از رهبران کشورهای اروپایی نسبت به دولت آمریکا برانگیخته و تبدیل به بحرانی برای دولت اوباما شد.

*رویارویی آمریکا و روسیه

روابط آمریکا و روسیه از جمله روابطی است که یک دهه گذشته فراز و نشیب گسترده ای داشته است و این 2 کشور در سال 92 نیز به مانند سال های گذشته این روند رویارویی خود را حفظ کردند. در این میان اگرچه طیف مختلفی از اختلاف و رویارویی در روابط 2طرف طی یک سال گذشته دیده شده اما شاید بتوان گفت بحران اوکراین مهمترین آن محسوب می شود و هنوز ادامه دارد.

پرونده موسوم به «فهرست ماگنیتسکی» یکی از موضوع هایی در سال گذشته بود که محل اختلاف 2 کشور شد. «سرگئی ماگنیتسکی» وکیل روس شرکت سرمایه گذاری انگلیسی «هرمیتاژ»، پس از دستگیری به جرم فرار مالیاتی در سال 2009(1388) در بازداشتگاهی در مسکو درگذشت و مرگ وی به موضوعی مناقشه آمیز در روابط روسیه و آمریکا تبدیل شد. کنگره آمریکا در آبان ماه 1391 زیر یک لایحه ای، قانون ˈجکسون- ونیکˈ (1974) - قانونی مربوط به تجارت آمریکا با کشورهایی که مهاجرین خارجی را نمی پذیرند- را لغو و قانون فهرست ماگنیتسکی را برای شهروندان روس جایگزین آن ساخت.

بر پایه این قانون جدید، دولت آمریکا می تواند به تحریم روادیدی مقام های روسی در صورت اثبات نقض حقوق بشر از سوی آنها اقدام کند.

وزارت امور خارجه آمریکا در همین مسیر نیز گام برداشت و در روز جمعه بیست و سوم فروردین 92، با انتشار فهرستی از مقام های روسی، اعلام کرد که آنها از سوی دولت آمریکا مورد تحریم های روادیدی و مالی قرار گرفتند.

انتشار فهرست افراد تحریمی در چارچوب قانون ماگنیتسکیˈ از سوی دولت آمریکا، نشان می دهد که سیاست محدودسازی روسیه از سوی واشنگتن و از طریق ابزار حقوق بشر بعد عملیاتی به خود گرفته است.

همچنین، روسیه نیز روز سه شنبه بیست و چهارم اردیبهشت 92با عنصر نامطلوب خواندن «رایان فوگل« دبیر سوم سفارت آمریکا در مسکو و سپس اخراج وی، به این اقدام واشنگتن پاسخ داد.

البته رویارویی مسکو و واشنگتن در روزهای آخر سال 92 در قالب موضوع اوکراین پیچیده تر و آشکارتر گردید که نشان می دهد فضای سیاسی و راهبردی 2 کشور تا چه حدی از تنش و چالش برخوردار است.

با کنار گذاشتن «ویکتور یانوکوویچ» رییس جمهوری اوکراین، در روز شنبه سوم اسفند از سوی مخالفان و سپس اعلام پیوستن شبه جزیره راهبردی «کریمه» به روسیه، این فضا بیش از پیش آشفته تر شد و حال روسیه و آمریکا در یک فضای رویارویی آشکار قرار گرفته اند.

*ونزوئلا و تداوم چاویسم

هنگامی که در اسفند ماه 1391 ˈهوگو چاوزˈ رییس جمهوری فقید این کشور، پس از طی یک دوره بیماری 2ساله درگذشت، ˈنیکلاس مادوروˈ بعنوان کفیل ریاست جمهوری عهده دار زمام دولت شد. برگزاری انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا در روز یکشنبه بیست و پنجم فروردین و انتخاب نیکلاس مادورو به عنوان رییس جمهوری این کشور، بار دیگر نشان داد که ونزوئلا به میراث چاوز اعتقاد داشته و حرکت این کشور در این مسیر را خواستار است.

به گزارش خبرگزاری ها، کمیسیون انتخابات ونزوئلا روز دوشنبه بیست و ششم فروردین نیکلاس مادورو کفیل ریاست جمهوری را پیروز انتخابات این کشور، اعلام کرد. بنا بر گزارش ها، وی حدود 51 درصد آرا را کسب کرد. در این انتخابات، رقیب مادورو، ˈانریکه کاپریلسˈ فرماندار ایالت میراندا و نماینده گروههای مخالف و حامی آمریکا، با کسب 49 درصد آرا شکست خورد. کاپریلس در انتخابات گذشته (مهر ماه1391) نیز از چاوز شکست خورده بود.

نیکلاس مادورو که به عنوان رییس جمهوری ونزوئلا انتخاب شد، زاده کاراکاس پایتخت این کشور است، چاوز وی را در سال 2006 به عنوان وزیر امور خارجه و سپس در مهر1391 به عنوان معاون خود انتخاب کرد.

بسیاری از تحلیلگران حوزه آمریکای لاتین اعتقاد دارند که مادورو رهبر جناح میانه رو حزب انقلابی بولیواری ونزوئلا به شمار می رود و فردی وفادار به آرمان های هوگو چاوز بوده و دارای متانت، بردباری و شخصیتی کاریزماتیک است و خود را همواره پیرو الگوی رفتاری چاوز دانسته است.

نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ونزوئلا نشان داد که تا چه حد مردم این کشور به ادامه انقلاب بولیواری پایبند هستند.

از سهراب انعامی - گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**2040**1358