توسعه ارتباطات یا ارتباطات توسعه؟

به گزارش خبرنگار همشهری آنلاین، دکتر یونس شکرخواه در مراسم تجلیل از دکتر علی دارابی معاون سازمان صدا و سیما بخاطر پدید آوردن کتاب "جامعه‌شناسی انتخابات یازدهم" که چهارشنبه در آمفی‌تئاتر موسسه همشهری برگزار شد، صرفا به مقلوه ارتباطات و کتاب به مثابه یک رسانه پرداخت و به سه مرحله تکوین ارتباطات که با ارتباطات شفاهی آغاز و به عصر سایبر رسیده است اشاره کرد و گفت: در میان این دو عصر، چاپ آمد و حروف متحرک چاپ وارد میدان شد، دانش از صورت سینه به سینه به قالب نوشتار و کتاب رفت و کتاب‌ها به صورت انبوه تولید شدند و تمرکز از گوش و دهان به چشم بازگشت؛ البته این دوره نوعی خلوت را هم تحمیل کرد چون کتابخوانی نیاز به تمرکز دارد.

سردبیر همشهری آنلاین افزود: عصر چاپ یک نوع تنهایی را نیز با خود به ارمغان آورد؛ تنهایی که متمرکز بر تامل و تدبر بیشتر بود. اگر در ارتباطات شفاهی، شاگردان دور استاد حلقه می‌زدند؛ با ظهور چاپ، وضعیت چاپ آن قدر موثر بود که  شکل قرارگیری صندلی‌ها و نیمکت‌ها در کلاس‌های درس هم شبیه قرارگیری سطور در صفحات کتاب شد.

وی دوره حاضر را که تحت عناوینی نظیر "موج سوم"، "عصر ارتباطات" و "عصر سایبر" نام برده می‌شود به "عصر گیومه‌ها" تشبیه کرد و گفت: در عصری قرار داریم که همه چیز را باید در گیومه گذاشت تا توجه بیشتری را جلب کرد. بسیاری از مفاهیم در حالت گذار است و ممکن است با تکیه بر این مفاهیم از ریشه‌ها جدا شویم و حتی ریشه‌ها را فراموش کنیم.  زرق و برق این دوره بسیار بالا است. در این دوره حتی شکل گردآوری و شکل‌پذیری و انتقال دانش تغییر کرده و حتی واژه‌ها و عبارات خاصی برای ساختاری که دانش در آن قرار می‌گیرد به وجود امده است؛ نظیر کتاب الکترونیک یا حل جمعی مسئله و بارگذاری مطالب بر روی وب.

شکرخواه تاکید کرد: نه دلباخته این فضا (وب) باشیم و نه آن‌قدر به کتاب چشم بدوزیم که از فرصت‌هایی که کتاب در قالب‌های جدید می‌تواند داشته باشد غافل باشیم.

عضو هیئت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: حالا وظیفه کسانی که در حوزه وب و مطالعات فرهنگی کار می‌کنند شاید این باشد که بازتعریف کتاب را دوباره مورد توجه قرار دهند. یکی از بازنگری‌ها باید به این برگردد که کتاب معطوف به نیاز باشد و در این راه به فکر بازار انبوه هم نباشیم بلکه برای مخاطب خاص تولید کنیم.

دکتر شکرخواه در ادامه سخنانش، با یادآوری اینکه کتاب  یک ابزار ارتباطی است، گفت: آیا توسعه ارتباطات ما را نجات می‌دهد یا ارتباطات توسعه، نجات‌بخش است.

وی با ابراز این عقیده که ارتباطات توسعه، ما را نجات می‌دهد، خاطرنشان کرد: هیچ وقت در تکثر بدون تعمق به هیچ جا نمی‌رسیم. بسیاری ممکن است در یک تکرار مطلق باشند؛ 100هیچ وقت با تکثر بدون تعمق ارتباطی به هیچ جا نمی‌رسیم. ممکن است ۱۰۰ هزار رسانه داشته باشید اما همه درباره "الف" و "ب" صحبتکنند؛ تنوع نباید به مفهوم تکرار یکدیگر باشد.

شکرخواه در ادامه با تاکید بر عمق‌بخشی به فرهنگ، گفت: آیا اتفاق افتاده که وقتی برای بچه‌ها کتاب خریداری می‌کنیم از آن‌ها بپرسیم که با خرید این کتاب به چه کسی کمک کرده‌ایم. شاید پاسخ بچه این باشد که با خرید کتاب به نویسنده یا فروشنده کمک کرده‌ایم. اما ما باید برایش تبیین کنیم که با خرید یک کتاب علاوه بر نویسنده و فروشنده کتاب، به افراد بیشتری اعم از حروفچین، ویراستار، مصحح، صحاف، چاپچی و ... نیز کمک کرده‌ایم تا آن کودک از این کار لذت ببرد و این طور است کهمی‌تواند در بستر کنش‌های فرهنگی قرار گیرد. بپذیریم که آنچنان که باید به حرکت فرهنگی عمق نداده‌ایم و بیشتر تبلیغاتی با آن برخورد کرده‌ایم.

بر طبق این گزارش، مراسم تجلیل از دکتر علی دارابی معاون سیما سازمان صدا و سیما بخاطر پدید آوردن کتاب "جامعه‌شناسی انتخابات یازدهم" عصر چهارشنبه 21 اسفند ماه با حضور اهالی فرهنگ و رسانه و شخصیت‌هایی نظیر دکتر غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، علی معلم دامغانی شاعر و محقق ادبی و رئیس فرهنگستان هنر، دکتر مهدی ذاکری مدیرعامل موسسه همشهری و مجتبی شاکری عضو شورای اسلامی شهر تهران و جمعی از مسئولان سازمان صدا و سیما در آمفی‌تئاتر موسسه همشهری برگزار شد.