جدال کریمه

 پیش‌تر شورای فدراسیون روسیه از پوتین خواسته بود تا از جان روس‌ها در اوکراین مراقبت کند. همزمان با انتشار این خبر، هواداران روسیه در شهرهای بزرگ شرق و جنوب اوکراین به خیابان‌ها ریختند و با بالا بردن پرچم روسیه به شادمانی پرداختند.

به دنبال اخذ این مجوز نیروهای روسیه به سرعت در جزیره کریمه مستقر شدند و کنترل مناطق کلیدی این جزیره بزرگ و استراتژیک را در دست گرفتند. این در حالی است که اکثریت جمعیت ناحیه کریمه روس تبار است و از چند روز قبل در این ناحیه عملا اقدامات علنی اکثر مردم این نواحی در حمایت از روسیه و نافرمانی از دستورات کیف، پایتخت اوکراین در آنجا دیده می‌شد. چند روز پیش جمعیتی در شهر کرچ در ناحیه کریمه، پرچم اوکراین را پاره کرده و به جای آن پرچم روسیه را به اهتزاز درآوردند. هفته قبل نیز رئیس پارلمان محلی کریمه هشدار داد که اگر شرایط در کیف وخیم‌تر شود احتمال جدایی ناحیه کریمه از بقیه اوکراین ممکن است به واقعیت بدل شود.

در سال۱۹۵۴ و دوران رهبری نیکیتا خروشچف، رهبر وقت اتحاد شوروی که خود اوکراینی تبار بود، مالکیت کریمه از روسیه به اوکراین منتقل شد. در این ناحیه احساسات ملی گرایانه روسی اکثریت روس تبار جمعیت کریمه با توجه به بحران‌های اخیر در اوکرین به وضوح دیده می‌شود. در حال حاضر نیز کریمه اگرچه جزء اوکراین است اما از نظر سیاسی حکومتی خودمختار محسوب می‌‌شود. یکی از ناوگان‌های نیروی دریایی روسیه از مدت‌ها قبل در بندر سواستوپول (مرکز جزیره کریمه) مستقر است. زیرا براساس توافقنامه‌ای که در سال۲۰۱۰ بین اوکراین و روسیه منعقد شده روسیه مجاز است بالغ بر 30سال در جزیره‌کریمه پایگاه‌های نظامی داشته باشد.

شهر سواستوپول از زمان جنگ‌های کریمه در اواسط قرن نوزدهم میلادی بین روسیه تزاری از یک‌سو و ائتلافی از نیروهای بریتانیا، فرانسه و امپراتوری عثمانی، موقعیت ویژه‌ای داشته و بسیاری از مردم روسیه آن را شهر شکوه و جلال روسیه می‌نامند. قبل از شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی شبه جزیره کریمه به‌خاطر آب و هوای نسبتا گرم و خطوط ساحلی آن به زمین بازی و تفریح تزارهای روسیه شهرت داشت.

تمام این واقعیت‌های تاریخی نشان می‌دهد که در شرایط کنونی نه روسیه به راحتی از این ناحیه استراتژیک چشم‌پوشی می‌‌کند و نه اکثر مردمان این ناحیه مخالفتی با حضور نیروهای روسیه در این جزیره دارند. واقعیت این است که مردم مناطق مرزی دیگری همچون شهر بزرگ خارکوف (دومین شهر بزرگ اوکراین) احساساتی مشابه این دارند و تمایلات فرهنگی، قومی و زبانی بسیاری از مردمان این نواحی شباهت و نزدیکی بیشتری با روسیه دارد.

احتمال دخالت نظامی ناتو در این منطقه بسیار بعید است زیرا اولا اوکراین جزو کشورهای عضو این گروه نیست و ثانیا کشور درگیر در این نزاع، روسیه یعنی یکی از قدرت‌های بزرگ نظامی جهان است. اتحادیه اروپا و ایالات‌متحده آمریکا نارضایتی خود را به‌طور آشکار از دخالت نظامی روسیه نشان داده‌اند. در این میان تهدیدهایی نیز از طرف آنها علیه طرف روسی صورت گرفته است که ازجمله می‌توان به طرد این کشور از گروه 8قدرت بزرگ اقتصادی جهان یا اعمال تحریم‌هایی از سوی ایالات‌متحده اشاره کرد. بدون شک ادامه این بحران می‌تواند به روابط اقتصادی روسیه با این کشورها لطمه بزند اما سؤال اینجاست که آیا این عواقب می‌تواند روسیه را از این تصمیم منصرف کند؟

اتحادیه اروپا چند سالی است که با بحران‌های اقتصادی زیادی دست به گریبان است. وضعیت اقتصادی بعضی از کشورهای عضو این اتحادیه ازجمله یونان، پرتغال و... چندسالی است که بحرانی بوده و در بسیاری از مواقع این اتحادیه را تا مرز فروپاشی پیش برده است. همچنین ایالات‌متحده به‌احتمال زیاد امکان رویارویی مستقیم با روسیه، آن هم برسر منطقه‌ای که همیشه حیاط خلوت روسیه محسوب می‌شده، را نداشته همچنین برای حمایت از دولت تازه‌تشکیل شده اوکراین هزینه‌های بالایی چه از سوی این کشور و چه از سوی اتحادیه اروپا مورد نیاز است.

به‌نظر می‌رسد که حکومت در حال تاسیس اوکراین هم‌اکنون با مشکلات بسیاری مواجه است. با وجود حمایت لفظی و صریح اتحادیه اروپا، ناتو و ایالات متحده آمریکا از اوکرین به‌نظر نمی‌رسد که آنها بخواهند از این کشور حمایت نظامی مستقیم بکنند. ارتش اوکراین به‌طور واضح بسیار ضعیف‌تر از روسیه بوده در ضمن شرایط اقتصادی این کشور بعد از وقایع اخیر و لغو حمایت‌های مالی روسیه هم‌اکنون در شرایط بحرانی بوده و به‌شدت نیازمند کمک غرب است.

درگیری نظامی اوکراین با روسیه در شرایط کنونی و بدون حمایت نظامی مستقیم غرب به‌نظر غیرممکن است و احتمال دارد در نهایت این کشور به شرایط موجود و حتی جدایی جزیره کریمه رضایت دهد. این مسئله خود برای شرایط بحرانی کشور عواقب بیشتری را در بر خواهد داشت. ازجمله آنکه سایر شهرهای مرزی اوکراین با روسیه را هم که اکثریتی روس‌تبار دارند، تشویق به جدایی از این کشور کرده و از طرف دیگر وجهه حکومت مرکزی در حال تاسیس را در میان موافقان خود به‌شدت تضعیف می‌‌کند. به هر حال باید گفت که اقدامات جسورانه و سریع روسیه در چند روز گذشته یکی از بدترین بحران‌هایی بود که حکومت در حال تاسیس اوکراین می‌توانست با آن مواجه شود و مقابله کند.