بررسی مبانی مالیات بر آلایندگی در مرکز پژوهش های مجلس

به گزارش ایرنا، دفتر مطالعات برنامه و بودجه این مرکز با ترجمه یکی از فصول دائره المعارف قانون و اقتصادها ، مبانی مالیات بر آلایندگی را مورد بررسی قرار داد.

در این گزارش با یادآوری این که مفهوم نظری مالیات های آلایندگی که نخستین بار توسط آرتور پیگو مطرح شد، امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است، می افزاید: مروری بر نیم قرن مطالعات مختلف درباره موضوعی تا این حد گسترده در یک بخش مختصر از دایره المعارف ها امکانپذیر نیست.

برای مثال از آثار توزیعی و اختلالات بازار نیروی کار که به علت مالیات های آلایندگی روی می دهند، صحبت نشده و علاوه بر این به آثار توزیعی بین نسلی ناشی از اجرای مالیات های آلودگی پرداخته نشده است.

با این حال ماخذشناسی این فصل شامل منابعی درباره این مباحث و مباحث دیگر در این زمینه است؛ در این گزارش صرفا به نوشته های اولیه پیگو و کوز تمرکز و به زمینه های حقوقی و اقتصادی تحلیل ها پرداخته و به ابعاد این موضوع در زمینه انتخاب عمومی نیز تا حدی اشاره شده است.

علاوه بر اقتصاددانان (علاقه مند به محیط زیست) که به حوزه مالیات های آلایندگی علاقه مند هستند، سیاستگذاران نیز به جست و جوی نظارت های زیست محیطی کارآمد پرداخته و به این زمینه ها بشدت علاقه مند بوده اند.

مالیات های آلایندگی در مقایسه با سیاست های «دستوری – کنترلی» ، مزایا و معایبی دارند. این مالیات ها کاهش کم هزینه آلایندگی را امکان پذیر کرده ، معمولا پویاتر بوده ، انگیزه هایی برای هر دو دسته تولیدکنندگان و مصرف کنندگان فراهم می کنند. البته مهمترین کاستی ها در اجرای عملی این مالیات ها نهفته است.

اجرای کارآمد مالیات های پیگویی تقریبا غیرممکن است، زیرا میزان بهینه مالیات ستانی به تخمین های هزینه خسارت ها بستگی دارد.

حتی اگر هدف اصلی مالیات ها بهبود اوضاع زیست محیطی باشد، آن اثر اغلب به دسترسی به جانشین های مناسب و حساسیت تقاضای مصرف کنندگان به قیمت ها بستگی دارد. اگر تقاضا بی کشش باشد- یعنی مالیات ، رفتار مصرف کننده را تغییر ندهد، ولی مصرف کنندگان به آسانی قیمت بیشتری بابت کالا بپردازند – مالیات ها اثر چندانی بر محیط زیست نمی گذارند و ممکن است حکومت در نهایت مالیات های آلایندگی را صرفا به عنوان ابزار درآمدزایی برای خود به کار بگیرد.

حکومت ها اغلب در مورد اجرای تغییرات زیست محیطی مردد هستند، زیرا می ترسند که به جایگاه رقابتی صنایع داخلی در برابر رقبای بین المللی آسیب بزنند. این واقعیت درباره همه انواع اجرای نظارت های زیست محیطی ملی صادق است.

بر اساس این گزارش، مهمترین چالش در مسیر تحقیقات مالیات آلایندگی، به حوزه اجرای مالیات ها مربوط می شود.

چگونه نظام های نظری را می توان در جهان واقع اجرا کرد و نتایج قابل مشاهده ای را به دست آورد؟ همچنین تحقیقات جدیدی درباره نظریه مالیات آلایندگی لازم است. آنچه که چیزی جز نوعی تمرین نظری محض به نظر نمی رسیده است. شاید روزی بخوبی به اجرا برسد. مثلا مفهوم نظری حقوق آلایندگی مبادله پذیر ابتدا توسط دیلز مطرح شد و حالا به درستی در چارچوب «قانون هوای پاک» در ایالات متحده به اجرا در می آید.

ثابت شده است که شیوه اجرای امور به دست سیاستگذاران به همان اندازه مفاهیم نظری اولیه، در به توفیق رسیدن یا نرسیدن مالیات آلایندگی اهمیت دارد. پیشنهاد می شود که در این راستا، تحلیل طرح های مالیات آلایندگی با به کارگیری چارچوب حقوق و اقتصاد – و در نظر گرفتن رویکرد انتخاب عمومی – انجام شود.

سیام**2025 *1449