راهبرد آمریکا برای حل مساله سوریه با اجماع جهانی

شورای امنیت سازمان ملل متحد سوم اسفندماه به اتفاق آرا قطعنامه ای غیرالزام آور برای کمک های بشردوستانه به مردم شهرهای جنگ زده سوریه را تصویب کرد.

به نوشته همان روز خبرگزاری انگلیسی «رویترز»، این قطعنامه از همه طرف ها به ویژه دولت سوریه می خواهد امکان دسترسی سریع، امن و بدون مانع به مردم محاصره شده در درگیری ها را برای گروه های حقوق بشری سازمان ملل متحد فراهم کنند.

در این قطعنامه به بحث تحریم علیه طرف های درگیر در مساله سوریه پرداخته نشده است اما مطرح می کند اگر این قطعنامه عملیاتی نشود شورای امنیت می تواند گام های بیشتری برای حل مساله سوریه بردارد.

این نخستین بار است که شورای امنیت سازمان ملل متحد به اتفاق آرا قطعنامه ای را درباره مساله سوریه تصویب می کند. پیش از این، روسیه و چین سه قطعنامه شورای امنیت را که پشتیبانی آمریکا و همپیمانان اروپایی و عربی را برای فشار بر سوریه به همراه داشت، وتو کرده بودند.

**تاثیر معادلات بین المللی بر مساله سوریه

به نظر می رسد که فضای تازه ای در مساله سوریه شکل گرفته و دیدگاه طرف های خارجی درگیر در این مساله اندکی به یکدیگر نزدیک تر شده است و راه حلی میانه را برای پایان مسالمت آمیز این مساله می جویند.

این نخستین بار است که پس از جدی شدن مساله سوریه در نگاه بین المللی، شورای امنیت سازمان ملل متحد توانسته است برای تصویب قطعنامه علیه جنگ داخلی در سوریه به اجماع دست یابد. سه دور تلاش فشرده برای تصویب قطعنامه های تحریمی علیه سوریه با مخالفت های شدید روسیه و همراهی نرم چین با مسکو، بی نتیجه ماند.

با این همه، در پی تحولاتی که طی یک ماه گذشته در گوشه و کنار نظام بین الملل رخ داد به نظر می رسد توازن های ساختاری اندکی تغییر کرده و قدرت های بزرگ دخیل در مساله سوریه به بده بستان سیاسی برای مدیریت کشمکش های راهبردی مشترک بین خود وادار شده اند.

این تحولات ساختاری را می توان در حوزه شرق اروپا و شرق آسیا دید.

حوادث اوکراین در منطقه «خارج نزدیک» مرزهای شرقی روسیه و تلاش بیشینه غرب برای دامن زدن به این بحران فشارهای راهبردی بر مسکو را افزایش داد.

این اتفاق در شرایطی رخ داد که روسیه درگیر برگزاری پرهزینه ترین المپیک جهان یعنی المپیک زمستانی «سوچی» بود. برگزاری هر چه باشکوه تر این المپیک برای روسیه از اهمیت بالایی برخوردار بود.

از نگاه مقام های کرملین، موفقیت یا ناکامی در برگزاری این المپیک بر نقش روسیه در آینده ساختار بین الملل تاثیر داشت چرا که نمایاننده قدرت نرم و توانایی های این کشور برای تامین امنیت داخلی بود. بر همین پایه بود که مسکو تمام تلاش خود را برای برگزاری هر چه بهتر این مسابقات به کار گرفت.

به نظر می رسد غرب سعی کرد از این فضا و موقعیت به بهترین صورت ممکن برای محدود کردن حوزه نفوذ سنتی روس ها استفاده کند. برخی حتی از تسویه حساب آمریکا با روسیه بر سر مساله سوریه صحبت می کنند. از نظر آنان، حوادث اوکراین نقطه تلاقی رویارویی های سیاسی ایالات متحده و روسیه است.

از سوی دیگر، ما انتقال تمرکز ایالات متحده به شرق آسیا را برای پایش افزایش قدرت چین می بینیم. تلاش این کشور برای تقویت نقش منطقه ای خود در حوزه شرق آسیا و اقدام های توازن بخش آمریکا برای تقویت قدرت کشورهای منطقه شرق مثل ژاپن، کره جنوبی، فیلیپین و ویتنام برای مهار چین گواهی بر افزایش تمرکز آمریکا به منطقه شرق است.

به همین منظور، ایالات متحده سعی دارد از هر ابزاری برای فشار بر چین استفاده کند. در این چارچوب است که میزبانی «باراک اوباما» رییس جمهوری آمریکا، از «دالایی لاما» رهبر دینی بوداییان تبت، معنا پیدا می کند.

اما این نمی تواند همه ماجرا باشد و باید برخی معادلات منطقه ای در خاورمیانه را نیز در نظر گرفت.

**ناکامی گفت و گوهای ژنو2 و تلاش برای افزایش فشار بر اسد

پایان دور دوم گفت و گوهای موسوم به «ژنو2» بدون نتایج ملموس، باعث شد از همان آغاز کشورهای هوادار مخالفان دور تازه ای از هجمه های رسانه ای را در مقصر جلوه دادن دولت «بشار اسد» رییس جمهوری سوریه، آغاز کنند و بکوشند شکست گفت و گوها را به گردن وی بیندازند. به نظر می رسد از همان آغاز چنین نمایشنامه (سناریو) ای در دستور کار پشتیبانان گروه های مخالف وجود داشته است.

بنابراین همزمان با پایان دور تازه گفت و گوهای ژنو2 دیدارهای سیاسی مقام های آمریکایی با مقام های بلندپایه اردن، ترکیه، عربستان و قطر صورت گرفت.

به نظر می رسد آمریکا و همپیمانان آن بهترین فرصت را برای تقویت گروه های مخالف در خاک سوریه به دست آورده اند و سعی دارند با مقصر جلوه دادن دولت اسد در ماجرای شکست گفت و گوها، افزون بر تقویت مواضع و موقعیت میدانی مخالفان مسلح داخل سوریه، امتیازهای بیشتری از دولت و همپیمانان منطقه ای و فرامنطقه آن بگیرند.

تمام این ها در کنار این مساله است که «جان کری» وزیر امورخارجه آمریکا، همچنان این کشور را برای حل سیاسی مساله سوریه پایبند می داند و گزینه نظامی را رد می کند.

در نگاهی کلی به نظر می رسد ایالات متحده سعی دارد با استفاده همه جانبه از ابزارهای در اختیار خود بر پشتیبانان خارجی دولت بشار اسد فشار آورد و امتیازهایی را از آنها بگیرد.

ایالات متحده سعی دارد از راهبرد پیوند زدن مسائل مناطق گوناگون برای مدیریت نظم در ساختار راهبردی نظام بین الملل استفاده کرده و رقبای جهانی خود را مهار کند. در این چارچوب ادامه ناآرامی های سوریه می تواند در آینده خطرات بسیاری برای این راهبرد داشته باشد.

بر این پایه، شاهدیم فشارها بر روسیه در مساله اوکراین و محدودسازی ها برای چین درباره اوضاع شرق آسیا با پشتیبانی از رهبران مخالف افزایش می یابد و همزمان در مساله سوریه دیدگاه همه طرف ها برای پایان دادن هر چه زودتر ناآرامی ها به یکدیگر نزدیک می شود.

**جمع بندی

با کنار هم قرار دادن تحولات عرصه میدانی سوریه با حوادثی که در سطح کلان ساختار اوکراین (حوزه نفوذ روسیه) و در شرق (حوزه نفوذ در حال گسترش چین) اتفاق افتاده اند، به نظر می رسد به منظور یافتن راه حل میانه ای برای حل مسالمت آمیز مساله سوریه نوعی اجماع درونی میان باشگاه قدرت های بزرگ شکل گرفته باشد. اجماع برای تصویب قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد را از این دیدگاه می توان ارزیابی کرد.

در این چارچوب و البته با توجه به راهبرد واشنگتن در منطقه، به احتمال زیاد طی روزهای آینده تلاش های بیشتر ایالات متحده و هواداران منطقه ای آن را برای متقاعد کردن گروه های مخالف سوری به همکاری با ارتش به منظور رویارویی با گروه های دهشت افکن (تروریستی) شاهد خواهیم بود. روسیه نیز از این تلاش ها پشتیبانی خواهد کرد و دولت اسد را به هماهنگی با وضع تازه ترغیب می کند.

اگر چنین اجماعی بین دولت سوریه و گروه موسوم به «ائتلاف مخالفان سوری» شکل بگیرد، می توان امیدوار بود گفت و گوهای دو طرف (دولت و مخالفان) در ادامه نشست های ژنو2 ادامه یابد و انتظار نتایج رضایت بخشی را از آن داشت.

از مهدی جوکار - گروه تحقیق و تفسیر خبر

تحقیق**م.ج**1961**1358