ایران و ترکیه دو لوکوموتیو سازمان همکاری اقتصادی

به گزارش روز شنبه ایرنا، در این نشست سه روزه سیاست ها و راهبردهای پایه و برنامه های اکو براساس عهدنامه ازمیر و رهنمودهای شورای وزیران تدوین می شود.

ترکیه با یک هیات 18 نفره که متشکل از نمایندگان وزراتخانه های توسعه ، اقتصاد ، تجارت و گمرکات، خارجه، انرژی، حمل و نقل، کشاورزی، فرهنگ و گردشگری و سازمان خزانه داری است، در نشست تهران به میزبانی دبیرخانه اکو شرکت می کند.

جمهوری اسلامی ایران و ترکیه به عنوان دو ستون اصلی این سازمان مهم منطقه ای نقش لوکوموتیو را در پیشبرد اهداف و برنامه ها و فعالیتهای اکو ایفا می کنند که نگاهی به برخی طرح هایی که این دو کشور به نوعی رهبری اجرای آن را بر عهده دارند، حایز اهمیت است.

این نشست با حضور مقامات ایران و ˈشمیل عسکروفˈ دبیرکل سازمان همکاری منطقه ای (اکو)، آغاز و به مدت سه روز مسائل و موضوعات مهم در دستور کار اکو بحث و بررسی می شود. سپس گزارش سالانه این شورا تهیه و از طریق دبیرخانه اکو به شورای وزیران (COM) سازمان اکو ارائه خواهد شد.

براساس این گزارش ، وزارت توسعه ترکیه به عنوان وزارت خانه ای که مسوول مستقیم در خصوص سازمانهای منطقه ای اکو ، دی8 و سازمان همکاریهای اسلامی – کمیته دائمی همکاریهای اقتصادی و تجاری این سازمان (کمسک) می باشد، هیاتی فعال در نشست اجلاس شورای برنامه ریزی منطقه ای اکو (RPC) در تهران خواهد داشت.

تجارت و سرمایه گذاری، حمل و نقل و مخابرات، انرژی ، مواد معدنی و محیط زیست، کشاورزی ، صنعت گردشگری، منابع انسانی ، توسعه پایدار و پژوهش اقتصادی و روابط بین الملل ، سرفصل های عمده فعالیتهای اکو را تشکیل می دهند.

نمی توان انتظار داشت که نگاه هر یک از اعضای اکو نسبت به طرحهای مطرح یکسان باشد. لذا طرحی که برای کشوری حایز اهمیت زیادی است، می تواند برای کشوری دیگر کم اهمیت باشد و یا در اولویت نباشد.

تشکیل بازار انرژی اکو، یکی از مهمترین طرحهای مطرح است که به ابتکار جمهوری اسلامی ایران تدوین و مطرح شده است و ترکیه نیز خواهان ایفای نقش اول در آن است.

مهمترین هدف اولویت دار و پیش روی در اجرایی کردن این طرح توسعه تجارت برق در بین اعضای اکو است.

ترکیه که از نظر منابع انرژی کشوری فقیر است در صدد تامین امنیت انرژی و ایجاد تنوع در منابع انرژی خود است و لذا به این طرح با امید اینکه بتواند به انرژی ارزان قیمت دسترسی داشته باشد، اهمیت زیادی می دهد.

پیشتر موضوع ارتباط شبکه های برق در منطقه مطرح بود که طرح تشکیل بازار انرژی در واقع شکل پیشرفته و مدرن آن است.

ترکیه بیش از 40 درصد نیاز خود به برق را از نیروگاههای گازی تامین می کند. این کشور شدیدا دنبال ایجاد تنوع در منابع تامین انرژی برق است و در این راستا قصد دارد 20 درصد برق خود را از نیروگاههای هسته ای بدست آورد.

نیروگاه های آبی تولید برق می توانند کمتر از 20 درصد نیاز این کشور به برق را تامین کنند. لذا ترکیه با توجه به وابستگی شدید خود به انرژی قصد دارد از اختلاف جغرافیایی و تفاوت ساعت خود با کشورهای شمال شرقی اکو یعنی ازبکستان و تاجیکستان که ظرفیت بالایی در تولید برق آبی دارند، استفاده کند.

بررسی های امکان سنجی در این زمینه حاکیست، مهمترین مسیر انتقال این انرژی به ترکیه قلمروی جمهوری اسلامی ایران است. البته ایران و ترکیه نیز طرحهایی در زمینه تجارت برق دارند و در گذشته نیز بطور محدود در این بخش تبادلات تجاری داشته اند که این موضوع را باید در قالب روابط دوجانبه ارزیابی کرد.

یک منبع آگاه در وزارت توسعه ترکیه با اشاره به اینکه اولین نشست در خصوص بازار انرژی اکو سال گذشته برگزار شده است، گفت: ترکیه میزبان بعدی این نشست است و احتمالا این نشست امسال برگزار خواهد شد.

وی افزود : طرحی را که ایران و ترکیه در اکو از آن حمایت نکنند به دشواری جامه عمل خواهد پوشید. ایران و ترکیه به عنوان دوکشور بزرگ و همسایه دیوار به دیوار در سازمان، نقش تعیین کننده ای در اکو دارند و با کارا کردن بازار انرژی اکو و توسعه آن می توان به هم افزایی منافع مشترک و راهبردی کشورهای اکو کمک شایان توجهی کرد.

بر این اساس و در مورد بخش حمل و نقل که طیف گسترده ای از همکاریهای منطقه ای را خواستار است ، مکانیزم های نسبتا خوب و کارایی در اکو تامین شده است ولی نابرابری در امکانات و ظرفیتهای کشورهای عضو اکو و برخی مسائل اقتصادی و سیاسی و دشواریهای جغرافیایی و امکانات محدود مادی موجب شده است در این حوزه بسیار مهم در دسترسی به اهداف تعیین شده با دیرکردهای جدی روبه رو شود.

یکی از پروژه های مطرح در حوزه حمل و نقل و ارتباطات، حمل و نقل ریلی است. دو قطار باری بین اسلام آباد – تهران – استانبول و آلماتی – تهران – استانبول با تلاشهای ایران ، ترکیه و پاکستان و قزاقستان و ترکمنستان راه اندازی شد ولی متاسفانه برخی مشکلات اساسی و زیرساختی اجازه نداده است این دو مسیر مهم در حمل و نقل ریلی در درون اکو که به عنوان جاده ابریشم ریلی نیز یاد می شود، پویایی لازم را داشته باشد.

قطار کانتینر بر و یا باری استانبول – تهران – اسلام آباد تاکنون 15 سفر انجام داده است که در شش سفر حامل کمکهای بشردوستانه به اسلام آباد بوده و بقیه کانتینرها حاوی کالاهای صادراتی ترکیه بوده است. این کانتینر ها 20 متری می باشند.

یکی از مهمترین مشکلات زیرساختی، نبود خط ریلی ترکیه در حومه دریاچه وان است. ارتباط ریلی جمهوری اسلامی ایران با ترکیه که در واقع بخش اعظم ارتباط ریلی اکو را تشکیل می دهد، نیز به خاطر قرار داشتن دریاچه وان در این مسیر، با دشواریهایی روبروست.

ترکیه در حال ساخت دو فروند کشتی بزرگ در این دریاچه است تا قطارهای باری و مسافربری این مسیر را به دوساحل شرقی و غربی این دریاچه منتقل کند. البته ساخت این کشتی ها از سال ها پیش مطرح است ولی هنوز زمان راه اندازی اعلام نشده است.

سازمان راه آهن جمهوری اسلامی ایران مسیر دیگری را برای ترکیه پیشنهاد کرده است که تا خط ریلی دوکشور از شمال غرب ایران به خط ریلی ترکیه در شمال این کشور در منطقه قارص متصل شود که هزینه ساخت آن بسیار پائین تر و مقرون به صرفه تر از مسیر دریاچه وان است ولی ترکیه که در حال اتصال خط ریلی قارص – تفلیس – باکو است، گرایشی به این طرح نشان نداده است.

این منبع آگاه در وزارت توسعه ترکیه به خبرنگار ایرنا گفت: البته فقط مشکل دریاچه وان مطرح نیست. درست است که این دریاچه مانع جدی است و با راه اندازی فری بوت ها تا حد زیادی حل و فصل خواهد شد، ولی مشکل ناشی از کمبود بار نیز است.

او گفت : قطار کانتینر بر استانبول – تهران – اسلام آباد حتی اگر بطور یک طرفه یعنی از استانبول به اسلام آباد نیز با تقاضای انتقال بار کافی فعال باشد، بازهم نمی تواند مقرون به صرفه باشد، هنوز در حمل و نقل ریلی در این مسیر تقاضای انتقال بار مطلوبی مطرح نیست.

قطار کانتینر بر استانبول - تهران – آلماتی نیز از همین مسیر دریاچه وان عبور می کند و تاکنون از طریق این قطار در حدود پنج هزار کانتینر 20 متری ( TEU ) ترکیه به آلماتی منتقل شده است.

همکاری پستی بین کشورهای اکو که یکی از طرحهای مهم پیشنهادی ایران می باشد نیز از پروژه های مطرح در اکو است که پیش بینی می شود با توجه به فرایند کاهش تحریم ها علیه ایران دوباره در نشست شورای برنامه ریزی منطقه ای اکو در تهران مورد بررسی قرار گیرد و گامهایی در جهت احیای طرح برداشته شود.

منابع ترک می گویند یکی از مهمترین مسائل مطرح در این طرح حواله پول به صورت ˈآنلاینˈ است که برخی مشکلات قانونی ناشی از تحریم های اعمال شده علیه ایران و مشکلات زیرساختی در قزاقستان اجرا نشد که کارگروهی نیز برای پیگیری این موضوع تشکیل شده است.

در نشست پیشین شورا در تهران گفت و گوهایی در زمینه شرکت پست بانک و انتقال پول از طریق سیستم آنلاین (SOP) مطرح و پس از بحث و بررسی مقرر شد تا کشورهای عضو نسبت به امضاء تفاهم نامه اقدام نمایند و این فرایند از طریق فراخوان دوره ایی (چرخشی) بین کشورهای عضو صورت پذیرد.

موضوع همکاری اکو در گذر به دولت الکترونیکی، تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، بانکداری از طریق تلفن همراه، سلامت الکترونیکی، آموزش الکترونیکی و انتقال دانش فناوری، توسعه زیرساخت و خدمات ICT ، امنیتICT و مبارزه با جرایم سایبری از جمله دیگر موضوعات مطرح در حوزه حمل و نقل و ارتباطات است.

یکی دیگر از طرحهای مهم در حوزه ارتباطات اکو ساخت و پرتاب ماهواره مخابراتی اکو است که این طرح را نیزجمهوری اسلامی ایران ارائه کرده است.

خبرنگار ایرنا کسب اطلاع کرد که ترکیه ابتدا از این طرح استقبال کرده بود ولی اکنون سیاست صبر و انتظار را دنبال می کند. این موضوع قرار است در نشست شورای برنامه ریزی منطقه ای اکو در تهران گفت و گو شود.

موضوع دیگری که در دستور کار شورای برنامه ریزی منطقه ای اکو و یکی از حوزه های اصلی فعالیت اکو بشمار می رود پژوهش های اقتصادی و آمار و در این قالب کمک به افغانستان به عنوان یکی از اعضای اکو است.

این سازمان در این زمینه صندوق کمک به افغانستان را تشکیل داده است. این صندوق در اکتبر سال گذشته در دوازدهمین نشست وزیران خارجه در استانبول تشکیل شد.

ایران در این نشست برای اجرایی شدن طرح یک میلیون دلار به صندوق واریز کرد. ترکیه و پاکستان نیز هر کدام پنج میلیون دلار وعده دادند که البته بخش عمده آن تاکنون عملی نشده است.

به خاطر پاره ای ملاحظات ترکیه تصمیم گرفته است به جای کمکهای نقدی در قالب فعالیتهای آژانس همکاری ترک (تیکا) کمکهای عینی داشته باشد. اکنون مدیریت کمکهای ترکیه به افغانستان در مدیریت تیکا انجام می شود.

افغانستان یک طرح 25 میلیون دلاری برای احیای بخش کشاورزی خود به اکو ارسال کرده است. ترکیه چنین کمکی را در قالب اکو دشوار دانسته و خواستار ارائه طرح عملی تری شده که افغانستان نیز بطور غیررسمی یک طرح چهار و نیم میلیون دلاری ارائه کرده است که به علت غیررسمی بودن تاکنون پاسخی رسمی نیز داده نشده است.

منابع ترک می گویند ترکیه در سال 2012 میلادی برای طرحهای زیرساختی 17 میلیون دلار هزینه کرد.

بیست و سومین اجلاس شورای برنامه ریزی منطقه ای اکو (RPC) اردیبهشت ماه سال جاری در تهران و در دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی وزارت امور خارجه برگزار شد.

در این اجلاس که به مدت سه روز به طول انجامید، هفت کمیته تخصصی اکو که دارای اولویت همکاری و مدیریت های خدماتی می باشند فعالیتهای مختلف سازمان اکو را به بحث و بررسی گذاشتند.

در این کمیته ها مسائل مهمی همچون تجارت و سرمایه گذاری، حمل و نقل و ارتباطات، انرژی و مواد معدنی، کشاورزی و محیط زیست، صنعت گردشگری مورد بررسی و توجه قرار گرفت.

خاورم/2011**230 *1446