آیا بحران اوکراین، به سوریه ربط دارد؟

بخش غربی اوکراین که همسایگی با کشورهایی چون اسلواکی، مجارستان، لهستان، مولداوی و رومانی را تجربه می کنند، طرفدار غرب و پیوستن به اتحادیه اروپا و نزدیکی به آمریکا است اما بخش شرقی که تنها از همسایگی روسیه بهره مند است، همچنان وفادار به سنت های گذشته و باقی ماندن در پیمان و وحدت استراتژیک با کرملین است و این موضوع سبب می شود که ماده لازم برای یک تنش و نزاع دائمی همراه مستعد باشد و حتی این خطر وجود داشته باشد که در صورت کنار گذاشته شدن عقل سلیم و خویشتن داری از سوی سیاستمداران، کار به جنگ داخلی نیز بکشد.

بخش غربی اوکراین دولت را متهم به فساد مالی، نقض حقوق بشر، محدودکردن آزادی بیان، نادیده گرفتن منافع ملی و قربانی کردن آن در پای منافع روسیه می کند. طرفداران ویکتور یانوکوویچ که دولتی متمایل به روسیه است با رد این اتهامات آنها را توطئه ساخته و پرداخته آمریکا و برخی کشورهای اتحادیه اروپا از جمله آلمان و فرانسه می دانند که به شدت برای رونق اقتصاد ضعیف شده اتحادیه اروپا به مشارکت سیاسی و اقتصادی اوکراین نیاز دارند.

طرفداران یانوکوویچ براین عقیده اند که اگر نزدیکی به غرب مشکلات اوکراین را حل می کرد در سالهای پس از انقلاب نارنجی که  دولت در اختیار طیف غرب گرا به رهبری خانم یولیا تیموشنکو بود مشکلات اقتصادی، فقر، بیکاری، تورم و پایین آمدن ارزش پول ملی، حل شده بود حال آنکه به زعم آنها در برخی از موارد اوضاع اوکراین در آن زمان بدتر هم شده است.
مخالفان نیز در پاسخ به این انتقادات روسیه را مانع اصلی تحقق شعارهای دولت غرب گرا می دانند و معتقدند کارشکنی های روسیه اجازه نداده است تا دولت تیموشنکو آنچنان که باید و شاید به اصلاحات اقتصادی و سیاسی در این کشور دست بزند.

این ادعای طیف غربگرای اوکراین اگر درست باشد که تا اندازه زیادی درست است نشان دهنده نفوذ گسترده و دامنه دار روسیه در همه ارکان این کشور و بیانگر این است که اگر این بار نیز اوکراین در دست جریان های غربگرا بیفتد روسیه می تواند با استفاده از حربه های اقتصادی، سیاسی و امنیتی همه مسیرهای توسعه را بروی این کشور ببندد و این سیکل باطل همچنان ادامه خواهد داشت.

جنگ نیابتی آمریکا و روسیه

در کنار این ها نباید این اصل را فراموش کرد که هم آمریکا و هم روسیه در مسائل داخلی اوکراین دخالت می کنند. دخالت آمریکایی ها این بار در اوکراین حتی آشکار تر از گذشته شده است و تماس تلفنی ویکتوریا نولاند با سفیر این کشور در کی یف که با واژه های زشت از بی کفایتی اتحادیه اروپایی در رتق و فتق امور در این کشور سخن گفته بود موید این ادعا است. [ شنود تلفن ویکتوریا نولاند و پیام واشنگتن به مسکو ]

تفاوت اینجاست که روس ها خود را محق در مداخله در اوکراین می دانند و آمریکا را نه. روس ها اوکراین را همچنان به چشم یکی از جمهوری های سابق خود در اتحاد جماهیر شوروی قلمداد می کنند و هرگونه دخالت خارجی در این کشور را دخالت در امور خود تلقی می کنند. اوکراین برای روسیه به قول جورج فریدمن حکم تگزاس برای آمریکا را دارد با این تفاوت که تگزاس با وجود انگیزه های افراطی تجزیه طلبانه همچنان بخشی از خاک آمریکاست اما اوکراین از روسیه جدا شدهاست. با این همه این کشور همچنان عمق نفوذ استراتژیک روسیه در اروپای شمالی و اروپای غربی محسوب می شود. روس ها به همین خاطر خود را محق دخالت و نفوذ در این کشور می دانند و این مداخله گری را دلسوزانه و مشفقانه می دانند.

برای آمریکا هم اوکراین پاشنه آشیل رقیب محسوب می شود و از آنجا که منافع متحدان این کشور در اروپا نیز در برخی از تحولات سیاسی در اوکراین حاصل می شود مایل است تا این کشور را همسو با جریانات غربگرا در اروپا کند. به همین خاطر اوکراین تقریبا همیشه صحنه رویارویی روسیه و غرب باقی خواهد ماند.

آیا انتخابات زود هنگام مشکل اوکراین را حل می کند؟
جواب این پرسش منفی است. توافق بر سر برگزاری انتخابات زودهنگام تنها یک مسکن برای خشونت های خون بار روزها و هفته های گذشته است. حتی اگر در اوکراین انتخابات زودهنگام همانگونه که توافق شده برگزار شود و مخالفان به قدرت برسند بازهم بحران حاکمیت در این کشور به قوت خود باقی خواهد ماند زیرا تجربه نشان داده است که نه شرقی ها به حکومت کردن غربی ها رضایت می دهند و نه غربی ها از حکومت شرقی ها تمکین می کنند.

از این منظر اگر در انتخابات زودهنگام غربگرایان به قدرت برسند همانگونه که در سطور بالا به آن اشاره شد، روس ها از قدرت اقتصادی و نفوذ سیاسی و امنیتی گسترده ای که در اوکراین دارند برای به بن بست کشیدن اقدامات دولت غربگرا استفاده خواهند کرد و در این راه طرفداران روسیه نیز به کمک خواهند آمد و مانع تحقق برنامه های کاری آنها خواهند شد.

متقابلا اگر برنده این انتخابات بار دیگر یانوکوویچ و طرفداران روسیه باشند، مناطق غربی اوکراین که به سمت اروپا گرایش دارند، راضی نخواهند شد و پس از مدتی دوباره این بساط اعتراضات و تحصن و کمپین ها و اغتشاشات خیابانی گسترده خواهد شد.
بنابراین ، به نظر می رسد بحران حاکمیت در بلندمدت همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند چرا که به همین منوال اعمال قدرت بازیگران خارجی نیز ادامه دار خواهد بود به این معنی که نه روسیه دست از سر غربگراها بر می دارد و نه آمریکا از حمایت و مداخله به نفع طرفداران خود در این کشور دست می کشد. این عوامل سبب می شوند تا بازی پیچیده تر شود و برای مدت طولانی تری ادامه پیدا کند.

نگرانی های دیگر درباره اوکراین
این نگرانی وجود دارد که بحران اوکراین گسترش یابد و خونین تر از هم اکنون شود و یا بر کشورهای دیگر نیز تاثیر منفی بگذارد. یکی از این نگرانی ها آن است که اوکراین نتواند بدهی های خود را به کشورهای دیگر پرداخت کند. نگرانی دیگر این است که با بحران اوکراین ،در زمینه انتقال منابع انرژی روسیه از طریق اوکراین به اروپا مشکلاتی پدید آید. این دو مشکل درزمینه سرایت بحران اوکراین به کشورهای دیگر بسیار حائز اهمیت است. روس ها حتی نگران این هستند که اینگونه اعتراضات که یاد آور دوران انقلاب های مخملی است از میدان سرخ مسکو نیز سردر آورد و دامن خود آنها را هم بگیرد.

نگرانی دیگری که شکل گرفته این است که بحران اقتصادی ناشی از التهاب سیاسی در اوکراین به دیگر کشورهای اروپای شرقی سرایت پیدا کند. کاهش ارزش واحد پولی کشورهایی همانند لهستان و مجارستان در روزهای اخیر به روشنی موید همین مسئله و نشانه سرایت آثار منفی بحران از اوکراین به این کشورهای همسایه در اروپای شرقی است.

آیا بحران اوکراین به بحران سوریه ارتباط دارد؟
در همین حال به نظر می رسد شعله ور شدن ناگهانی اعتراضات در اوکراین که قطعا انرژی و توجه زیادی از روسیه را به خود معطوف می سازد بی ارتباط با آنچه در خصوص سوریه می گذرد نباشد. روس ها خود بر چنین عقیده ای هستند و به نظر می رسد که چندان بی راه نیست. مسکو معتقد است وندی شرمن این ماموریت را برعهده دارد. فارغ از اینکه روس ها عقیده دارند وندی شرمن هم زمان سه پرونده اوکراین، سوریه و ایران را رهبری می کند، معتقدند او وظیفه دارد این موضوعات را به یکدیگر گره بزند و به یکدیگر مربوط کند. سفر وندی شرمن معاون وزیر امورخارجه آمریکا به اوکراین در سال گذشته یکی از مستندات روس ها در این زمینه است. آنها معتقدند شرمن استاد تحریک و اغتشاش و جنگ روانی است و پس از سفر او در سال گذشته به اوکراین بود که ماجراها آغاز شد.

در این تحلیل فرض برآن است که آمریکا با ایجاد تنش در اوکراین از این کشور به عنوان اهرمی برای فشار به روس ها در خصوص بحران سوریه و حتی پرونده هسته ای ایران استفاده می کند تا در مذاکرات از آنها امتیاز بگیرد. روزنامه الشرق الاوسط روز گذشته در تحلیلی این فرضیه را تایید کرده است. از نگاه این روزنامه آمریکایی ها از اینکه روسیه در حل بحران سوریه حتی به اندازه لازم نیز همکاری نمی کنند عصبانی هستند چرا که مطمئن هستند مسکو با آگاهی از موقعیت قوی خود به این نتیجه رسیده است که ضرورتی ندارد به غرب که شکست سیاست هایش در سوریه آشکار شده امتیاز خاصی بدهد و آمریکا را از این مخصمصه نجات دهد.

برخی منابع دیپلماتیک نیز معتقدند مسکو هنوز برگ برنده های خود را رو نکرده است و شروطی را که ممکن است برای تسهیل فرایند انتقال و گذاری در سوریه مطرح بکند فاش نکرده است. از این منظر بعید به نظر نمی رسد که آمریکایی ها قصد داشته باشند با فشار آوردن به روسیه در اوکراین آنها را در میز مذاکره مجبور به امتیاز دهی در خصوص سوریه و حتی برخی دیگر از کشورهای منطقه کنند.