قطب شمال، جبهه جدید رویارویی روسیه با ناتو

به گزارش ایرنا، کارشناسان مسایل سیاسی می گویند هر چند روسیه و اعضای ناتو به عنوان دو قطب اصلی مدعی مالکیت بر سر اراضی قطب شمال برای توجیه ادعاهای خود بر منافع اقتصادی موجود در آن تاکید می کنند، اما تلاش دو طرف برای حفظ و تقویت برتری خود در این بخش از شمالگان در اصل ریشه در اهمیت نظامی راهبردی آن دارد.

از این نظر اعضای ناتو به سردمداری آمریکا می کوشند با توسعه نفوذ خود در قطب شمال به هدف تسلط جغرافیایی بر سرزمین پهناور روسیه دست یابند و روس ها نیز با آگاهی از این مهم با تلاش برای گسترش حضور نظامی خود در شمالگان برای مقابله با این وضعیت سعی می کنند.

در همین راستا خبرگزاری ایتارتاس روز گذشته در گزارشی به نقل از منابع آگاه در نیروهای نظامی روسیه از برنامه ایجاد ناوگان ویژه قطب شمال با هدف دفاع از منافع ملی این کشور در این پهنه آبی خبر داد.

بر پایه این گزارش، نیاز به ایجاد ساختار جدید راهبردی در قطب شمال از یکی از اولویت های روسیه مبنی بر دفاع از منافع ملی روسیه بر محور تضمین امنیت کشتی های نظامی و غیرنظامی روسی و صیانت از منابع روس ها در این منطقه از جمله در فلات قاره ناشی می شود.

گزارش حاکی است: تشکیلات نظامی جدید در حد یک منطقه نظامی خواهد بود، اما به طور رسمی چنین نامی بر آن اطلاق نمی شود و شمار مناطق نظامی روسیه افزایش نخواهد یافت. روسیه همانند قبل چهار منطقه نظامی خواهد داشت، اما ساختار قدرتمند جدیدی بر مبنای ناوگان شمالی بر آن افزوده خواهد شد.

ساختار جدید که ˈفرماندهی راهبردی متحد ناوگان شمالˈ نام گرفته است، وظیفه حفاظت از مرزهای روسیه در منطقه شمالگان را بر عهده خواهد داشت.

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در ماه دسامبر 2013 به ارتش این کشور دستور داد حضور خود را در قطب شمال توسعه و زیرساخت های نظامی را در منطقه در سال 2014 گسترش دهد.

در این راستا ژنرال الکساندر گولوکو فرمانده نیروی هوا-فضای روسیه به تازگی اعلام کرد ارتش این کشور پیش از این استقرار واحدهای دفاعی هوا فضا در قطب شمال را آغاز و ساخت و ساز یک پایگاه ردیاب هشدار زودهنگام در منتهی الیه شمال این کشور را تسریع کرده است.

وزارت دفاع روسیه نیز در راستای دستور پوتین مبنی بر ضرورت تقویت حضور نظامی کشورش در منطقه شمالگان، برنامه ای را برای بازگشایی فرودگاه ها و بنادر جزایر سیبری جدید و مجمع الجزایر فرانتس ژوزف و همچنین احداث و راه اندازی دست کم هفت باند پروازی در بخش قاره ای دایره قطب شمال که در سال 1993 متوقف شده بود، آغاز کرده است.

سرزمین های قطب شمال به دلیل برخورداری از ذخایر عظیم دست نخورده نفت و گاز به طور فزاینده ای در مرکز اختلافات بین ایالات متحده، روسیه، کانادا، نروژ و دانمارک قرار می گیرد که معتقدند منابع غنی زیرزمینی آن به موازات افزایش دما و کاهش قطر یخ قابل دسترس تر می شود.

بر همین مبنا روسیه ادعاهایی را درباره برخی مناطق فلات قطب شمال مطرح کرده است و قصد دارد از آنها در سازمان ملل متحد دفاع کند.



** مناقشه نظامی در قطب شمال

هر چند مسکو تلاش دارد برای پیشبرد ادعاهای سرزمینی خود در قطب شمال مساله وجود ذخایر زیرزمینی را برجسته کند، اما کارشناسان می گویند که بعد نظامی تقویت حضور روس ها در این پهنه آبی بر دیگر ابعاد آن می چربد.

از این منظر قطب شمال به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصربفرد آن نسبت به روسیه از لحاظ اشراف بر مناطق مختلف این کشور برای هر گونه حمله نظامی احتمالی، جایگاه راهبردی دارد و از این نقطه می توان هر بخشی از خاک روسیه را موشک باران کرد.

کنستانتین سیوکوف معاون اول آکادمی جغرافیای سیاسی روسیه می گوید: حمله گسترده موشک های کروز با دقت بالا علیه روسیه تنها در صورت پرتاب از کشتی ها یا پایگاه های جنگی مستقر در قطب شمال موثر خواهد بود.

وی اضافه می کند: واقعیت این است که موشک های کروز پرتاب شده از مناطق دیگر به دلیل محدودیت بردشان قادر به نابود کردن اهداف تعیین شده تنها در بخش های خاصی از روسیه می باشند.

سیوکوف تشریح کرد: بنابراین ایجاد یک سپر ردیابی ارتفاع پایین در قطب شمال با اولویت پوشش پرتاب موشکی احتمالی از شمال غرب روسیه یک مساله کلیدی است.

سیوکوف که افسر بازنشسته ستاد کل ارتش روسیه است، همچنین بر ​​اهمیت تقویت نیروهای دریایی و هوایی روسیه در قطب شمال برای اطمینان از حفاظت از مرزهای کشور در این منطقه تاکید کرد.

وی معتقد است که در حال حاضر قدرت ناوگان شمالی روسیه حتی برای انجام وظایف اساسی به منظور تضمین امنیت ملی در این منطقه وسیع کافی و متناسب نیست و باید یک لشکر قوی از هواپیماهای جنگنده برای رهگیری و نابود کردن موشک های هدف گیری شده (احتمالی) به سمت مرزهای روسیه در این منطقه مستقر شود.



** توسعه نظامی با پوشش فعالیت اقتصادی

بدیهی است که مقام های روس برای پرهیز از متشنج شدن هر چه بیشتر مناسبات شکننده خود با غرب تلاش می کنند تا حد ممکن از نظامی کردن برنامه های خود برای توسعه حضور در قطب شمال خودداری کنند و تلاش برای گسترش تاسیسات نظامی شان در این پهنه را تحت پوشش دفاع از منافع ملی و اقتصادی توجیه کنند، اما برخی از مقام های کرملین که به صراحت لهجه در کشورشان شهرت دارند، چندان به این مساله پایبند نیستند.

دمیتری راگوزین معاون نخست وزیر روسیه در امور دفاعی از جمله این شخصیت هایی است که چند ماه پیش اعلام کرد باید حضور نیروی دریایی نظامی در قطب شمال برای دفاع از منافع ملی کشورش در این منطقه در مقابل تجاوز کشورهای عضو ناتو تقویت شود.

وی گفت: بدیهی است که فعالیت های نظامی برای حفاظت از بلندپروازی های اقتصادی ضروری است. اهمال در بهره برداری از منابع انرژی از سوی روسیه که یک خط ساحلی گسترده در قطب شمال دارد، بسیار عجیب و غریب خواهد بود. این یک مساله اقتصادی نیست، بلکه موضوعی ژئوپلیتیکی است که با دفاع ملی مرتبط است.

راگوزین که به دلیل بیش از چهار سال حضور در نمایندگی روسیه در ناتو با روحیه توسعه طلبانه غرب در چارچوب ناتو به خوبی آشنا و از تبعات آن برای منافع کشورش نگران است، اضافه کرد: با توجه به تلاش ناتو برای تقویت حضور نظامی خود در منطقه قطب شمال حداقل از سال 2009 تاکنون، روسیه باید برنامه های اقتصادی خود در این منطقه را با ظرفیت های صنعت کشتی سازی اش هماهنگ کند.

اظهارات مقام های ارشد روس درباره اهمیت سوق الجیشی قطب شمال برای حفظ موازنه قوا میان این کشور و اعضای ناتو نشان می دهد که مسکو با دقت تمام هر گونه تحرک غرب در شمالگان را رصد و برای تقویت برتری نظامی خود در آن می کوشد.

با این نگاه بود که نیروهای تهاجمی هوابرد روسیه و واحدهای ویژه حمل و نقل هوایی این کشور اواخر سال گذشته یک رزمایش در قطب شمال انجام دادند.

آرکادی باخین معاون اول وزیر دفاع روسیه در همان زمان اعلام کرد که در این رزمایش 40 تن انواع محموله از دو فروند هواپیمای ایلیوشین 76 برای شرکت کنندگان تامین شده است که همین امر نشان دهنده بزرگی این برنامه نظامی می باشد.

وی بدون افشای جزییات این زمایش نظامی گفت: این عملیات نشان داد که نیروهای مسلح روسیه برای ارایه هر گونه کمک به گروه های اکتشافی قطبی، غیرنظامیان و واحدهای نظامی مستقر در قطب شمال آمادگی دارند.

از سوی دیگر روسیه به طور رسمی یک برنامه میان مدت با هدف استقرار یک نیروی مسلح ترکیبی مرکب از واحدهای نظامی، مرزبانی و گارد ساحلی تا سال 2020 برای حفاظت از منافع سیاسی و اقتصادی خود را در قطب شمال تدوین کرده است.

اهمیت راهبردی شمالگان در چشم انداز امنیت ملی روسیه به ویژه زمانی آشکار می شود که بدانیم دمیتری راگوزین معاون نخست وزیر این کشور در امور دفاعی دسامبر سال گذشته اعلام کرد که مسکو با خطر از دست دادن حق حاکمیت خود تا اواسط قرن 21 در صورت بی توجهی به منافع ملی اش در این منطقه در مقطع کنونی مواجه است.



** سرمایه گذاری کلان در قطب شمال برای مقابله با ادعاهای ناتو

روسیه که دیگر مانند شوروی سابق از قابلیت تاثیرگذاری بر مناقشات خود با دیگر کشورها یا ساختارهای منطقه ای و بین المللی با اتکای صرف بر زرادخانه های تسلیحاتی اش برخوردار نیست، واقعیت جهان امروز مبنی بر ضرورت سرمایه گذاری برای توسعه اقتصادی مناطق مختلف این کشور به عنوان ضامن حفظ حق حاکمیت را به خوبی درک می کند.

بر مبنای همین دیدگاه گفته می شود که مسکو برای تحکیم حق حاکمیت خود بر بخشی از قطب شمال و تقویت ادعاهای سرزمینی خود در این بخش مهم از کره زمین تصمیم گرفته است سرمایه گذاری های کلانی را در میان مدت برای توسعه منطقه قطب شمال انجام دهد.

در همین راستا ایگور ایسلیونایوف وزیر توسعه مناطق روسیه چند ماه قبل از برنامه راهبردی کشورش برای سرمایه گذاری 63 میلیارد دلاری در شمالگان تا سال 2020 خبر داد.

گفته می شود که قرار است بر اساس برنامه میان مدت روسیه برای توسعه قطب شمال در این منطقه طرح های کلان اقتصادی و اجتماعی اجرا شود که پیش بینی می شود بخش بزرگی از آن در زمینه استقرار تاسیسات و زیرساخت های نظامی و اکتشاف انرژی باشد.

ایسلیونایوف افزود که انتظار می رود نیمی از بودجه کلان اختصاص یافته برای توسعه قطب شمال روسیه توسط شرکت های دولتی این کشور تامین شود.

هر چند تجربه روسیه نشان می دهد که اجرای دقیق برنامه های توسعه این کشور در مناطق مختلف می تواند با کش و قوس های فراوانی همراه باشد، اما صرف اختصاص 63 میلیارد دلار برای توسعه قطب شمال حاکی از اهمیت جایگاه راهبردی این منطقه در برنامه میان و بلندمدت روس ها برای حفظ برتری خود در راس کره زمین است.

می توان گفت که منطقه قطب شمال با توجه به موقعیت جغرافیایی-سیاسی ویژه آن نقش مهمی در مناقشات جاری و آتی روسیه و ناتو به عنوان میراث داران جنگ سرد و بلوک های سیاسی شرق و غرب بازی می کند.

اهمیت منطقه قطب شمال در تغییر موازنه قوا میان مسکو و کشورهای غربی زمانی مضاعف می شود که دسترسی و استخراج منابع غنی هیدروکربنی موجود در این منطقه که حجم آن میلیاردها مترمکعب برآورد می شود، به دلیل افزایش ذوب شدن یخ های قطبی تسهیل شود.

اروپام/518**1337