مناظره شمس‌الواعظین و رهدار درباره «ماهیت انقلاب اسلامی»

ماشاءالله شمس‌الواعظین رئیس هیأت مدیره‌ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران و حجت‌الاسلام احمد رهدار رئیس مؤسسه فتوح اندیشه، عصر دیروز (دوشنبه) در دانشگاه صنعتی اصفهان درباره موضوع «ماهیت انقلاب اسلامی» با یکدیگر به مناظره پرداختند.

به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه اصفهان، در این مناظره ابتدا شمس‌الواعظین سخن خود را با تبریک به دانشگاه صنعتی اصفهان به ‌دلیل برگزاری چنین مناظره‌هایی آغاز کرد و گفت: من به دانشگاه صنعتی اصفهان تبریک می‌گویم که به وضعیتی که وجود داشت و من اسمش را احداث جاده‌های یک‌طرفه در تقدیس انقلاب گذاشته بودم پایان داده و هم‌اکنون فضایی ایجاد شده که می‌توان در مورد انقلاب بحث کرد.

وی ادامه داد: من 20 سال قبل در مجله کیان نیز سر مقاله‌ای نوشته بودم که اکنون نیز در صفحه فیسبوک من موجود است، تحت عنوان آرمان بهمن که در مورد موضوع مناظره امروز ماست. من اعتقاد دارم در کنار مجالس شور و هیجان، نیاز به این نوع میزگرد‌ها درباره انقلاب اسلامی احساس می‌شود که باید از ابتدای انقلاب چنین جلساتی وجود می‌داشت، اما متأسفانه ما اوایل انقلاب سرمست و دستخوش هیجان‌های ناشی از انقلاب بودیم و فرصتی برای نقد اوضاع، بهتر کردن سیستم و سالم‌سازی مجاری تولید گفتمان انقلابی نداشتیم.

این فعال مطبوعاتی با اشاره به اینکه "قرائت‌های مختلفی از انقلاب اسلامی وجود دارد"، افزود: هشداری که می‌دهم این است که با اندیشه‌های کنونی نمی‌شود یک پدیده سی و پنج سال قبل را بررسی کرد بلکه تنها می‌شود ارزیابی تاریخی کرد و متأسفانه با ایده‌ها و سبک مدیریتی که هم‌اکنون در کشور وجود دارد، معلوم است که این تحلیل‌ و بررسی‌ها نتیجه‌اش چه می‌شود.

شمس‌الواعظین تصریح کرد: مارکسیست‌ها انقلاب اسلامی ایران را ارجاع می‌دادند به انقلاب‌های اکتبر 1917 اتحاد جماهیر شوروی و انقلاب کوبا و تلاش می‌کردند وجه تشابه انقلاب ایران با انقلاب‌های مارکسیستی را پیدا کنند که این نوع تفسیر در 10 سال نخست انقلاب ایران ادامه داشت و گاه دچار دست‌انداز در تفسیر‌ها نیز می‌شدند.

وی ادامه داد: بنابراین اگر ما وضعیت انقلاب را در فضای تاریخی و همچنین بررسی عوامل، مؤلفه‌ها و سلسله عواملی که به وقوع انقلاب منتهی شد نبینیم، دچار تک‌عاملی نگریستن به رویداد انقلاب می‌شویم و به بیراهه خواهیم رفت.

این روزنامه‌نگار تاکید کرد: وقتی می‌خواهیم نورافکنی بیندازیم و وقوع انقلاب را بررسی کنیم، باید سعی شود فضای آن روز‌ها را بررسی کرد و از این بحث‌هایی که بار سنگینی روی دوش انقلاب بگذاریم به عنوان مثال این انقلاب را دارای رسالت سنگین جهانی دانسته یا اینکه این انقلاب رسالت انبیائی داشته، بپرهیزیم.

شمس‌الواعظین دلیل وقوع انقلاب از دید مارکسیست‌ها را تضاد، آشتی‌ناپذیری میان طبقه خورده بورژوا و طبقه بورژوازی کومپرادور وابسته به اجانب و بیگانگان دانست و افزود: این تضاد منجر به جرقه‌ای می‌شود که مذهبی‌ها آمدند، سوراش شدند و به دلیل اینکه طبقه خورده بورژوازی مذهبی آئین‌ها و سنت‌های مذهبی‌اش نیز قوی بود، آمد و پیروز شد که این تفسیر مارکسیستی است.

وی به نوع دیگر قرائت از انقلاب اسلامی ایران اشاره کرد و تفسیر‌های ملی‌گرایان را اینگونه توضیح داد: یک نوع تفسیر دیگر به عنوان تفسیرهای ملی‌گرایانه که همان تفسیر جبهه ملی و تا حدودی نیز نهضت آزادی از این تفسیر پیروی می‌کرد بر این باور بودند که شاه به اصلاحات درخواستی نیروهای ملی توجهی نمی‌کرد و نتوانسته بود به اصلاحات سیاسی تن بدهد. بنابراین مردم در برابرش قیام کردند و جریان مذهبی در میانه راه آمد و به دلیل قدرت بسیجی که داشت، مسلط بر انقلاب شد و با توجه به این قدرت، روحانیون سوار بر موج می‌شوند و انقلاب را رهبری می‌کنند.

شمس‌الواعظین پس از بیان این قرائت‌ها از انقلاب اسلامی، تصریح کرد: اگر بخواهیم مدل‌هایی از این قبیل را مطلق بپنداریم، پاسخ نخواهیم گرفت اما اگر از هریک از این مدل‌ها بتوانیم ایده‌ای در سلسله عواملی که منجر به پیروزی انقلاب اسلامی شد، اقتباس و آن را دسته‌بندی کنیم، من فکر می‌کنم پیروز خواهیم شد.

در ادامه این مناظره، حجت‌الاسلام احمد رهدار با اشاره به اینکه "قرائت‌های مختلف از انقلاب اسلامی ایران وجود دارد"، گفت: اصل جلسه بر این پرسش استوار بود که انقلاب اسلامی به کدام روایت و به کدام قرائت باید به سوی آینده برود؟ اینکه انقلاب اسلامی چگونه به وقوع پیوست، یک مساله است و اینکه این انقلاب از هم‌اکنون باید چگونه باشد، مساله دیگری است. اینکه انقلاب اسلامی باید چگونه باشد، مبتنی بر این است که بدانیم انقلاب اسلامی چه بوده است؟

وی ادامه داد: ماکیاولی در هر دو کتاب گفتار‌ها و شهریارش یک پرسش را عنوان می‌کند و آن این است که چرا جوامع بشری در طول تاریخ گرفتار جنگ شده‌ است؟ او به این نتیجه می‌رسد که معمولاً جنگ‌ها بین اقوام یا انسان‌هایی بوده که افق‌های دوری برای خود تعریف کرده‌اند.

رئیس مؤسسه فتوح اندیشه افزود: ماکیاولی اعتقاد داشت که افق‌های بشریت را باید نزدیک کنیم. بشر نباید آرمان‌گرایانه فکر کند و این نظریه در این چند سال اخیر توسط برخی از نظریه‌پردازان ما بازسازی و بومی شده است که از جمله می‌توان به نظریه آقای ملکیان اشاره کرد. او گفته اساساً مشکل انقلاب اسلامی ایران این بود که برای خود افق‌های دور ترسیم کرد و این که امام خمینی(ره) به اشتباه شعار "نه شرقی، نه غربی" و همچنین شعار "اسرائیل باید از روی صحنه روزگار محو شود" را عنوان کردند. وی بر این اعتقاد است که اگر امام می‌آمد و می‌گفت که ما شاه دزد و شاه خائن نمی‌خواهیم یا اینکه شاهی می‌خواهیم که با مردم باشد و همچنین می‌گفت کسی را می‌خواهیم جایگزین کنیم که اینگونه نباشد، دنیا علیه ما دشمنی نمی‌کرد.

رهدار، نگرش شمس‌الواعظین نسبت به انقلاب اسلامی ایران را در راستای نظریه ملکیان دانست و تصریح کرد: من از صحبت‌های وی این استنباط را کرده‌ام که در آن زمان نیز مردم چنین نمی‌اندیشیده‌اند و اگر هم در آن زمان کسی چنین افق دوری را تعریف کرده، انحراف داشته‌ است.

وی اضافه کرد: در قاموس انقلاب اسلامی ایران، این افق دور تعریف شده و در قانون اساسی ما کمک به مردم ستمدیده و همچنین کمک به نهضت‌های آزادی‌بخش در سراسر دنیا مطرح شده است یا کسانی که این قانون اساسی را نوشته‌اند نظر بر این داشته‌اند که رسالت انقلاب یک چنین چیزی باشد. پس بر خلاف نظر ماکیاولی و ملکیان و اعتقادی که آقای شمس‌الواعظین دارند، من بر این باور هستم که به غلط فکر می‌کنیم اگر افق انسان کوچک شد می‌توانیم جامعه خوبی داشته باشیم.

رهدار ادامه داد: من بر این باور هستم که در ذهنیت حضرت امام، انقلاب ما از روز نخست بر این اصل استوار بود که افق دور برای انقلاب تصویر شد و به همین علت است که در قانون اساسی ما مساله صدور انقلاب تدوین شده است. حضرت امام در سخنرانی بعد از انقلاب فرمودند که من به اشتباه فکر می‌کردم عشایر عراق مانند عشایر ایران بیدار هستند و پیام انقلاب ما را گرفته‌اند. بنابراین ذهنیت رهبران انقلاب و شخص حضرت امام در آن زمان بویژه که یک رهبر کاریزماست و از مقبولیت بسیار بالایی در اذهان مردم برخوردار است، این بوده که افق انقلاب جهانی بوده و از جغرافیای کشور ما دورتر برود.

وی در ادامه خطاب به شمس‌الواعظین گفت: اگر دوستان هم‌اکنون به این نتیجه رسیده‌اند که انقلاب نباید برای آن افق‌های دور ترسیم می‌شد، نباید بگویند از زمان انقلاب افق‌های دوردست برای انقلاب اسلامی ترسیم نشده بود. از هر سو که به انقلاب اسلامی بنگریم، نظری به غرب دارد و هویت انقلاب ما مساله غرب است. بنابراین کسی نمی‌تواند در مورد ماهیت انقلاب اسلامی و قلمروی آن فکر کند اما در مورد مؤلفه غرب موضعی اتخاذ نکند.

به گزارش ایسنا، شمس‌الواعظین در پاسخ به مواضع رهدار اظهار کرد: کار من سخت شد، چون من در زمان انقلاب روزنامه‌نگار بودم و اظهارنظری از امام در مورد رسا‌لت جهانی بودن انقلاب اسلامی ندیدم. این مطلب را به عنوان یک روزنامه‌نگار امین به شما می‌گویم که اصلاً چنین چیزی نبوده است.

این روزنامه‌نگار درباره مسأله آرمان‌گرایی نیز گفت: من هم آرزو دارم ایران قدرت برتر دنیا شود؛ آرزو بر جوانان عیب نیست! سوال دیگری به ذهن من آمد؛ جناب حجت‌الاسلام چه دلیلی وجود دارد که این بار سنگین را روی دوش انقلاب بگذارید؟ چون ایشان مفروضاتی دارند که این بار سنگین را بر دوش انقلاب می‌گذارند از جمله این مفروضات به گمان من این است که ما انقلابمان اینقدر اهمیت دارد که در مرز‌های جغرافیایی ما نمی‌گنجد و باید توسعه بیشتر پیدا کند؛ این مفروض شماست؟ یعنی انقلاب ارزش‌هایش فراملی و فرامنطقه‌ای است؟

وی ادامه داد: زمانی که وارد کشوری می‌شویم که اهل سنت باشد، این صدور انقلاب متوقف می‌شود پس تفسیر ما چه می‌شود؟ لابد مفروض بعدی این است که اگر ما چنین باری را بر دوش انقلاب گذاشتیم می‌گوییم بسیار خب حالا 35 سال از انقلاب اسلامی گذشته بنابراین باید یک نمونه به ما گفته شود که مثلاً فلان کشور با توجه به انقلاب اسلامی و ارزش‌های انقلاب اسلامی و آرمان‌هایش پیروز شد؟ اگر جواب سوالات ما را دادید، ما تسلیم می‌شویم.

شمس‌الواعظین خطاب به رهدار تاکید کرد: ما برای چه این بار سنگین را بر دوش انقلاب می‌گذاریم؟ ما را به جایی نبرید که بحث ما خطرناک شود. جهانی فکر کنیم و بیاییم در عمل پیاده کنیم؛ چرا بحث این را می‌کنید؟ ژاپنی‌ها بعد از حمله اتمی به هیروشیما و ناکازاکی که این دو شهر را از دست دادند، نکته‌ای در هر ژاپنی شکل گرفت و آن این بود که ما به عرصه جهانی باز می‌گردیم و قدرت اول می‌شویم اما نه با شعار و بحث‌هایی که ما می‌کنیم.

وی از رهدار سوال کرد: جناب حجت‌الاسلام انقلاب ما کجا صادر شد؟ در جایی که میشل فوکو انقلاب ایران را انقلاب جهل علیه ستم نامید. من خواهش می‌کنم این طرف ماجرا را هم ببینید و البته هنر روزنامه‌نگاران همین است که ترازو را دو کفه می‌بینند. من افتخار می‌کنم که از فرزندان انقلاب هستم.

شمس‌الواعظین ادامه داد: من می‌گویم این انقلاب نخست باید نسخه و کار‌آمدی خود در مقیاس ملی را نشان دهد و بعد ملت‌ها به دلیل اینکه انقلاب ما کارآمدی از خود نشان داده ایده‌های ما را گرفته و اجرا می‌کنند؛ آیا ما الان چنین وضعی داریم؟ دنیا حساب و کتاب دارد. ما باید در یک شاخص‌هایی خود را تعریف کنیم که به عنوان مثال در عرصه اقتصادی و اجتماعی و سیاسی شاخص داریم. اگر این شاخص‌ها را داریم که بسم‌الله، از فردا من هم مروج این رسا‌لت می‌شوم.

این فعال رسانه‌ای تاکید کرد: اگر ما بر یک ظرفیت بار سنگینی بگذاریم، یعنی اینکه مظروف بیشتر از ظرف باشد، سرریز می‌کند. تقاضای من از دوستان این است که با سنگین کردن بار آرمان‌های انقلاب ما راه به جایی نخواهیم برد؛ احمدی‌نژاد بحث هولوکاست را مطرح کرد و با این سخنان بار بسیار سنگینی را روی شانه جمهوری اسلامی گذاشت و اسرائیل هم اعلام کرد که اگر ما میلیارد‌ها دلار خرج می‌کردیم به اندازه احمدی‌نژاد نمی‌توانستیم امنیت اسرائیل را حفظ کنیم، در شرایطی که اکنون به صورت رایگان مدام ایران‌هراسی را در خاورمیانه و جهان افزایش دادند و دشمنان ما آمدند ما را محدود کردند.

وی با اشاره به اینکه ما باید در اجرا، جهانی بیاندیشیم، خاطرنشان کرد: باید شعار‌ها و آرمان‌هایمان را حداقلی و کارآمدی خود را حداکثری کنیم. به نظر شما این فرمول بهتر نیست؟ الان القاعده هم جهانی فکر می‌کند؛ آیا ما هم باید اینگونه فکر کنیم؟ لااقل نسبت به پیامد‌ها آگاه باشیم، بعد جلو برویم. وقتی من بار انقلاب را محدود می‌کنم، دقت کنید که منظورم کاهش ارزش‌های انقلاب یا بی‌احترامی به خون شهدا نیست.

وی خطاب به دانشجویان نیز اظهار کرد: شعارها را ما دادیم و تلفاتش را شما جوانان می‌دهید و اگر هم شما جوانان شعار دهید، نسل آینده تلفات این شعار‌ها را می‌بینند.

در ادامه، رهدار در پاسخ به پرسش شمس‌الواعظین گفت: اینکه فرمودید چه دلیلی دارد که بار سنگین روی دوش انقلاب بگذارید، باید بگویم این ما نیستیم که روی دوش انقلاب بار می‌گذاریم بلکه این انقلاب است که بار سنگینی بر دوش ما گذاشته است و ما باید رسا‌لت انقلاب را بازگو کنیم.

وی اضافه کرد: با ظهور انقلاب اسلامی اتفاقی که در جهان افتاد این بود که رشته‌ای مانند رشته الهیات در تمام دانشگاه‌های معتبر دنیا بوجود آمد، در شرایطی که تا قبل از انقلاب تحقیق کنند ببینند در کدام دانشگاه‌ها چنین رشته‌ای وجود داشته است؟ بعد از انقلاب بیش از 50 دانشگاه معتبر دنیا در رشته الهیات بوجود آمد. همچنین بعد از اینکه 10 سال از انقلاب گذشت، شما می‌بینید که بیش از هزار مؤسسه دین‌پژوهی در آمریکا راه‌اندازی می‌شود.

شمس‌الواعظین نیز در پایان متذکر شد: اگر می‌خواهیم در میانه دهه سی‌ام انقلاب اسلامی، نظام برآمده از این انقلاب را کارآمد ببینیم، با افزایش ظرفیت‌های نظام و همچنین کارآمدی در بخش‌های فرهنگی و اقتصادی این امر محقق می‌شود. باز هم تأکید می‌کنم که در واقعیت‌ها زندگی و برای آرزوهایمان برنامه‌ریزی کنیم.

انتهای پیام